Արմեն Աթանյան. Եթե այսպես շարունակվի, Նկարիչների միությունը կլուծարվի

Հայաստանի նկարիչների միությունը պատրաստվում է 18-րդ համագումարին: Համագումարի օրակարգը հստակեցված չէ, թեկնածուներ չկան: Անգամ գործող նախագահը չի ասել՝ առաջադրվելու, թե՝ ոչ: Ի տարբերություն Գրողների ու Կոմպոզիտորների միության համագումարներից առաջ բարձրացած աղմուկին ու բանավեճերին, նկարիչները լռում են:
«Արդեն ժամանակ էլ չի մացել, որ մարդիկ իրենց դժգոհությունն արտահայտեն»,-ասում է նկարիչ, քանդակագործ, Մշակույթի աջակցման և ռազմավարության հայկական կենտրոնի նախագահ Արմեն Աթանյանը, ով այսօրվա մեր զրուցակիցն է:

- Ի տարբերություն մյուս ստեղծագործական միությունների համագումարների՝ Նկարիչների միությունում,  կարծես, խաղաղ է: Ամեն ինչ այդքան հստակ է, թե՞ սա թվացյալ հանգստություն է:

- Նկարիչների միությունում միշտ էլ աղմկահարույց համագումարներ են եղել: Միությունը մինչև համագումարը խմորումների մեջ է եղել: Լուրջ դեբատներ են եղել: Բայց, ցավոք սրտի, այս տարի միության ղեկավարության օգտին աշխատում են շատ լավ քաղտեխնոլոգներ: Արդեն ժամանակ էլ չի մնացել, որպեսզի մարդիկ իրենց դժգոհությունն արտահայտեն լրատվամիջոցներով, հեռուստատեսությամբ: Նախորդ տարիներին էլ օրենսդրական և ներքին կանոնակարգի խախտումներով են անցել համագումարները, անիմաստ եմ համարում մեկ-մեկ թվարկել դրանք: Միության բոլոր անդամները դրա մասին տեղյակ են: Ու այսօր էլ այնպես է ստացվել, որ հայաստանյան իրականության մեջ մարդիկ հույսը կորցրել են, նույնն էլ այս համագումարների դեպքում է:

Որքանով ես եմ տեղյակ, նոյեմբերի 26-ին լինելու է գեղարվեստի սեկցիայի ժողովը: Սեկցիայում մոտ 500 մարդ կա, պիտի հավաքվեն և քննարկեն բյուրոյի ընտրության հարցը, կընտրեն սեկցիայի նախագահ և համագումարոմ վարչության անդամներ կառաջադրեն: Դուք գիտեք, որ մինչ օրս ոչ մի թեկնածուի առաջարկ չի եղել, ոչ մի սեկցիայից, և կարծում եմ՝ հենց դա է այս հանգստության պատճառը: Ո՛չ նախագահը, ո՛չ էլ նրա հակառակորդները պաշտոնապես չեն հյատարարել առաջադրվելու մասին, և հարցը կմնա համագումարի որոշմանը:

- Ներքին կանոնակարգի, օերնքի խախտման մասին նշեցիք: 15 տարի միությունում նույն ղեկավարությունն է, 3 համագումար է եղել, ոչ մի անգամ որևէ մեկը չի՞ բարձրաձայնել դրանց մասին:

- Ես չեմ ուզում անձնավորել որևէ հարց, խնդրում եմ, որ ինձ ճիշտ հասկանան: Շատերն ասում են, որ դու Կարեն Աղամյանին դեմ ես: Ես Կարեն Աղամյանին դեմ չեմ՝ որպես անձ, որպես նկարիչ: Ես դեմ եմ Աղամյանի՝ տվյալ միությունում ծավալած գործունեությանը:

Անձնական խնդիր գոյություն չունի: Գոյություն ունի աշխատանքի ճիշտ կազմակերպման խնդիր: Իմ պատկերացմամբ և համոզմամբ՝ նկարիչների միությունում բոլոր աշխատանքներն արվում են սխալ: Միությունը իր գործունեությամբ հանդես չի գալիս՝ ի շահ նկարիչների: Վերջիվերջո, այդ միությունը հասարակական կազամակերպություն է և ոչ թե սեփական դուքան:

Բարոյահոգեբանական բոլոր մեխանիզմները այդ կառույցում սպառվել են այս 15 տարվա մեջ: Մինչ այդ այդպես չի եղել: Բայց արվածը հետ չես բերի: Ինչ եղել անցել է: Հիմա ուզում ենք իմանալ՝ ինչ է լինելու հետագայում: Ո՞րն է նկարիչների միության և ընդհանրապես ստեղծագործական միությունների ապագան: Ոչ մի բան այդ հարցի պատասխանը գտնելու ուղղությամբ վերջին 15 տարվա ընթացքում չի արվել:

Նկարիչների միության մասին խոսելիս՝ ասում են՝ 1998-ին 20 ցուցահանդես էր բացվում, հիմա՝ 100: Այսքանն ասում են՝ մոռանալով նշել, որ այդ ցուցահանդեսները միությունը չի կազմակերպում. Շջանակները նկարիչն է գնում, հրավերները նկարիչն է տպում, ծախսերը նկարիչն է հոգում: Միությունը ընդամենը տրամադրում է դահլիճ: Գովազդ չի անում, ֆիլմ չի նկարում, բուկլետ չի տպում: Չի անում այն ամենը, ինչը կաևոր է նկարչի համար: Որտեղի՞ց հասարակությունը պետք է իմանա այդ նկարչի մասին, եթե դա չի արվում:

- «Ոչինչ չի արվում»-ը բոլոր նկարիչներին է վերաբերո՞ւմ, թե՞ այնուամենայնիվ, կան մարդիկ, որոնց համար ինչ-որ բան արվում է:

- Ոչ մեկի համար չի արվում: Մեկական աշխատանքի ցուցահանդեսներ են կազմակերպում որոշ առիթների ժամանակ: Սա արվում է, բայց անհատական ցուցահանդեսներ՝ ոչ:

Թող չասեն, որ հնարավորություն չունեն. մենք շատ լավ գիտենք, որ ունեն և ցանկության դեպքում՝ կարող են ունենալ: Ավելին ասեմ, այս պետական ցուցահանդեսներից որչէ մեկի համար, մի կատալոգ անգամ չի տպագրվել:

Նկարիչների միության հանգստյան տունն է սեփականաշնորհվել, դրա համար շնորհակալ ենք, մեկ-երկու դահլիճ են վերականգնել, դարձյալ շնորհակալ ենք՝ մի կողմ թողնելով վերականգնման հետ կապված շատ հարցականներ: Ամեն դեպքում այս 15 տարվա մեջ շատ ավելի շատ են բացթողումները, քան ձեռքբերումները:

- Ինչպիսի՞ն է երիտասարդ նկարիչների դիրքորոշումն այս հարցում: Նրանք համամիտ են ձեզ հետ: Օրինակ, կոմպոզիտորները ընդվզեցին, ավելին՝ նրանցից շատերը միությունը բոյկոտում են, չեն ուզում անդամ լինել:

- Մեր միության պարագայում շատ հետաքրքիր ֆենոմեն է. երիտասարդները ուզում են միության անդամ դառնալ, բայց միությունը նրանց ոչինչ չի տալիս: Մեկ-երկուսը, ենթադրենք, մի անգամ Ֆրանսիա են գնացել, բա մնացածը՞: Ամեն տարի Մոսկվայում կարող ենք անվճար ներկայացնել մեր արվեստը: Դուրս եկեք, մտեք երիտասարդների մոտ ու հարցրեք քանի՞ անգամ են նրանց ասել այս մասին ու քանի՞սն է մասնակցել այդ ցուցահանդեսներին: Ոչ մեկը: Փոխարենը ամեն տարի նախագահությունը գնում է՝ պատճառաբանելով, որ գնացող չկար, իրենք գնացին: Բայց ե՞րբ ասացիք, որ գնացող չեղավ:

