Լևոն Շարաֆյան. «Ոսկե ծիրանի» շնորհիվ Հայաստանը դրական ճանաչում գտավ աշխարհում կինոյի ասպարեզում

-Պարոն Շարաֆյան, այս օրերին Հայաստանում ընթանում էր «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնը: Ի՞նչ կարծիքի եք այս փառատոնի, ընդհանրապես` փառատոնների մասին:

-Տասներկու տարեկան փառատոնը վաղուց կայացել է: Շնորիվ իմ լավ բարեկամ Հարութ Խաչատրյանի` արդեն ունի միջազգային կարգավիճակ: Այդ գեղեցիկ նախաձեռնության միջոցով Հայաստանը դրական ճանաչում գտավ աշխարհում կինոյի ասպարեզում: Ես համոզված եմ, որ փառատոնը ամրացրել է իր դիրքերը և իր ուրույն տեղն ունի համաշխարհային կինոփառատոների ցուցակում:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում միջազգային կինոփառատոնի առկայությունը մի երկրում, որտեղ կինոարվեստը վերջին շրջանում արվեստի ամենաթույլ օղակն է:

-Ես կարծում եմ, որ փառատոնը լավ առիթ է` ստեղծել միջազգային կապեր աշխարհի պրոգրեսիվ կինոյի նվիրյալների հետ: Միայն Հայաստանը չէ, որ կորցրել է իր կինոն: Եվրոպական կինոն նույնպես ճգնաժամի մեջ է: Եվրոպան ունեցել է իր «ոսկե դարը» և նեորեալիզմի շրջանը (Ֆելլինի,Դե Սիկա, Բերգման, Անտոնիոնի, Պյետրո Ջերմի)… Ցուցակը կարելի է շարունակել: Հիմա շատ խղճուկ վիճակում է, ժամանակ է պետք, կարծում եմ` ամեն ինչ կկարգավորվի: Պետք է ներկայացնել ազգայինը և ունենալ որոշակի քաղաքականություն և քաղաքացիական դիրգորոշում:

-«Ոսկե ծիրանի» շրջանակներում ներկայացվում էր ձեր մասնակցությամբ «Արամ Արամ» ֆիլմը: Կմանրամասնե՞ք ֆիլմի, Ձեր կերպարի մասին:

-«Արամ Արամ» Ֆիլմը հայ էմիգրանտի մասին է, ով նախկինում եղել է դաշնակահար, բայց ԱՄՆ-ում աշխատում է կոշկակար: Իր և թոռնիկի խնդիրների մասին է: Ֆիլմը նկարահանել է ամերիկացի բեմադրիչ Քրիս Չամբերսը: Իր խոսքերով` առնչվելով հայերի հետ, ճանաչեց և ուսումնասիրեց պատմությունը, հայերի ճակատագիրը և ոգևորվելով` որոշեց նկարել ֆիլմ` հայի մասին, բայց իր տեսանկյունից: Սա առաջին դեպքն է, երբ ԱՄՆ-ում նկարահանվում է ֆիլմ հայերի մասին: Նրա ցանկությամբ ֆիլմը հնչեց հայերեն:

-Եթե չեմ սխալվում, ֆիլմն ի սկզբանե այլ վերնագիր ուներ…

-Այո, սկզբում որոշվել էր, որ ֆիլմը պետք է «Արմո» կոչվի. Ռուսաստանում հայերին «խաչիկ» են ասում, ամրիկայում` «արմո»: Քրիսը գտավ, որ դա վիրավորական է փոքրաքանակ, բայց մի մեծ ազգի համար, և փոխեց վերնագիրը:

-Ի դեպ, չհետաքրքրվեցի՞ք, է՞լ ինչ պատճառ ուներ ամերիկացի ռեժիսորը հայերի մասին ֆիլմ նկարահանելու:

-Հարցիս նա շատ կարճ և դիպուկ պատասխանեց. որովհետև հայերն Աստծո տված ժողովուրդ են և հանդիսանում են մարդկության խիղճը: Սա էր այդ համեստ ամերիկացու պատասխանը: Պատկերացրեք, ես ինձ շատ լավ ու հպարտ զգացի:

-Ֆիլմը հատուկ փառատոնայի՞ն ֆիլմ է: Ինչպե՞ս որոշվեց, որ այն Հայաստան բերվի:

- Մենք չէինք մտածում փառատոնների մասին, պարզապես ազնվորեն աշխատում էինք ստեղծել հուզող մի պատմություն: Երբ ֆիլմը ավարտվեց, ցանկություն հայտնեցի, որ պրեմիերան լինի Հայաստանում` իմ Հայրենիքում: Քրիսը ողջունեց այդ գաղափարը:

-Իսկ ինչպե՞ս է, որ դուք Հայաստանում չեք այս օրերին:

- Ես էլ պետք է գայի, բայց հանգամանգները թույլ չտվեցին:

-Դուք արդեն 15 տարի է, ապրում և ստեղծագործում եք ԱՄՆ-ում: Բավական հասուն տարիքում եք մեկնել, կարողացա՞ք շուտ սովորել անգլերենը:

-Ապրելով ԱՄՆ-ում` ես, անշուշտ, չկամեցա ապրել «Գիքորի» կարգավիճակով: Երկու տարի այցելեցի քոլեջ` անգլերենի դասերի, սովորեցի այն նվազագույնը, որն ինձ թույլ է տալիս շփվել և զգալ լիարժեք մարդ: Առայժմ այդքանն ինձ բավարարում է, աշխատում եմ չինացիների հետ, շփվում եմ, նույնիսկ փորձում եմ անեկդոտներ պատմել:

-Հասկանո՞ւմ են:

-Հասկանում են, բայց, ինչպես ամերիկացիները, այնպես էլ չինացիները հումորից զուրկ մարդիկ են: Բայց շատ բարի են, մարդամոտ, էմոցիոնալ և միամիտ: Սակայն կա մի դժվարություն, որն այս տարիքում բարդ է հաղթահարել` ես այդ լեզվով չեմ մտածում:

-Շատերը Հոլիվուդում հայտնվելով` փորձում են «մեծ կինո» մտնել: Նման փորձ չե՞ք արել: 

-Մեծ կինո մտնելու հնարավորություն եղել է, բայց լեզուն եղել է ամենաառաջին խոչընդոտը: Ինքս եմ հրաժարվել` հասկանալով, որ չեմ կարողանա անել այն, ինչ կարող եմ, իմ ուժերի սահմաններում է: Ինձ խանգարում էր իմպրովիզացիայի պահը:

-Պարոն Շարաֆյան, երբ մարդիկ մեկնում էին 90-ականների սկզբին, առավել ընկալելի էր… Դուք Հայաստանի բավական խաղաղ պայմաներում որոշեցիք հեռանալ, ի՞նչո՞վ էր պայմանավորված նման որոշումը:

-Այո, ցուրտ և մութ տարիներին ես Երևանում էի և անցա բոլոր դժվարությունների միջով, բայց անօրինական մեկնել չէի ցանկանում: Ոչ մեկին խորհուրդ չեմ տա դիմել այդ քայլին… Կատակով մասնակցեցի գրին քարտի խաղարկությանը և շահեցի: Երբեք մտքովս էլ չէր անցնում, որ ես կմեկնեմ Հայաստանից, բայց այդ շահումն ինձ շանս տվեց և ես օգտագործեցի այն:

-Երբևէ զղջացե՞լ եք այդ շանսն օգտագործելու համար:

- Ոչ, չեմ փոշմանել, միայն կարոտն է, որ միշտ ինձ հետ է…

-Այս տարիների ընթացքում Հայաստան եկե՞լ եք:

-Այո, բայց վերջին յոթ տարվա մեջ չեմ եղել Երևանում: Այս տարի ուզում եմ այցելել, տեսնենք` ինչպես կստացվի: Ամեն տարի ինչ-որ մի բան խանգարում է:

-Սկզբնական շրջանում ինչո՞վ եք զբաղվել այդտեղ:

-2001 թվականին, երբ մենք եկանք ԱՄՆ, 15 օր հետո հյուրախաղերի եկավ Աշոտ Ղազարյանը, և ես ընդգրկվեցի ներկայացման մեջ: Հետո Սարգիս Մուրադյանը սկսեց «Ալիսիա» ֆիլմը, որում նույնպես զբաղված էի: Բայց դա էլ անցավ, և պետք էր մտածել մշտական աշխատանքի մասին… Ինչ ասես չեմ արել. աշխատել եմ ծերանոցում: Դա մեծահարուստների համար էլիտար հանգստյան տուն է, ամսեկան 5000 դոլար: Ծերերի հետ հեշտ էր և հետաքրքիր: Քանի որ ես աշխատում էի գիշերները և նրանցից շատերը տառապում էին անքնությամբ` գալիս էին մոտս և պատմում իրենց կյանքը: Այնտեղ կային նաև կինոբնագավառի աշխատողներ, ովքեր աշխատել էին Չապլինի և Դուգլաս Ֆերբենկսի հետ: Շատ հեշտ էր անցնում գիշերը…. Եղել է, որ դիակ եմ փաթաթել և ուղարկել դիահերձարան: Աշխատել եմ նաև համերգավար: Վաճառում էի թանգ փոշեկուլներ. տանում էի տները և բացատրում փոշեկուլի առավելությունները: Բայց դրա հետ մեկտեղ` խաղացել եմ 17 տարբեր ներկայացումներում, որոնք բեմադրել են Ժան Նշանյանը, Արմեն Էլբակյանը, Հրաչյա Հարությունյանը և այլք: Հիմա աշխատում եմ հիվանդանոցում:

-Որպե՞ս:

-Անվտանգության ծառայության պետ:

-Պարոն Շարաֆյան, դուք երեք որդի ունեք: Ինչո՞վ են զբաղվում Ձեր զավակները: Որևէ մեկն ընտրե՞լ է հայրիկի ճանապարհը:

-Ես լավ ընտանիք ունեմ` լավ կին, լավ երեխաներ և հրաշք թոռներ: Կրտսեր որդիս` Միքայելը, ընտրեց կինոոլորտը: Նա կինոյի, թատրոնի, շոուների և օպերային ներկայացումների պրոֆեսիոնալ կոստյում-դիզայներ է: Ավարտել է համապատասխան մասնագիտական համալսարանը և աշխատում է կինոյում: Որպես ֆիլմի զգեստների ձևավորող` արդեն ութ ֆիլմի վրա է աշխատել: Մի քանի օրից մեկնելու է Օհայո` նկարահանումների: Նա արդեն ամերիկյան «կինոգիլդիայի» անդամ է և միակ հայ կոստյում-դիզայները: Մեծ տղաս` Արմանը, երեք տարի առաջ գրին քարտ շահեց և ընտանիքով տեղափոխվեց ԱՄՆ: Աշխատում է մեծ գործարանում: Կինը` Լուսինեն, և́ աշխատում է, և́ սովորում քոլեջում: Թոռնիկներս կողքիս են. Նելյան հաճախում է դպրոց, զբաղվում նկարչությամբ, իսկ Էդգարս արդեն տասյոթ տարեկան է, սովորում է դպրոցում և պատրաստվում է ընդունվել համալսարան:

-Ձեր որդիներից մեկը մնացել է Հայաստանում, չի՞ մտածում Ձեզ միանալու մասին…

-Այո, միջնակ տղաս` Արթուրը, ապրում է Երևանում: Հրաշալի նկարիչ է, Նկարիչների Միության անդամ: Կինը` Գայանե Աբրահամյանը, լրագրող է, շատ խելոք ու ճանաչված անձնավորություն Հայաստանում: Ալիսան` թոռնիկս,  սովորում է դպրոցում: Շատ խելացի աղջիկ է,  տարբեր խմբակներ է այցելում, ստեղծել է երաժշտական խումբ և բաս-կիթար է նվագում: Կազմակերպչական ջիղ ունի (ծիծաղում է): Փոքրիկ Լիզոկին դեռ չեմ տեսել: Երեք տարեկան է, հրաշք, լուսավոր մի բալիկ: Անշուշտ, կցանկանայի, որ նրանք էլ լինեին իմ կողքին, բայց ոչ անօրինական: Կսպասեմ, մինչև շահեն գրին քարտ ու գան:

-Իսկ Ձեր կի՞նն ինչով է զբաղվում:

-Տիկինս` Ռուզաննան, աշխատում է իր մասնագիտությամբ: Նա բալետի կանցերտմեյստեր է և աշխատում է ամերիկյան բալետի մեծ կորպորացիայում, որտեղ իրենց փորձերն են անում պրոֆեսիոնալ պարողները:

-Երևանում Ձեր հայրական տունը պահպանվո՞ւմ է: 

-Կա և պահպանվել է հայրական տունս, բայց երբ երկրորդ անգամ ամուսնացա, տեղափոխվեցի պրոսպեկտ` «Արգիշտի» սրճարանի հարևանությամբ: Այդ տունն էլ վաճառեցինք, գնեցինք մեկ ուրիշ տուն` «Ոսկու շուկայի» մոտ: Աայնուհետև մեկնեցինք ԱՄՆ: Այդ տունը դեռ պահպանվում է,մարդ չի ապրում, փակել ենք և մեկնել:

-Փաստորեն, տիկին Ռուզաննան Ձեր երկրորդ կինն է:

-Այո, երկու տղաներս առաջին կնոջիցս են: 

-Կպատմե՞ք Ձեր երևանյան թաղամասի մասին. Որտե՞ղ եք ծնվել ու մեծացել:

-Ծնվել եմ Երևանում` համար մեկ ծննդատանը: Սով էր, ցուրտ էր, հետպատերազմյան շրջան: Յոթ ամսական եմ ծնվել, կարծել են` չեմ ապրի: Բայց ուժեղ գտնվեցի: Այդպիսի մի շրջան նաև ապրեց Ձեր սերունդը… Ապրել, մեծացել եմ 3-րդ մասում:

-Հայաստանում գտնվող Ձեր ընկերների հետ կապը պահպանվո՞ւմ է:

-Իհարկե, Երևանում մնացին իմ ընկերները, իմ ` Հր. Ղափլանյանի անվան թատրոնը, իմ կոլեգաները, իմ դպրոցական ընկերները: Այս 15 տարվա ընդացքում կորցրել եմ 17 ընկեր` թե́ թատրոնի, թե́ դպրոցական տարիների: Շատ մոտ եմ իմ դպրոցական ընկերոջ` Ստեփան Ծաղիկյանի հետ, առաջին դասարանից միմյաց գիտենք: Կապի մեջ եմ թատրոնի իմ ընկերների հետ: Ասեմ, որ քույրս աշխատում է թատրոնում, հանդերձարանի վարիչն է:

-Լավ է, որ կապը Երևանի հետ չի կորել:

-Իհարկե, չի կորել, ու չի կարող կորչել: Այնպիսի մի կյանք եմ ապրել, որ մոռանալ հնարավոր չէ: Ուսանողական և երիտասարդական տարիներս անցել են իմ սիրած քաղաքում: Ճիշտ է, քաղաքը շատ է փոխվել, գեղեցկացել է, հարազատ վայրերը պակասել են, բայց էլի իմն է…

-Իսկ ամերիկյան կյանքին համակերպվե՞լ եք:

-Այո, սիրում եմ այս երկիրը: Մարդիկ ջերմ են, հոգատար: Ամենակարևորը, այստեղ կան օրենքներև և այդ օրենքները բոլորի համար են, բոլորը ենթարկվում են դրանց: Բերեմ մի օրինակ. Ջորջ Բուշի աղջկան նկարել էին գիշերային ակումբում` ոգելից խմիչք օգտագործելիս: Այդ ժամանակ նա դեռ անչափահաս էր: Տանում են ոստիկանատուն, որտեղ պարզվում է նրա ով լինելը: Բայց բաց չեն թողնում, ուղղակի այդ մասին տեղեկացնում են նախագահի օգնականին: Բուշը պնդում է, որ աղջկա հետ վարվեն օրենքի շրջանակներում: Այդպես էլ արեցին. աղջկան բոլորի հետ միասին մինչև լույս պահեցին ոստիկանատանը, առավոտյան ազատ արձակեցին` մինչև դատը: Դատարանը որոշեց, որ նա պետք է որպես տույժ մեկ շաբաթ մաքրի «ֆրիվեյները» (Առանց կանգառի ճանապարհներ Ն.Մ.): Այդպես էլ եղավ. գործող նախագահի աղջիկը բոլորի հետ հավասար մեկ շաբաթ «ֆրիվեյներ» մաքրեց… Ես պատմեցի, եզրակացությունները թողնում եմ Ձեզ: Նման բան Հայաստանում հնարավո՞ր է: Կարծում եմ` ոչ…  ԱՄՆ-ից սովորելու շատ բան կա: Չեմ ասի,որ այստեղ ամեն ինչ իդեալական է, բայց լավը շատ է: ՕՐԵՆՔԻ երկիր է:

-Պարո Շարաֆյան, հավանաբար, Ձեր զավակներն այլևս ապրելու նպատակով Հայաստան չեն վերադառնա: Չե՞ք անհանգստանում, որ Ձեր թոռնիկներն այլ բարքերում են մեծանում:

-Համոզված եմ, իմ թոռները կմեծանան լավ մարդ, կստանան լավ կրթություն ու ամենակարևորը` կմնան հայ: Ցանկանում եմ այնքան ապրել, որ տեսնեմ նրանց ապագան:

-Աստված Ձեզ երկար կյանք տա… Այսօր արդեն ի՞նչ երազանքներ ունեք:

-Երազանքներ առանձնապես չունեմ: Երազում ենք, երբ երիտասարդ ենք և դեռ կա ժամանակ այդ երազանքները իրագործելու: Իմ տարիքում պետք է ապրել հույսով, հավատով և բարի նպատակներով: