04/10/2013 12:22
Հայաստանում կենդանիներին օրենքի մեկ կետ է պաշտպանում. Նախադեպ չկա
Կացնով խեղճ ու անտուն կենդանու դեմ դուրս եկող մարդը, էլեկտրաշոկով զինված պատանին կամ շան ձագերին վառող երեխան պակաս վտանգավոր չեն, քան ինքը` թափառող կենդանին:
Կենդանու նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի մի տեսակ էլ նրանց հատուկ նպատակներով կատաղեցնելն է: Էջմիածնում բնակվող 16 տարեկան մի տղա, օրինակ, որոշել էր պիտբուլ ցեղատեսակի շուն պահել: Մարտական համարվող այս շները «լավ կռվողներ են», լավ կատաղեցնելու դեպքում` հնարավոր է անգամ գումար վաստակել կամ գոնե պարծենալ:
Նշված երիտասարդն, օրինակ, կատաղեցնելու համար օգտագործում էր էլեկտրաշոկ: Պիտբուլը նրա մոտ ապրել է մինչև ութ ամսեկան, երբ «Դինգո» թիմի ակտիվիստները փրկեցին նրան. բարեբախտաբար շունը դեռ չէր հասցրել կատաղել: «Դինգո» թիմը կենդանասեր կամավորների կազմակերպություն է։ Այն համախմբում է մարդկանց, ովքեր պատրաստ են ժամանակ տրամադրել և օգնել կենդանիներին։ «Դինգո» Թիմի աշխատանքը հիմնվում է միմյանց աջակցելով` կենդանիներին օգնելու գաղափարի վրա։
Ժիվկան է: Նրան հարվածել են կացնով: Նրանք, ովքեր տեսել են վիրավոր կենդանուն, խորհուրդ չեն տալիս անգամ դիտել լուսանկարները: Ասում են` ավելի սարսափելի տեսարան պատկերացնելն անգամ դժվար է:
«Դինգո» կազմակերպության անդամներն արդեն չեն զարմանում կենդանու նկատմամբ մարդու դաժան վերաբերմունքի դեպքերից:
Նրանք պայքարելու իրենց տարբերակներն ունեն: Օրինակ` ամիսներ առաջ, երբ կազմակերպության՝ Քասախում բնակվող ակտիվիստներից մեկը բացահայտեց երկու տարի շարունակ շանը ծեծող երեխային, նրանք պարզապես խմբով հավաքվեցին ու գտան այն տունը, որտեղ ապրում էր երեխան: Տեղում պարզեցին, որ նա միայն մեծ շներին է ծեծում, իսկ փոքրերին ողջ-ողջ վառում է: Տան նկուղից ակտիվիստները դուրս բերեցին շանն ու նրա ողջ մնացած միակ ձագին:
«Դինգոյի» ակտիվիստները տասնյակ նման դեպքերի են հանդիպել: Ամեն անգամ նման դեպքերի հանդիպելիս` ստիպված են նոր ռազմավարություն մշակել դաժան տերերի ձեռքից կենդանիներին փրկելու համար:
Օրենքը որևէ մեկին նման իրավունք չի տալիս, ակտիվիստներն էլ ստիպված կա'մ աղմուկ են բարձրացնում ու խլում կենդանուն, կա'մ փորձում են սպառնալ: Արդյունք, իհարկե, լինում է, բայց կենդանիներին տանջող մարդիկ մնում են անպատիժ:
Այսօր կենդանիների պաշտպանության միջազային օրն է: Ողջ աշխարհում հոկտեմբերի 4-ին կենդանիներին նվիրված տարաբնույթ միջոցառումներ են անցկացվում՝ մարդկանց ուշադրությունը կենդանիների խնդիրների վրա հրավիրելու նպատակով: Հայաստանում կենդանիները պաշտպանված են օրենքի ընդամենը մեկ կետով, որով երբևէ որևէ գործ չի հարուցվել:
Խոսքը ՀՀ վարչական իրավախատումների մասին օրենսգրքի 92 հոդվածի մասին է (Կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքը, որը հանգեցրել է դրանց ոչնչացման կամ խեղման, ինչպես նաև կենդանիներին խոշտանգելը, առաջացնում է տուգանքի նշանակում քաղաքացիների նկատմամբ՝ սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեսնապատիկից մինչև հիսնապատիկի չափով, իսկ պաշտոնատար անձանց նկատմամբ՝ ութսունապատիկից մինչև հարյուրապատիկի չափով), որն ընդամենը տուգանք է սահմանում:
«Դինգո» հասարակական կազմակերպությունն ու ProPaws բարեգործական միությունը այժմ մշակում են «Կենդանիների պաշտպանության մասին» կամ «Կենդանիների նկատմամբ պատասխանատու վերաբերմունքի մասին» ՀՀ օրենքը:
«Դինգո» թիմի հիմնադիր Օվսաննա Հովսեփյանն ասում է, որ օրենքի տեսանկյունից բացը բոլոր կողմերից է: Մշակվող օրենքը նախատեսում լուրջ պատիժներ, այդ թվում՝ քրեական:
«Օրենքի նախագիծը ներկայացրել ենք ԱԺ: Հիմա այնպիսի մարդկանց ձեռքերում է, որոնք գործը մինչև վերջ կհասցնեն: Մշակման փուլում է, մենք էլ ժամանակ առ ժամանակ այցելում ենք, միասին փոփոխություններ ենք անում»,- ասում է Օվսաննան:
«ProPaws» բարեգործական միության նախագահ Նարե Արամյանի խոսքով՝ օրենքի նախագիծը կազմվել է կենդանիների 5 ազատությունների շուրջ ձևավորված դրույթներով. կենդանիների նկատմամբ վերաբերմունքի, տարբեր գործողություններ կատարելու, սննդի, ջրի, շարժման:
Այս օրինագծում անդրադարձ կա նաև գիտական հետազոտություններում օգտագործվող՝ էքսպերիմենտալ կենդանիների, վայրի և մշակութային միջոցառումների ժամանակ օգտագործվող՝ կրկեսի, կենդանաբանական այգու, շրջիկ կրկեսների կենդանիներին:
Նարե Արամյանի խոսքով՝ մշակումից հետո կփորձեն նախագիծը մտցնել ԱԺ օրակարգ: «Սա արդեն իսկ մեծ քայլ կլինի, որովհետև կներառի կենդանիների նկատմամբ վերաբերմունքի եվրոպական մի քանի կոնվենցիաներ: Ընդունումից հետո կարիք չի լինի միջազգային առանձին նորմեր վավերացնել:
Աշխատանքը պրոդուկտիվ ու արագ է ընթանում, հաշվի առնելով, որ Հայաստանում չունենք այդ ոլորտի ոչ միայն իրավաբանական մասնագետներ, այս տեմպերով, ըստ Աժ առանձին պատգամավորների ու խմբակցությունների արձագանքի, կհասկանանք, թե ինչ հնարավոր կլինի անել մոտ ժամանակներս»,- Aysor.am-ի հետ զրույցում ասաց Նարե Արամյանը:
Հեղինակները նախատեսում են, որ օրինագծի ընդունումից հետո կլինեն ծավալուն հանրային վերահսկողության վերաբերյալ տարբեր պայմանավորվածություններ:
«Եթե խոսքը թափառող կենդանիների մասին է, ապա քաղաքապետարանների, եթե վայրի բնության մեջ գտնվողների, ապա բնապահպանության նախարարության, եթե կենդանաբուծության, կենդանաբուժության և այլն, ապա գյուղատնտեսության նախարարության»,- մանրամասնում է Նարե Արամյանը:
Բացի այդ, լրացումներ պետք է լինեն քրեական ու վարչական իրավախախտումների օրեսգրքերում, հատկապես երբ խոսքը կենդանիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի մասին է:
«Օրենքը անհրաժեշտ է, որպեսզի մշակույթ ձևավորվի: Մինչև չունենանք այն ինչով կարելի է կառավարելի դարձնել վիճակը, անիմաստ կլինի ժողովրդից պահանջել ինչ-որ մի բան»,- ասաց «ProPaws» բարեգործական միության նախագահը:
Նա նաև հավելեց, որ օրենքն ընդունելու դեպքում Հայաստանը կլինի տարածաշրջանի առաջին երկիրը, որը օրենսդրության մակարդակով կպաշտպանի կենդանիներին:
«Կհաստատվի այն թեզը, որ մենք միշտ առաջ ենք քաշում, որ Հայաստանը կարող է դառնալ լավագույն օրինակը կենդանիների խնդիրների լուծման հարցում` ցանկացած մակարդակում»,- ասաց Նարե Արամյանը:
«Դինգո» թիմի հիմնադիր Օվսաննա Հովսեփյանը հատկապես թափառող կենդանիների դեմ զինված պայքարողներին կոչ է անում ավելի բարի լինել նրանց նկատմամբ.
«Մենք ապրում ենք այնպիսի քաղաքում, որտեղ կան աղբի մեծ կուտակումներ, և թափառող կենդանին նույնիսկ անհրաժեշտություն է, որովհետև եթե չլինեն նույն թափառող շները ու լինի նույնքան աղբ, որքան որ կա, ապա կշատանան առնետները, որոնցից թե վարակն է ավելի շատ, թե՝ վտանգը:
Թափառող կենդանին դառնում է վտանգավոր ու ագրեսիվ միայն մարդու վատ վերաբերմունքի պատճառով, որովհետև նրանց քարով հարվածում են, կրակում են, վռնդում են տարածքից: Բնական է, որ կատաղում են, որովհետև մարդն էլ այդ պայմաններում կդառնա ագրեսիվ»:
ՀԳ. Ժիվկան, պիտբուլն ու նկուղից փրկված երկու շները տեր ունեն, ապրում են ընտանիքներում: 2011 թվականից ի վեր «Դինգո» թիմի շնորհիվ 1200 կեդանի է որդեգրվել, վեց հարյուր կենդանի բուժում է ստացել, ի դեպ` նրանց մի մասին լուրջ վնասվածքներ են հասցրել հենց մարդիկ:
