«Լավ գործ». Հասմիկ Գասպար. Մարդիկ հոգնել են մթությունից

Aysor.am-ի «Լավ գործ» նախագիծը այն մարդկանց մասին է, ովքեր մեծ ջանք, եռանդ ու տաղանդ են ներդնում անգամ սովորական թվացող մասնագիտությունների մեջ և այն դարձնում արվեստ: Մարդիկ, ովքեր ապրում են մեր կողքին ու գույն տալիս մեր ժամանակներին: Նրանցից է նկարչուհի Հասմիկ Գասպարյանը:

Նկարչուհի Հասմիկ Գասպարին (Գասպարյանին) հանդիպեցի իր արվեստանոցում՝ փոքր, պարզ, բայց դրանով իսկ շատ շքեղ, լուսավոր ու գույներով լեցուն, այնպիսին, ինչպիսին նկարչուհու արվեստն է:

Փոքր արվեստանոցում իրար հետ հաշտ ապրում են 2 դաշնամուրն ու Հասմիկի կտավները, որոնք անգամ տխրության պահին թվում է՝ լույս ու հավատ են ներշնչում, իսկ ուրախության պահին` լրացնում այն:

Հասմիկը առաջին մասնագիտությամբ երաժիշտ է: Պատմում է, որ համարձակվել է նկարել դժվարությունից դրդված, բայց երբեք իր ոճին ու գաղափարներին չի դավաճանել:

«Հայրս, քեռիս նկարում էին, ես էլ նկարել եմ մանկուց, և կարծում եմ, որ դա ինչ-որ մի օր պետք է դուրս գար իմ միջից: Առաջին մասնագիտությամբ դաշնակահար եմ, որովհետև դաշնամուրը, ասես, իմ մի մասնիկը լիներ, բայց գեղանկարչության հանդեպ միշտ նախանձագին մոտեցում կար, հաճախ թվում էր՝ ես սխալ եմ թույլ տվել, որ նկարչության ուղով չեմ գնացել: Նվագել եմ մինչև երաժշտական դպրոց գնալս` նվագում էի երկու ձեռքով, սովորում էի մեծ սիրով և հաճույքով, և երբեք այդ գործիքից մի օր մի ժամ չեմ բաժանվում, ընդհանրապես, սա իմ ամենասիրելի գործերից եմ համարում՝ երեխաներիցս հետո, սակայն զգում էի, որ նկարչությունն էլ է իմը: Թվում էր՝ հիմա կվերցեմ վրձինն ու կտավը ձեռքս ու կնկարեմ: Եվ ցուրտ ու մութ տարիներին, երբ ամուսինս շատ ծանր հիվանդացավ, ես թեև 4 տեղում դաշնամուր էի դասավանդում, բայց որոշեցի ինչ-որ մի բանով էլ զբաղվել: Դա 1980-ական էին, մի օր ամուսնուս եղբայրը, ով ևս նկարում էր, մի կտավ և 2 ներկ ու վրձին բերեց, ասաց՝ ես սա ինձ համար էի գնել, բայց քեզ եմ տալիս, հետո հարևանս էլ մի գույն բերեց, ամենակարևորը և դա դարձավ իմ ողջ կյանքի համար ճակատագրական»,- ասաց նա:

Հասմիկը այդ երեք գույնով կակաչներ է նկարել, որոնք մինչև հիմա էլ իր տանն են և ներկայացնում է իր բոլոր ցուցահանդեսներին:

«Ես նկարեցի մի մեծ կտավ, որը մինչև հիմա մեր տանն է, դաշտային կակաչներ էին, վերջում անգամ վրձինը կոտրվեց և ես մատով ավարտեցի նկարս, որը մասնակցել է բոլոր իմ ցուցահանդեսներին, և ինչքան գործ արել եմ, եկել, կանգնել են նրա դիմաց: Ամուսինս, երբ տեսավ այդ կտավը, ասաց, որ սա չպետք է վաճառվի, որովհետև այնքան էներգիայով հարուստ է, որ կառողջացնի իրեն: Ես սնահավատ չեմ, հավատում եմ Աստծուն, բայց սնահավատ չլինելով, ես դա պահեցի ինձ մոտ: Այն մոգական ուժ ունի, որի պատճառն այն է, որ դրանում երևի այնքան շատ սեր ու ցավ կար կամ հույս, որ ամեն ինչ կարելի է սինթեզել այդ նկարի մեջ»,- ասաց նա:

Հասմիկի խոսքով` իր համար երաժշտությունը և գեղանկարչությունը անհամեմատելի են և սիրելի, սակայն նկարչության մեջ ինքը ստեղծագործող է, իսկ երաժշտության մեջ` կատարող:

«Ստեղծագործողը ազատ է, ինքն է իր աշխարհը ստեղծում: Ընդհանրապես, նկարիչները սահմաններ չեն սիրում, բայց իրենք ստեղծում են օրենքներ ու հավատարիմ են մնում դրանց»,- ասում է Հասմիկը:



Ինտուիցիա, ոչ թե մուսա

Նկարչուհու խոսքով` ինքը չի հավատում մուսային կամ պայծառացմանը, միայն ստեղծագործողի ինտուիցիային:
«Պատահում է՝ ասում են՝ ինչ-որ լույս ծագեց իմ մեջ կամ մուսաս եկավ, ես չեմ հավատում դրան: Եթե մարդ ունի ինտուիցիա, զգացողություն, նա կարող է նկարել, հակառակ դեպքում` ոչ: Դա իմ անձնական մոտեցումն է, բայց կարծում եմ, որ ինտուիտիվ աչքը պետք է բացվի, որ մարդ սկսի նկարել, խոսքը հատկապես գեղանկարչության մասին է, դա պետք չէ խառնել 7-րդ զգացության հետ, որովհետև սա ավելի բարձր հասկացություն է, քան այն օգտագործում են կյանքում»:

Հայրենիքի կարոտ

Նկարչուհին 25 տարի ապրել և աշխատել է Մոսկվայում, սակայն քաղաքացիությունը չի փոխել և հիմա էլ չի սիրում, երբ իրեն ՌԴ նկարչուհի են անվանում, թեև այնտեղ ավելի շատ կոչումների և փառքի է արժանացել, քան հայրենիքում:

Նրա խոսքով` իր մեջ միշտ եղել է կորցրած տան և հայրենիքի կարոտը, որը արտահայտվել է նրա Կոնդերի շարքում` 139 կտավից բաղկացած:

«Երկար տարիներ իմ հայրենիքից հեռու եմ ապրել: Երբ բաժանվեցի իմ մանկության դաշնամուրից, ասես կորցրեցի իմ մանկությունն ու սեփական կենսագրությունը: Ամուսնուս գործուղեցին այնտեղ և մենք ընտանիքով տեղափոխվեցինք: Շովինիստ համարվող Ռուսաստանում ինձ շատ արագ պատվավոր տեղ տվեցին, շատ հարգանքով էին վերաբերում, անգամ մանկական վարժարան ստեղծեցի, որը, կարելի է ասել, մեր տասնամյա դպրոցին հավասար կրթություն էր տալիս, որը հիմա էլ կա: Այնտեղ ստացա երկրորդ կրթությունս` ավարտելով գեղանկարչության բաժինը, որովհետև չէի ուզում դիլետանտ լինել, մեծ ուշադրության արժանացա նկարիչների կողմից և ստացա Ակադեմիայի անդամի կոչում: Ունեցա բազմաթիվ ցուցահանդեսներ, ճանաչում` որպես ՌԴ նկարչուհի, սակայն չեմ սիրում, երբ ինձ այդպես են անվանում, որովհետև ես՝ 25 տարի ապրելով այնտեղ, չեմ փոխել իմ քաղաքացիությունը: Շատ բարդ է ապրել այլ երկրում և պահպանել դա, սակայն իմ նկարներում փորձել եմ միշտ փոխհատուցել հայրենիքի պակասը: Տեսեք՝ մեր արևը ինչքան վառ է, ես ցանկացել եմ այդ գույնը միշտ պահպանել իմ նկարներում, որովհետև այնտեղ արևի պակաս կա, ինչպես նաև նկարներումս կա վստահ դրված գույների պակասը, որ ուզում եմ տեսնել մարդկանց մեջ»,- ասաց նա:

Հայրենիքի կարոտը, ինչպես նաև այն, որ իր որդիները գիտակցական կյանքը ապրեն Հայաստանում, նրան հետ հայրենիք է բերել:

Նկարչուհու խոսքով` ամենաբաղձալի և հրաշալի զգացումը մայր լինելն է, դա է յուրաքանչյուր կնոջ կյանքի գագաթնակետը:

«Ուզում էի, որ տղաներս հայ մեծանան, իսկ օտարության մեջ դա հսկայական ջանքեր է պահանջում»,- ասում է նա:

Կտավի մեջ` երաժշտություն

Երաժշտություն կա ոչ միայն նկարչուհու հոգում, այլև կտավներում: Հասմիկի խոսքով` ամեն կտավ ունի իր երաժշտությունը, որը ամեն անգամ լսում է նկարչուհին, երբ նկարում է կամ տեսնում կտավը:

«Կոնդերիս ողջ շարքը նկարելիս՝ ականջներումս միայն Գլախոյի «Դուն էն գլխեն» երգն էր հնչում և «Դլե Յամանը»` իմ պապերի երգը: Լինում է նաև, որ երաժշտությունն է ոգեշնչում ինձ»,- պատմում է նա:

Նկարչուհուն կարող է ոգեշնչել ոչ միայն երաժշտությունը, այլև դրականը, լավը, իսկ գույները, գաղափարը ծնվում են նկարելու կարիքից դրդված:

«Ասես՝ մի բաժակ ջուր խմելու ցանկություն լինի, նկարելու կարիք է առաջանում, որը վերածվում է կտավի: Տարբեր ստեղծագործողների մոտ տարբեր է լինում, բայց ամենակարևորը քո ոճը գտնել է և միայն շուկայի կարիքները բավարարելու համար չստեղծագործելը: Ոչ մի նկարիչ երևի անկեղծ չի կարող ասել, թե ինչպես են ստեղծվում իր աշխատանքները, այնքան հարաբերական է դա, Մատիսը ասում էր, ինչ-որ մեկը, ասես, մեջքիս հետևում կանգնած է: Թեպետ այսօր բոլորին ֆինանս պետք է, բայց ես փորձել եմ գտնել իմ ձեռագիրը, բայց շուկային դուր գալու համար երբեք չեմ նկարել, թող իմ կտավը չվաճառվի: Իսկ արդյոք ես իմը գտե՞լ եմ, թե չէ, կասեն հետո, տարիներ անց, որովհետև մենք ժամանակի մեջ ենք մեր արդար պատասխանը ստանում»,- ասաց նա:

Հասմիկը իր կտավներից թեև դժվար է բաժանվում, սակայն չի ափսոսում, քանի որ միայն արժանի մարդկանց և թանգարանների է տալիս այն:

«Կան կտավներ, որոնցից ընդհանրապես չեմ բաժանվում, սակայն երբ տալիս եմ, չեմ ափսոսում, միայն մի անգամ, երբ տեսա, որ կտավս անփույթ կերպով ընկած էր: Մնացած դեպքերում ես ինձ երջանիկ եմ զգում, որ լավ մարդկանց մոտ են լինում իմ նկարները»,- ասում է նա:

Հասմիկի խոսքով՝ երբեմն վերադառնում է նախկինում նկարած կտավներին ու մտածում, որ կարելի էր այլ կերպ ավարտել, սակայն ամեն անգամ իր նկարներին նայելիս՝ նոր բան է բացահայտում դրանցում:

Արվեստը և քաղաքականությունը

Թեև Հասմիկը կարծում է, որ արվեստագետը կարող է զբաղվել քաղաքականությամբ, սակայն չի մասնակցում դրան, քանի որ  «կարիքը չի եղել»:

«Ես քաղաքականության մեջ չկամ ընդհանրապես, և դրանից հեռու եմ ինձ պահում: Միայն կուզենամ, որ ժողովուրդս լավ ապրի և խաղաղ: Արվեստը և քաղաքականությունը շատ տարբեր են, դրանց չի կարելի համեմատել, արվեստի մեջ միշտ պետք է լինես առաքինի»,- ասաց նա:

Հասմիկի խոսքով` ժամանակի ընթացքում իր նախընտրած գույները ավելի վառ ու պարզ են դարձել, իսկ վրձնահարվածը` ավելի համարձակ:

«Քաջ գույներին եմ նախապատվություն տալիս: Դա իմ ներաշխարհն է, անգամ մութ նկարներիս մեջ վառ գույներ կան, միգուցե, ինչ-որ մեկին իմ կարմիրը կամ դեղինը դուր չկա, բայց ես անգամ երեկոն լուսավոր եմ պատկերացնում»,-ասաց նա:

Հիմա էլ տխրության պահին Հասմիկը ծաղիկներ է նկարում: Առաջին հայացքից գունավոր ու լուսեղ ծաղիկները Հասմիկի կտավներում խորհրդանշում են ցավն ու հույսը:

«Սարյանն ասում էր, որ մարդը բնություն է, իսկ բնությունը մարդ: Արվեստագետին այնքան քիչ բան է պետք, վրձին, գույներ, կտավ, երազում եմ, որ իմ ժողովուրդը լավ ապրի, խաղաղ: Առաջ, երբ որևէ դժբախտություն էր լինում, ողջ ազգը սգում էր, իսկ հիմա գուցե վայ ասենք ու անցնենք, որովհետև սովորել ենք դրան: Ասում են, որ կտավներով փոխհատուցում ես այն, ինչի կարիքը ունես: Ես զգում եմ, որ մարդկանց մեջ լույսն է պակասում, և գուցե նրանք ծաղիկներիս մեջ լույս են տեսնում, չգիտեմ, ուժեղ եմ, թե թույլ, բայց գուցե կա մի ուժ, որը մարդկանց հույս է տալիս և իմ ծաղիներով դա փոխանցում եմ նրանց: Մարդիկ հոգնել են մթությունից»,- ասում է նա:

Նախորդող հրապարակում` Արա Ալեքյանի կրակից հառնող երկաթն ու կարոտվող քանդակները

Rashani և Jewo. Աստծո շնորհով ու լույսի մեջ ապրող մարդիկ

Ա. Խանոյան. Իսկական լուսանկարիչը իրեն երբեք պրոֆեսիոնալ չի համարում

Photo Atelier Marashlyan Retro. Լուսանկար, որը դառնում է պատմություն