Ընկեր բառի մեջ պիտի տեսնել «ընկնել» բայը. Քչերը կան, որոնց մոտ կարող ես հանգիստ ընկնել ու չվախենալ տրորվելուց. Գարիկ Հովհաննիսյան

Արվեստագետ՝ առանց դիպլոմի. այսպես կարող եմ բնութագրել իմ այսօրվա զրուցակից Գարիկ Հովհաննիսյանին: Ի դեպ, թեև մինչ այսօր երբեք չեմ խախտել «դու»-ի և «դուք»-ի սահամանագիծը, սակայն նրա հետ զրույցն այնքան մտերմիկ ու հետաքրքրիր անցավ, որ մոռացա պաշտոնական հարցազրույցի կանոնների մասին:

-Բավական ժամանակ է` էկրաններին չենք հանդիպում: Ինչո՞վ է պայմանավորված էկրանային լռությունը:

-Էկրանային լռությունս պայմանավորված է հեռուստատեսային նախագծերին չմասնակցելով, որը բավականին երկար տևեց: Բայց այն, ինչպես ամեն բան, ժամանակավոր է:

-Բայց այժմ ինչո՞վ ես զբաղվում:

-Հիմա ապրում և աշխատում եմ ծննդավայրումս՝ Ուրցաձոր գյուղում: «ԱրՕր» տուն-արվեստանոցի գաղափարական-հոգևոր և ֆիզիկական աշխատանքներ են ընթանում պապիս կառուցած` մոտ 60 տարվա հնությամբ հին տանը: Արդեն հիմնել ենք ՎՀ խաչքարարվեստի դպրոցը, որի նպատակը, առանց տարիքային ու սեռային խտրականության, հետաքրքվողներին խաչքարային արվեստին ծանոթացնելն է: Փայտի փորագրման և քանդակի ու կոլլաժի արվեստանոցները կազմավորման ընթացքի մեջ են: Առաջիկայում նախատեսված է նաև դարբնոց, ավանդական լավաշի թոնրատուն և գորգագործություն: Աշխատանքային գործիքների խնդիրը մասնակի լուծվել է ՀՀ ՓՄՁ ԶԱԿ-ի և Վեդու տարածքային զբաղվածության կենտրոնի հետ համատեղ իրականացրած պետական դրամաշնորհային ծրագրով. սա նշում եմ` կարևորելով ոչ թե ֆինանսական օգնությունը, այլ պետական-գաղափարական աջակցությունը՝ համայնքների զարգացման համար: Ի դեպ, Ուրցաձորի համայնքապետարանը՝ Ռաֆիկ Անդրեասյանի գլխավորությամբ, ևս ողջունել է «ԱրՕր»-ի հիմնադրման և զարգացման գաղափարը և իր անկեղծ պատրաստակամությունը հայտնել` աջակցելու մշակութային որևե դրսևորման, որը կծառայի ոչ միայն մեր համայնքի, այլ հարևան համայնքների և ինչու ոչ, հանրապետության բազմաթիվ երիտասարադների կրթական և սիրելի գործով զբաղվածությանը:

-Որտե՞ղ ես սովորել խաչքարերի փորագրան արվեստը:

-Սովորել եմ ՀՀ ժող. վարպետ, նկարիչ - խաչքարագործ Վարազդատ Համբարձումյանի արվեստանոցում, ում անունով էլ կոչվում է մեր դպրոցը. սովորելով, ծանոթանալով ավանդական խաչքարագործության մեծարժեքությանը` փորձում ենք սեփական ստեղծագործական ոգու անկեղծությամբ փորագրել-քանդակել նոր ձև ու բովանդակություն ունեցող խաչքարեր: Սա է մեր դպրոցի առանցքային, ուղենշային դրույթը: Ի դեպ, նշեմ, որ «ԱրՕր»-ը նաև լինելու է զբոսաշրջության հետաքրքրության շրջանակում:

-Եթե չեմ սխալվում, սեր ունես ոչ միայն փորագրության, այլ նաև գրելու հետ:

-Ավելի ճիշտ կլինի էս ձևակերպումը. ոչ թե գրելու հետ սեր ունեմ, սիրում եմ, դրա համար եմ գրում, այլ էն, ինչ անում եմ՝ մինչև այս զրույցն ու կյանքիս մյուս տարիներին՝ դա հենց իմ գրելն է, իմ գրականությունը, եթե գրականությունը կարող է գրողինը լինել: Իսկ զուտ ժամանակագրական առումով ասեմ, որ 2009 թվականին տպագրել եմ  «Քնած չղջիկի վերելքը» արձակ պոեմս: Այժմ «282» վերնագրով հեքիաթ-գիրքս «Անտարես»-ում պատրաստվում է տպագրության: Գրվում է նաև «Որձառյուծ» էքսպերիմենտալ վեպը:

-Գարիկ, այսքան զրուցեցինք, դեռ թատրոնին չենք անդրադարձել: Որևէ թատրոնում հաստատված չե՞ս:

- Ոչ:

- Ինչո՞ւ

-Այդ հարցին պատասխանելու համար մի քիչ ետ պիտի գնամ, որ արագ գամ՝ եթե դեմ չես (ժպտում է)…

-Դեմ չեմ:

- Շնորհակալ եմ… Իմ Թատրոնը սկսվեց «ԵՐԿԱԹ»-ից՝ որպես բեմի բանվոր:  Չգիտեմ ինչու, շատերն այս ձևակերպումից խուսափում են, բայց ես հենց էս բնորոշումից հետո եմ ընկալում բեմադրիչ բառն ու գործը: (ժպտում է)… Այդ աշխատանքը սիրով էի անում ու ճանաչում էի թատրոնը ամբողջությամբ՝ բեմի աստառով, կուլիսներով: Էստեղ ծանոթացա Արա Երնջակյանի հեղինակած  «Նույնացման համակարգին», որը բեմական մտածողությանս համար անկյունաքարային եղավ: Դա, կարծեմ, 2007թ-ին էր: «Երկաթ»-ից հետո հայտնվեցի ՆՓԱԿ-ում, որն էլ դարձավ իմ, այսպես ասած, ստեղծագործական ուսումնառության ԲՈՒՀ-ը: Կարճ ասած՝ թատերական հիմնական կարճատև ու համեստ գործունեությունս եղավ ՆՓԱԿ-ում, որի կարևորությունն ու ազդեցությունը մինչև հիմա էլ զգում եմ: Այ, իսկ հիմա հարցիդ պատասխանեմ՝ ինչու թատոնում հաստատված չե՞մ… Չգիտեմ: Այսինքն, գիտեմ. ես հիմա ինձ միայն ԻՄ ԹԱՏՐՈՆՈՒՄ եմ պատկերացնում, որը դեռ չկա:

-Եթե չեմ սխալվում, մասնագիտությամբ ռեժիսոր ես: Ունե՞ս բեմադրած ներկայացումներ, նկարահանած ֆիլմեր:

-Եթե մասնագիտություն ասելով` նկատի ունես դիպլոմը, ուրեմն ես ոչ մի մասնագիտություն էլ չունեմ… Այսուհանդերձ, մի քանի ներկայացումներ բեմադրել եմ ՆՓԱԿ թատրոնում ու խաղացել`  «Բարև Մահ ջան», «Թյու», «Էրեխեքը»: Արմինե Ադամյանի ֆինանսավորմամբ` նկարել եմ «Վակուում» ֆիլմը, որը չի հանրայնացել որոշ պատճառներով: Հիմա, ավելի շատ հետաքրքրված եմ փաստավավերագրական-խաղարկային կինոյով, որն, այսպես ասած, տնային աշխատանքների փուլում է:

-Ֆիլմի հանրայնացումը ֆինանսակա՞ն բարդությունների հետ էր կապված, թե՞…

- Խնդիրն ավելի շուտ ստեղծագործական պրոցեսի կիսատությունն էր: Ինձ համար ֆիլմը  ներքին բովանդակության ու էներգիայի իմաստով անավարտ է: Սա է հիմնական պատճառը:

-Որքան էլ ասես, որ դիպլոմ չունես, միևնույն է՝ դերասանին բնորոշ հետաքրքիր տեսակ ունես. հետաքրքիր է, կա՞ մի կերպար, որը միշտ երազել ես մարմնավորել:

-Կերպարներ շատ կան, որ կուզեի խաղալ. մի քանիսը կնշեմ` Սիրանո դը Բերժերակ, Յագո, Արշիլ Գորկի, Հովհաննես Մկրտիչ, Ռոդեն, Մոմիկ, Բեթհովեն... Էս պահին, հանգիստ չի տալիս Կալիգուլան (ծիծաղում է):                              

-Գարիկ, որպես երիտասարդ դերասան, գո՞հ էիր մասնագիտության ընձեռած գործնական և ֆինանսական հնարավորություններից:

-Առհասարակ, չեմ ընդունում «մասնագիտության ընձեռած հնարավորություն» գաղափարը. մարդը, անկախ իր արած գործից, ինքն իր ընձեռումները պիտի ստեղծի՝ հոգևոր, մտավոր, ֆիզիկական աշխատանքների ճիշտ համադրմամբ: Երբ երիտասարդ դերասան էի, այս համադրումն էի սխալ անում ու գոհ չէի հենց դրանից, ոչ թե մասնագիտության հնարավորություններից:

-Գիտեմ, որ ամուսնացած ես, ունես ընտանիք, բալիկներ: Դժվար էր երևի դերասանի աշխատավարձով հոգալ ընտանեկան հոգսերը:

-Դե, դերասանի աշխատավարձով վաղուց էլ չեմ հոգում ոչինչ. իսկ երբ հոգալու ժամանակներ էին... հիմա հիշում եմ ու ժպտում (ժպտում է):

-Այսօր դերասաններից շատերը զբաղվում են նաև հանդիասավարությամբ: Հետևո՞ւմ ես այդ տենդենցին:

-Էլի վերադարձ. մի անգամ, այսպես ասած, «թամադություն» արեցի, ու վերջ. հասկացա, որ դա իմ հետ ոչ մի կապ չունի: Իսկ որ դերասանները ստիպված են կողմնակի աշխատանքով զբաղվել, դա ցավոտ թեմա է: Չնայած, ոչ մի խնդիր չեմ տեսնում դրանում. հոգու աշխատանքն արտահայտող մարմինը, ուզես, թե ոչ, պիտի որոշ նյութական բաներ սպառի՝ օրինակ, հաց, պանիր, կարտոֆիլ, ձմերուկ, Ամանորին` կոկորդիլոս և այլն:

-Ինչո՞ւ է ցավոտ, չէ՞ որ բոլոր մասնագետներն էլ երբեմն կողքից մեկ այլ բանով զբաղվում են: Վա՞տ է, որ մի քանի գործի են տիրապետում:

- Չէ, վատ ու լավ չկա. կա ընտրություն: Ու եթե ընտրում ես մեկը, դեռ չի նշանակում, որ մյուսը վատն է: Ցավոտ է, որովհետև անձամբ գիտեմ դերասանների, ովքեր ստիպված են զբաղվում դրանով՝ սոցիալական խնդիր լուծելու համար: Սրա մեջ ինքնահակասում կա, թող լինի: Էլի ինքն է ընտրել, լավ է արել: Հենց հիմա ես էլ մի քանի գործով եմ զբաղվում, բայց , օրինակ, քանդակ կամ փորագրություն չեմ անում գրելու հաշվին, ոչ էլ հակառակը: Խոսքը սրա մասին է:

-Ի՞նչ նախասիրություններ ունես, ազատ ժամանակ ինչո՞վ ես սիրում զբաղվել:

-Նախասիրությո՞ւն: Երևի երազելն է իմ նախասիրությունը… Հա, լուրջ. էն, ինչ ինձ թվացել է նախասիրություն, դարձել է Սեր`առանց «նախա»-ի. օրինակ, մի ժամանակ, քանդակը, խաչքարային արվեստն ինձ թվում էր նախասիրություն, բայց հիմա հիմնական անելիքս է:

-Իսկ եթե քո ուժերից վեր է նախասիրության մեջ մասնագիտանալը՞:

-Դե, եթե վաղը հանկարծ հայտնվի սաքսաֆոնային նախասիրություն, կամ պիտի մասնագիտանամ, կամ ճամփեմ ճիշտ հասցեատիրոջ մոտ (ծիծաղում է)… Ես ազատ ժամանակ ընդհանրապես չունեմ, ինձ թվում է, նման բան չի էլ լինում: Օրինակ, եթե, այսպես ասած, ազատ ես ու քո  կամ հարևանիդ երեխայի հետ քննարկում ես, թե ի՞նչ պատճառներով են գետից ձուկ բռնում, ինչի՞ համար են պատերազմներն ու սահմանադրական փոփոխությունները, դա ազա՞տ ժամանակի զբաղմունք է: Իհարկե ոչ: Ընդհակառակը` լուրջ ու պատասխանատու: Գիտես, ինձ թվում է, իրականում մենք ազատ ժամանակ զբաղվում ենք նրանով, ինչով՝ միշտ. դու՝ լրագրությամբ, ես հիմա` քանդակով-փորագրությամբ, մյուսն ԱԺ-ում օրենք ծնելով: Այդպես չի՞ (ժպտում է):

-Կպատմե՞ս ընտանիքիդ մասին:

-Սիրով՝ չէի պատմի, քանի որ դժվար թե գլուխ հանելու բան ստացվի. մի ձևակերմամբ՝ այսպես կասեմ. իմ ընտանիքը բազմաթիվ ու բազմակերպ հակասություններով կազմված խորը ներդաշնակություն է, որը վայելելու համար ամեն օր աղոթք ու շնորհակալություն եմ ուղարկում Վերինին:

-Եթե չեմ սխալվում, կինդ դերասանուհի է: Քո պահանջո՞վ է, որ իր մասնագիտությամբ չի զբաղվում:

-Վայ, բա եղա՞վ:  Ես ավելի շատ ուզում եմ, որ Հեմոն հիմա թատրոնում խաղա, քան ես: Թե սուտ եմ ասում, Գլոբուս թատրոնը թող փուլ գա գլխիս (իհարկե, երբ ես մենակ կլինեմ այնտեղ` «Համլետը» խաղալուց հետո, բեմին «մեռած» ընկած) (ծիծաղում է)… Իրեն հարցրու, ասա՝ ինչի՞ չես մտնում թատրոն, էդ տղեն էդքան խնդրում-աղաչում-պահանջում ա:

-Գարիկ, հեռուստադիտողը քեզ սովոր էր առավել շատ հանդիպել ընտանեկան իրավիճակներում` «Կյանքի կարուսել» նախագծում: Ինքդ հաճա՞խ ես ընտանեկան խնդիրներ, տարրաձայնություններ ունենում:

-Ըստ իս, մեր բոլոր տարաձայնություններն ու խնդիրները հենց մեր թերացումների արդյունքն են, ներքին թերացումների, էներգիայի բալանսի նկատմամբ անտարբերության ու փնթիության արդյունքը` դա կլինի ընտանիքում, թե հանրապետությունում, ոչ մի տարբերություն:

-Իսկ ավելի առարկայակա՞ն:

-Լինում են, իհարկե լինում են, բայց լինելուց, ամենառաջին բանը, որ մտածում եմ, սա է. «Որտե՞ղ եմ սխալվել»:

-Գտնո՞ւմ ես սխալդ:

-Պատկերացրու՝ հա, ու ցանկացած մարդ էլ կարող է գտնել, եթե իրոք ուզենա: Ու, իրականում, հենց էդ սխալն է պետք գտնել ու վարվել համապատասխան ձևով, ոչ թե, օրինակ, կնոջս կամ երեխայիս ասեմ «Դու, մեկ ա, անուղղելի ես. ես գնացի հարբելու, էս ինչ բախտ ինձ բաժին հասավ» և այլն:

-Բայց երբևէ այդպես արտահայտվել, կամ ավելին` գործե՞լ ես:

- Հա բա ո՞նց, եղել են նման պահեր՝ ասելու և գործելու : Բա հեքիաթներս ո՞նց էի գրում... իսկ ավելի լուրջ, դրանք վաղուց անցյալում են, երբ համատեղ կյանքի առաջին՝ փորձության նման քայլերն էինք անում: Գիտես, ես էդ առիթով մի բան հասկացա սեփական փորձառությամբ. ուղեղը թմրեցնելով դու ուղղակի ընդունում ես պարտությունդ: Պարտվում ես ինքդ քեզ, բայց ոչ թե քեզ հաղթելով ես պարտվում, այլ պարտվելով էլ պարտվում ես: իսկ դա վաղ թե ուշ բերում է թե՛ ինքնագնահատականի անկում, թե մտավոր-հոգևոր-ֆիզիկական ուժերի նվազում ու դառնում ես մեկը, որը դժվար թե երազած լինես:

-Ի՞նչ բալիկներ ունես:

- Աղջիկս՝ Սոման ու տղաս՝ Նարեկը: Բայց գիտես, որ տղուս ասում եմ բալիկ, ասում ա՝ ես բալիկ չեմ, տղա եմ (ծիծաղում է):

-Հետաքրքիր է, «Կյանքի կարուսելի» գործընկերների հետ կապը պահպանվո՞ւմ է:

-Ոչ շատ ակտիվ, բայց հա, ու մեծ սիրով:

-Իսկ ովքե՞ր են քո մտերիմ ընկերները:

-Այ, որ ասես, ի՞նչ է նշանակում  «մտերիմ» ընկեր, կպատասխանեմ:

-Մարդ, ով թեև քեզ արյունակից չէ, ընտանիքի անդամ չէ, բայց միշտ կողքիդ է, միշտ օգտակար է…

- Առհասարակ, եթե ունես ընկեր, որը մտերիմդ չէ, ուրեմն ուրիշ բառ պիտի գտնես նրան ներկայացնելու համար: Օրինակ, հենց էս պահին, Կարենը ապրում է Շվեդիայում ու էնքան մոտ-մտերիմ է, որ մեկ մեկ կասկածելի է դառնում՝ ի՞նքն է Շվեդիայում ու ես Հայաստանո՞ւմ, թե՞ երկուսս ինչ-որ ուրիշ տեղում ենք: Ու էս ենթագիտակացական տրամաբնությունը աշխատում է բոլորի համար ՝ կապ չունի որտեղ են նրանք, ընկերները: Ընկեր բառի (ու ոչ միայն ընկեր) ստուգաբանությունը ինձ  միշտ հետաքրքրել է, ու նայել եմ հնարավոր տարբերակներ:

-Ե՞վ…

-Իմ համոզմամբ, ընկեր բառի մեջ պիտի տեսնել «ընկնել» բայը. ու իրոք, նայիր կյանքին. քչերը կան չէ՞, որոնց մոտ կարող ես հանգիստ ընկնել ու չվախենալ տրորվելուց... Անուններ, կարծում եմ, չարժե հիմա թվել, քանի որ շատ չեն ու չեն հաշվվում (ժպտում է):