Միաժամանակ, ես շատ լավ հասկանում եմ, որ կան հարցեր, որոնք առանց օրենքի հնարավոր չի կարգավորել: Խոսքը ստեղծագործողների միությունների մասին օերնքին է վերաբերում: Ժամանակին օրենքի մշակման շուրջ աշխատանքները դադարեցրեցինք, որ աշխատենք, մտածենք, բայց այդպես եղածն էլ թղթի վրա մնաց մինչ օրս: Ոչ մեկին ձեռք չի տալիս այդ օրենքը: Ապրում են էլի իրենց համար, մինչդեռ դա թույլ կտար շատ հարցեր կարգավորել: Ասում են՝ մարդիկ անդամավճար չեն մուծում:

ԽՍՀՄ տարիներին միության անդամ լինեը աշխատանքային ստաժ էր, այդ գումարից իրենց կենսաթոշակային ֆոնդին էր փոխանցվում: Այսօր դա ոչ մի բան է: Դուք պատկերացնո՞ւմ եք, այսօր ստեղծագործող մարդկանց մի հսկայական բանակ ընդհանրապես մնացել է ամեն ինչից դուրս՝  ո՛չ թոշակ են ստանալու, ո՛չ աշխատանքային ստաժ ունեն: Պետությանն էլ ասում ես՝ այսպես չի կարելի, ասում է՝ «եղբայր առաջարկի, մենք էլ անենք»: Մնացածի մասին չեմ խոսում, իմ միությանն եմ հարցնում՝ ի՞նչ եք արել: Ոչինչ չեն արել: Ոչ մի հստակ քայլ: Կիսատ-պռատ պայմանավորվածություններ, ոչինչ չասող, օդի մեջ խոսակցություններ, ոչ մի փաստաթուղթ գոյություն չունի:

Ավելին՝ ըստ օերնքի 2 տարին մեկ ժողով պիտի անեն, անում են 5 տարին մեկ ու ոչ մեկ ոչինչ չի ասում: Շատ մարդիկ հոգնել են այս իրավիճակից ու միություն չեն էլ մտնում, իսկ նրանց մեջ համաշխարհային մակարդակի նկարիչներ կան: Էլ չենք խոսում արվեստաբանների մասին: Նրանք էլ անգործության են մատնված: Եթե ցուցահանդեսից հետո քննարկում չկա, եթե բուկլետ անգամ չի տպվում, ի՞նչ պիտի անի այդ արվեստաբանը, բնական է, որ անգործ է: Լավագույն դեպքում՝ մի բան է գրում, մի տեղ տպում ու վերջ:

- Այդքան խնդիրներ թվարկեցիք: Ասացիք, որ դրանց մասին բոլորն են տեղյակ, իսկ ինպե՞ս է եղել, որ այսքան տարիների ընթացքում չեք դիմել և չեք ասել, որ դժգոհ եք միության ղեկավարության աշխատանքից:

- Շատ անգամ է ասվել, բայց ասողներն անհատներ են, հասկանո՞ւմ եք: Միասնականություն չկա: Բոլորը ծանոթ են իրավիճակին, բայց չգիտեմ՝ ոնց էլինում, որ ամեն անգամ նույն ղեկավարությունն է ընտրվում: Չգիտեմ ինչ տեխնոլոգիա են կիրառում: 15 տարվա մեջ այնքան մարդ են ընդունել միություն, չգիտենք՝ ով են, չենք ճանաչում: Նկարիչները իրար չեն ճանաչում: Ինչո՞ւ, որովհետև նկարիչները չեն հանդիպում, չեն շփվում: Դահլիճ ունեինք, որտեղ հավաքվում էինք: Հիմա չունենք, մի դահլիճ չկա, որտեղ կարողանանք հավաքվել զրուցել: Մարդուն հավաքվելու տեղից կտրելուց ամեն ինչ կտրում ես: Ամենամեծ վնասը նկարիչներին սա է եղել: Չգիտեմ՝ գիտակցո՞ւմ են, թե պատահաբար են արել, բայց զրկեցին հավաքվելու, զրուցելու, խնդիրները քննարկելու հնարավորությունից: Ես ասում եմ՝ եթե կարող եք լուծել այդ խնդիրնեը, լուծեք, բայց եթե չեք կարող, թողեք՝ ուրիշները գան, դուք էլ օգնեք, խորհուրդ տվե՝ք թող ուրիշներն անեն:

- Միությունում, այնուամենայնիվ, կա ընդդիմադիր հատված: Հնարավորություն չկա՞ր ավելի վաղ հավաքվել, քննարկել այս ամենն ու հանդես գալ միասնական թեկնածուով:

-Հնարավորություն կար, բայց չի արվել: Ավելին՝ ըստ օերնքի՝ վարչությունը և վերստուգող հանձնաժողովը կարող են թեկնածու առաջադրել: Ի դեպ՝ անցած համագումարին հանձնաժողով չի ընտրվել, այլ նշանակվել է, ինչը կանոնադրության կոպիտ խախտում է:

Վերստուգող հանձնաժողովն այժմ չի գործում: Ես համոզված եմ, որ եթե գործեր, դեռ 10 տարի առաջ ամեն ինչ կփոխվեր: 15 տարի է՝ նույն կոմունիստական վատ ելույթները համագումարի ժամանակ՝ ոչինչ չասող բառերով: Ամեն ինչ փակ, գաղտնի է արվում: Կոմպոզիտորների միության համագումարի ժամանակ այնտեղ էի ու իմացա, որ միությունը տարեկան 37 մլն մուտք ունի, մարդիկ վրդովված էին և հարցնում էին՝ ո՞ւր է այդ գումարը: Հիմա հարց. եթե 100 անդամ ունեցող կազմակերպություն այդքան գումար է մտնում, մեր մոտ չի՞ մտնում, գոնե այդքան: Համոզված եմ, որ մտնում է: Այդ դեպքում՝ հարց է առաջանում՝ ինչի՞ վրա է ծախսվում այդ գումարը: Միությունը պարտավոր է տեղյակ պահել մեզ, բայց չի անում:

Միությունը պետք է ապահովի համապատասխան դաշտ՝ ստեղծագործելու համար: Չի անում: Եթե այսպես շարունակվի, հաջորդ համագումարին մարդիկ կբարկանան ու կասեն՝ լուծարում ենք էս միությունը: Իհարկե, սա ձեռք է տալիս իշխանություններին, այդ կերպ մի շենք էլ կավելանա, որ կարող են վերցնել տալ Սամվել Ալեքսանյաններին: Եթե չեք ուզում այդպես կլինի, եկեք այնպես անենք, որ այն աշխատի, եթ ե ոչ՝ապա իմ աբողջ ասածն անիմաստ է:

- Ամեն դեպքում, ի՞նչ ակնկալիք ունեք այս համագումարից:

- Չգիտեմ՝ ոնց կլինի: Այդ օրը պարզ կլինի: Հարցը այնտեղ է հասել, որ այսօր միությունն անգամ դահլիճ չունի համագումար անցկացնելու համար: Փողոցներոմ ընկած տարածք ենք ման գալիս, որ ժողով անենք: 5 տարին մեկ անգամ մի հատ ժողով անելու համար տեղ չունենք: Սա է իրավիճակը: Իմ վրդովոմունքը այ այս սխալ կառավարման դեմ է: Որևէ բան չի արվում, այս ամենը վերացնելու համար: Անգամ եթե արվում էլ է, մենք տեղյակ չենք: Շատ հարցեր կան, որոնց շուրջ ո՛չ միության դիրքորոշման, ո՛չ էլ քայլերի մասին մենք տեղյակ չենք: