Կուռքեր, միֆեր, քաղաքականություն. Կարճ ուղեցույց՝ քաղաքացուն

Քաղաքական իրականության մեջ, որպես կանոն, առկա են երևույթներ, առանց որոնց դժվար է պատկերացնել մեծ քաղաքականության կայացումը: Դրացից որպես պլյուրալիզմի բաղադրիչ են քաղաքական կուռքերն ու միֆերը: Այս երկու հասկացությունները, կարծես, միմյանց հետ սերտաճած լինեն և գրեթե բոլոր պարագաներում իրար փոխլրացնեն:

Քաղաքական կուռքն ունի ավելի շատ կրոնական մոտեցումներ: Այն փայլուն կերպով կիրառվել է դեռևս տոտեմիստական դարաշրջանում՝ ունենալով հազարավոր ֆանատիկ հետևորդներ:

Այս կիսակրոնական մոտիվացիան քաղաքականաության մեջ լայն կիրառում է ստացել, սահուն հաստատվել է քաղաքական գործընթացներում՝ համաշխարհային քաղաքականության վրա թողնելով նկատելի ծավալապաշտական հետևանքներ:

«Կուռքեր» կոչվածները պետական, քաղաքական, կրոնա-գաղափարական, հասարակական սեկտորների ներկայացուցիչներն են, որոնք շատ հեշտությամբ կարողանում են տիրապետել զանգվածներին: Նրանք ունեն բավական մեծ թվով ֆանատիկ ներկայացուցչական կազմ՝ հանուն «կուռք-առաջնորդի» պատրաստ անգամ անձնազոհության: Օրինակները շատ են ու բազմաբովանդակ, սկսած հասարակ «վոժդերից» ու ցեղապետերից, վերջացրած ժամանակակից աշխարհի հայտնի տիրակալներով:

Այս կատեգորիայի ներկայացուցիչներին հատուկ է լիդերին բնորոշ այնպիսի գծեր, ինչպիսիք են ճարտասանությունը, կոնկրետ գաղափարների դավանելը (ոմանց մոտ ընդգծնած են եղել հատկապես ծայրահեղական գաղափարները), զանգվածներին տիրելու և գերելու արվեստը, ինչպես նաև՝ դաժանությունը:

Կուռք, որպես կանոն, դառնում են այն պետական-հասարակական գործիչները, որոնց զանգվածները կա՛մ ընդունում ու մեծարում են, կա՛մ որոնց դեպքում առկա է լինում վախի սինդրոմ (ճնշումներ, փող, խոստումներ):

Եթե փորձենք որոշակիորեն բաց փակագծերով ներկայացնել որոշ պետական-կրոնական սեկտորի ներկայացուցիչներին, որոնք համարվել են քաղաքական «կուռք», ապա կստանանք մոտավորապես նմանատիպ պատկեր:

Նշվածի փայլուն օրինակը մեծ հեղափոխության հայր Լենինն է, ով կուռք էր դեռևս իր կենդանության օրոք: Նա ուներ քաղաքական մանևրների իրականացման հստակ մեխանիզմներ և դրանք կիրառում էր կատարյալ: Նույն հարթության վրա կարելի է դասել նաև Ստալինին և Հիտլերին՝ իրենց դաժանությամբ, հարցերին դիկտատ ոճով լուծումներ տալու բնավորությամբ (Հիտլերը զանգվածներին տիրելու մեծ վարպետ էր):

Հին աշխարհում ընդունված էր կուռքերի շարքին դասել նաև զորապետերին և նրանց հետևել կուրորեն: Նման դեմքեր համաշխարհային իրականությունում բազմաթիվ են եղել (Հաննիբալ, Աթիլլա, Կրոմվել, Գարիբալդի և այլն):

Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլը քաղաքական կուռքի դասական օրինակ է, ով վայելում էր ոչ միայն իր ազգի, այլև համաշխարհային քաղաքականությամբ զբաղվողների հարգանքը:

Կրոնական կուռքերին բնորոշելիս՝ միանշանակ պետք է անդրադառնալ մեծ կրոնների մարգարեներին՝ Քրիստոս, Մուհամեդ, Բուդդա: Այս կուռքերը մարդկանց ներաշխարհն ու ենթագիտակցությունը ձգտում էին հասցնել կատարյալին, ճշմարիտին (հիշենք, որ ցանկացած կրոն իր մեջ ամփոփում և, միաժամանակ, քարոզում է նաև լուրջ քաղաքական դոկտրիններ):

Քաղաքական միֆը քաղաքական իրողության, իրադրության, էլիտայի գործողությունների բացատրման յուրօրինակ միջոց է, որն իր մեջ ներառում է իրականության և հորինվածքի հետաքրքիր համադրություն:

Քաղաքական միֆը, քաղաքականությանը բնորոշ այլ գաղափարա-հոգեբանական մեթոդներից տարբերվում է նրանով, որ բարդ երևույթները և դրանց ընթացքը բացատրում է պարզեցված տարբերակով, և մեխը կոնկրետացված է որոշակի խմբերի կամ անհատների վրա:

Միֆի ուժը կայանում է կերպարի պարզության և պարզունակության մեջ, քանի որ այն ձգտում են դարձնել ամենացանկալին, բնորոշում են մարդկությանը հայտնի բարձր արժեքներով:

Կարելի է ասել, որ քաղաքական միֆը մի բան է, որն ազգի ընդհանուր հիշողության մեջ պահպանում է նրա սոցիալական փորձը, քաղաքական գործընթացների հոգե-պրակտիկ հատվածները:

Ժողովրդական բանահյուսություները՝ կուռքերի և միֆերի ստեղծման միջոցով փորձում են սերունդներին ցանկալին մատուցել՝ ըստ ժամանակի պահանջերի:

Հաճախ կուռքերն ու միֆերն այնքան են ամրապնդվում ժողովուրդների ու ազգերի գենետիկ հիշողության մեջ, որ դադարում են այդպիսիք լինել: Հավանաբար դա է հիմնական պատճառը, որ ժամանակ առ ժամանակ անհրաժեշտ է հետ նայել և փորձել զատել միֆը իրականությունից, իրականությունը՝ վերացականից: