20/12/2014 16:43
Անգամ պատերազմի պայմաններում աշխատող տնտեսություն. Սահմանամերձ Չինարիում 6 ընտանիք ջերմոց կունենա
Մարդուն պետք է տալ ոչ թե ձուկ, այլ՝ կարթ, որով նա կկարողանա ձուկ բռնել: Այս սկզբունքով առաջնորդվելով արդեն երրորդ տարին «Սահման» հասարակական կազմակերպությունը ծրագրեր է իրականացնում Տավուշի մարզի սահմանամերձ գյուղերում:
Այս շրջաններում չավարտված պատերազմի հետևանքները զգում են ամեն օր: Ընդ որում դրանք ոչ միայն հոգեբանական են, այլև՝ տնտեսական ու ֆինանսական:
Խորհրդային տարիներից մնացած ու տեղում ընդունված այգեգործության ավանդական ձևերն այլևս հնարավոր չէ կիրառել (համայնքների հողերի մեծ մասը դիտարկվում է հակառակորդի կողմից): Իրեն չի արդարացնում նաև անասնապահությունը, քանի որ լավագույն արոտավայրերը ևս թշնամու դիտակետում են:
«Սահման» հ/կ-ն այս շրջանների համար առաջարկում է այլընտրանքային գյուղատնտեսության ծրագիր. ջերմոցային տնտեսություններ՝ այգեգործության ընդունված ձևերի փոխարեն և մեղվաբուծություն՝ որպես այլընտրանք անասնապահությանը:
Օրերս կազմակերպության անդամների հետ մեկնեցի Բերդի շրջանի սահմանամերձ Չինարի գյուղ, որտեղ էլ կառուցվել են «Սահման» հ/կ-ի նոր ջերմոցները:
«Այս ու առհասարակ մեր մյուս ծրագրերի հիմնական, կարևորագույն կետը գյուղացու աշխատանքն է: Մենք բարեգործություն չենք անում, մենք ստեղծում ենք պայմաններ, որպեսզի մարդն ինքն իրեն կարողանա ապահովել, կարողանա ունենալ տնտեսություն»,- Չինարիի ճանապարհին պատմեց «Սահման» հ/կ-ի համահիմնադիր Ջորջ Տաբակյանը՝ ներկայացնելով ծրագրի մանրամասներ.
«Նախ՝ ինչու՞ որոշեցինք կառուցել հենց ջերմոցներ: Մենք արդեն երրորդ տարին է, ինչ աշխատում ենք այս շրջաններում և լավ փորձ ունենք ջերմոցների առումով: Առաջին ջերմոցը Տավուշում կառուցել ենք Բարեկամավան գյուղում: Այստեղ գյուղացիների հիմնական խնդիրն իրենց մշակովի հողերն են, քանի որ այդ հողերը կամ ականապատված են կամ շատ մոտ են սահմանին ու դիտարկվում են ադրբեջանցի դիրքապահների կողմից: Այնպես որ՝ ստեղծված իրավիճակն ինչ-որ կերպ կարգավորելու համար մենք փորձում ենք փոխել տեղի տնտեսությունն ու մշակովի մեծ հողատարածքներից անցում կատարել ջերմոցային տնտեսությունների»,- պատմեց Ջորջ Տաբակյանը նորից ընդգծելով՝ այս ծրագիրը կաշխատի միայն այն դեպքում, եթե գյուղացին ինքը ցանկանա աշխատել:
Ջերմոց ունենալու պայմանները բավականին պարզ են: Առաջին հերթին՝ պետք է ցանկություն, հետո՝ տնամերձ հարմար հողատարածք ու նոր տնտեսության ձևի նրբությունները սովորելու ու կիրառելու կամք:
«Ջերմոցն ընտանիքին հատկացվում է անհատույց: «Սահման» հ/կ-ն շահույթ չհետապնդող կազմակերպություն է, բայց մեր կարծիքով, մարդուն պետք չէ անվճար ինչ-որ բան տալ: Նա պետք է հասկանա, որ ներդրում ունի ու բացի իր ջերմոցի մեջ արված ներդրումները, ներդրում ունի նաև համայնքի զարգացման մեջ: Այնպես որ մեր պայմանները հետևյալն են: Ընտանիքին տրվում է ջերմոցը, սածիլները, անցկացվում է ուսուցում, այսինքն ամեն բան, որ մարդը նորմալ բերք ստանա: Իսկ գյուղացու կողմից ներդրումը լինում է այն, որ նախ օգնում է ջերմոցը կառուցելու ժամանակ՝ անում է փոքրիկ աշխատանքներ և, իհարկե, մեծագույն ներդրումը նրա աշխատանքն է, որ արվում է փետրվարից մինչև հոկտեմբեր բերքը ստանալու համար: Դրամական մասով՝ ջերմոց ունեցող ընտանիքները պարտավորվում են տարեկան 60 հազար դրամ վճարել համայնքի մանկապարտեզին: Սա սիմվոլիկ գումար է ու մի նպատակ ունի` համայնքը պիտի զգա, որ այս նոր ստեղծված տնտեսությունից ինքն էլ է օգտվում, ընդ որում, մի քանի ձևով, նախ՝ ստանում է էժան գնով լավ բանջարեղեն ու բացի այդ ինչ-որ գումարով օգտվում է նաև մանկապարտեզը: Ընդ որում, սա նաև շատ լավ օրինակ է, որ կարող է վարակիչ լինել»,- ասաց Ջորջ Տաբակյանը:
Այսօրվա դրությամբ «Սահման» հ/կ-ն 16 ջերմոց է կառուցել Բերքաբեր գյուղում, 5-ը`Բարեկամավանում, 5-ը` Այգեձորում և ևս 6 նորակառույց ջերմոց` Չինարիում:
«Չինարիում մեր 5 ջերմոցների կառուցումը ֆինանսավորել է Հայ օգնության ֆոնդը` «Աղքատության հաղթահարումը Տավուշի մարզում» ծրագրի շրջանակներում: Եվս մեկ ջերմոց կառուցվել է «Զորակն» հիմնադրամի բարեկամների աջակցությամբ»,- բացատրեց Ջորջ Տաբակյանը:
«Իմ գյուղի համար սա շատ կարևոր նախաձեռնություն է»,- ասաց Չինարիի գյուղապետ Սամվել Սաղոյանը, երբ հետաքրքրվեցի ջերմոցների վերաբերյալ գյուղում եկած կարծիքներից.
«Տնտեսության նման տեսակի զարգացումը կարևոր է հատկապես սահմանին մոտ շրջաններում, քանի որ այստեղ գրեթե բոլորի հողատարածքները կրակի տակ են: Ինչ վերաբերում է գյուղացիներին` նրանք իսկապես շատ հույսեր են կապում նոր ջերմոցների հետ ու, եթե որոշ ժամանակ առաջ երբ դեռ չէին պատկերացնում ինչպես է այս ծրագիրն աշխատելու` հիմա, երբ ջերմոցներն արդեն իրենց բակերում են, շատ լավատեսական են տրամադրված ու անգամ ունենք ընտանիքներ, որոնք խնդրել են ծրագրի հաջորդ փուլերում իրենց էլ ընդգրկել»,- ասաց Սամվել Սաղոյանը:
Չինարեցի Օֆիկ Ոսկանյանի 7 հոգուց կազմված ընտանիքը մեկն է նրանցից, ովքեր այսուհետ կփորձեն իրենց ջերմոցային տնտեսության մեջ.
«Ընտանիքում մայրս տարիքով է, հարսս` փոքրիկ երեխաներով է զբաղված և եկամտի կայուն աղբյուր մենք չունենք: Այս ջերմոցի հետ մեծ հույսեր ենք կապում: Մտածում ենք, եթե նախնական փուլում անգամ չկարողանանք վաճառել` գոնե մեր ընտանիքի կարիքները լիովին կբավարարենք»,- պատմեց տիկին Օֆիկը:
Նա լիովին համաձայն է իրեն առաջադրված պայմանների հետ, ասում է` շատ ուրախ է, որ կարող է ոչ միայն իր ընտանիքի հոգսը թեթևացնել, այլև` ինչ-որ կերպ օգնել համայնքի մանկապարտեզին:
Ինչ վերաբերում է վաճառքին` ստացված բերքի իրացմանը, Ջորջ Տաբակյանը ներկայացրեց նախորդ գյուղերից ունեցած փորձը.
«Իրականում իրացման հարցը բավական արագ է լուծվում: Հիմա այս շրջաններ բանջարեղենը գալիս է Արարատյան դաշտավայրից: Պատկերացրեք այդքան ճանապարհի ընթացքում ինչ գների է հասնում: Իսկ երբ գյուղում կլինի տեղական բանջարեղեն, այն կվաճառվի շատ ավելի ցածր գնով, հետևաբար` հեշտ կիրացվի: Բացի այդ, եթե օրինակ ավանդական հողագործության դեպքում գյուղացին միանգամից ստանում է 2 տոննա բերք, այս դեպքում նա բերքը ստանալու է մաս-մաս: Օրինակ ամեն օր միջինում կունենա 30 կգ լոլիկ, այն հեշտ կիրացվի ու ամնօրյա կանխիկ եկամուտ կապահովի»,- ասաց Ջորջ Տաբակյանը:
Նրա խոսքով` Չինարիում ջերմոցների համար ընտրվել է լոլիկը, քանի որ այն փորձված է ու լիովին արդարացրել է իրեն մյուս գյուղերում.
«Լոլիկի շատ որակյալ սածիլներ ունենք, որոնք գյուղ կբերենք փետրվարին: Այդ օրերին կմեկնարկի մեր ծրագրի ուսումնական մասը, որը երևի ամենակարևորներից է: Հատուկ մասնագետը ջերմոցատեր ընտանիքներին կներկայացնի այս գործի առանձնահատկությունները: Բացի այդ նա պարբերաբար կայցելի գյուղ ու կհետևի բերքի ստացման ողջ գործընթացին»,- ասաց «Սահման» հ/կ-ի համահիմնադիրը:
«Պոմիդորը լավ բան է, պոմիդորից կսկսենք»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Չինարիի մյուս ջերմոցի սեփականատեր Սամվել Վանյանը` ավելացնելով.
«Դրանից հետո էլ այլ բաներ կփորձենք, տեսնենք ինչ է ստացվում: Գյուղացի մարդ ենք՝ մի բան հաստատ կստանանք»:
Սամվել Վանյանը ևս այն չինարեցիներից է, ում մշակովի հողի մեծ մասը հակառակորդի կրակի տակ է:
Ընդհանրապես, գյուղացիներից շատերն իրենք էլ գիտակցելով ստեղծված իրավիճակը, փորձում են ավանդական գյուղատնտեսության այլընտրանքներ փնտրել:
Չինարիի նորակառույց ջերմոցներից երրորդի սեփականատեր Տիգրան Վանյանը պատմեց, որ վերջին շրջանում որոշել էր` թեկուզ սեփական միջոցներով ջերմոց է կառուցելու.
«Հետո որ այս ծրագրով նման առաջարկ եղավ, շատ լավ ստացվեց: Հիմա էլ առանց հետ նայելու ես կարող եմ տարեկան այդ գումարը սիրով տրամադրել մեր մանկապարտեզին, քանի որ փաստացի գումարային ներդրում ջերմոցի կառուցման մեջ չունեցա»,- ասաց Տիգրան Վանյանը:
Նորակառույց ջերմոցից բացի Տիգրանը ունի նաև մի քանի մեղվի փեթակ, մշակում է իր հիմնական հողն ու անգամ տանը փորձում սունկ աճեցնել.
«Այս ընտանիքը մեր ծրագրի լավագույն օրինակներից է: Մենք միշտ փորձում ենք գյուղացուն բացատրել, որ երբեք չմնա գյուղատնտեսական մի ուղղության հույսով»,- ասաց Ջորջ Տաբակյանը` մանրամասնելով.
«Գյուղացին միշտ պիտի տարբեր մասերից ստանա իր եկամուտը: Օրինակ, եթե այդ տարի եղանակի պատճառով բերք չկա` իմանա, որ կունենա մեղր կամ` հակառակը: Այսպիսիով նա պատրաստ կլինի բնության բոլոր անակնըկալներին»:
Ու արդեն գալիք տարվա փետրվարին` հակադրվելով բնության այդ անակնկալներին ու հակառակորդի քմահաճությանը, Չինարիի նորակառույց ջերմոցներում արդեն կդրվեն առաջին սածիլները, դրանց հետ էլ`ոչ միայն 6 ընտանիքի, այլև` ամբողջ գյուղի հույսը:
Ջորջ Տաբակյանը համոզված է` այս գյուղում ևս ծրագիրը կհաջողվի ու 6 ընտանիքի օրինակը վարակիչ կդառնա.
«Այլ ճանապարհ չկա, կամ լավ է լինելու, կամ` շատ լավ»,- բոլոր ընտանիքներին ասում է Ջորջն ու ավելացնում.
«Քանի որ ունենք պատերազմական իրավիճակ ու քանի որ մոտ ապագայում մենք խաղաղություն չենք տեսնում՝ պետք է կարողանանք փոխել այստեղի տնտեսությունները: Մարդկանց բարեգործությամբ չես օգնի: Նրանց պիտի տաս պայմաններ աշխատելու ու իրենց ապահովելու համար: Այնպես որ, քանի դեռ չենք կարող փոխել պատերազմական իրավիճակը, պիտի ունենանք այնպիսի տնտեսությունը, որը կաշխատի նաև այս պայմաններում»:
ՀԳ. Չինարիի նոր ջերմոցների ծրագիրը իրականացվում է ՀՕՖ-ի (Հայ օգնության ֆոնդի) աջակցությամբ`«Աղքատության հաղթահարումը Տավուշի մարզում» ծրագրի շրջանակներում:
Ծրագիրն իրականացնում է Սահման ՀԿ-ն:
