Սա մեր պատմությունն է և մենք պետք է ուրախ լինենք, որ այնքան ուժեղ ենք, որ կարողացել ենք Ցեղասպանությունից հետո շարունակել գոյատևել. Վահե Թիլբիյան

Ճակատագիրը մեկ դար առաջ Թիլբիյանների ընտանիքին հասցրեց հեռավոր Եթովպիա: Նրանցից կրտսերին՝ Վահեին, հայ հանրությունը ճանաչեց նախորդ տարի, երբ եվրատեսիլյան բեմում հայտնվեցին աշխարհի տարբեր մայրցամաքներում սփռված 6 հայորդիները: Aysor.am-ը «Եվրատեսիլ 2016»-ին ընդառաջ հյուրընկալել է Վահե Թիլբիյանին, ով, կարելի է ասել, այսօր Եթովպիայի միակ հայ երաժիշտն է: 

-Վահե, աշնանը Հայաստան այցելեցիք: Սա Ձեր երկրո՞րդ այցելությունն էր:

-Չէ, առաջին անգամ 2005 թվականին եմ եկել: Հարազատներս այդ ժամանակ հաճախ էին այդտեղ լինում ու երբ վերադառնում էին՝ շատ լավ բաներ էին պատմում: Ես էլ ցանկացա Հայաստանը տեսնել: Երկու շաբաթով եկա մորաքրոջս և զարմուհուս հետ: Երկու տարի անց եթովպահայերով եկանք այստեղ: Դե, Եվրատեսիլի ժամանակ եկա և 2015-ի աշնանը:

-Այս անգամ գալու նպատակը զուտ գործնակա՞ն էր:

-Եվրատեսիլի ավարտից հետո մի քանի անգամ փորձել եմ Հայաստան գալ, սակայն չէր ստացվում: Շերիթոն հյուրանոցում եմ աշխատում, շաբաթը երկու օր երգում եմ և հիմա կարողացա մեկ շաբաթյա ուղեգիր վերցնել: Շատ եմ ուզում հայերեն երգել և այդ զգացողությունը միայն այստեղ կարող ես դնել երաժշտության մեջ: Ուզում եմ նոր երգեր պատրաստել, նաև իմ երգերում հայկական երաժշտական հին ու նոր գործիքներ օգտագործել: Դա միայն Հայաստանում կարող եմ անել, Եթովպիայում նման հնարավորություն չունեմ: Շատ կցանկանամ հայ երաժիշտների, երգիչ-երգչուհիների հետ համագործակցել:

-Եթե չեմ սխալվում, Հայաստանում էիք նաև ոչ ուրախ առիթով:

-Այո, մեծ հորեղբայրս, ով բնակվում էր Դուբայում, բայց ավելի շատ Երևանում էր լինում՝ այդ ընթացքում մահացավ:

-Գիտեմ, որ Ձեր երգացանկում ընդգրկված են նաև Հարութ Փամբուկչյանի կատարումներից: Հետաքրքիր է, բացի իրենից, ժամանակակից է՞լ որ հայ երգչի երգերը կցանկանայիք կատարել:

-Մեծ ցանկություն ունեմ համագործակցել հայ երգիչ-երգչուհիների, երաժիշտների հետ: Շատ եմ սիրում Հայկոյի, Դավիթ Բադալյանի, Սիրուշոյի, Ինգա և Անուշ Արշակյանների երգերը:  Ես Եթովպիայում ռադիոհաղորդում ունեի, որի ընթացքում օրը մեկ անգամ հայկական երգ էի հնչեցնում: Դա իրենց մոտ բացառիկ երևույթ էր:

Եթե չեմ սխալվում, Եթովպիան շատ փոքր հայ համայնք ունի:

-Այո, այժմ երևի մոտ 100 հայ ենք, բայց ժամանակին հայ համայնքը կարևոր համայնք է եղել Եթովպիայի համար: Հայերն այնտեղ շատ վաղուց են, հին համայնք է: Եթովպացիներին հայերը սովորեցրել են ոսկերչություն, ճարտարապետություն… Մինչև հիմա էլ հայերն այնտեղի բիզնես-գործունեության մեջ կան: Բայց դե գնալով քչանում ենք. ծերերը մահանում են, երիտասարդներն էլ ուսումը շարունակելու են գնում: Ես էլ գնացի Կանադա՝ համալսարանում սովորելու: Բայց ավարտելուց հետ վերադարձա Եթովպիա:

-Քանի՞ տարի եք անցկացրել Կանադայում:

-6 տարի, բայց ամռան ամիսներին վերադառնում էի Եթովպիա: Ինձ վրա ավելի էժան էր նստում տոմս գնել և գնալ այնտեղ, քան ամռան այդ 3-4 ամիսը ապրել Կանադայում (ծիծաղում է):

-Վահե, երաժշտությմբ սկսել եք զբաղվել բավական հասուն տարիքում՝ 28 տարեկանում: Իսկ համալսարանում ի՞նչ մասնագիտություն եք ուսումնասիրել:

-Սկզբում ուզում էի բժիշկ դառնալ, սակայն երկու տարի անց մտափոխվեցի ու հասկացա, որ այն իմը չի: Համալսարանում սովորելու տարիներին նաև պարի եմ գնացել: Ասեմ, որ 8-9 տարեկանից դաշնամուրի եմ գնացել: Մայրիկիս զարմուհին՝ Հերմինե Նալբանդյանը, և ընդհանրապես՝ Նալբանդյան ընտանիքը Եթովպիայում շատ մեծ դերակատարություն են ունեցել: «40 որբերի պատմությունը» դրա մեծ ապացույցն է… Ես շատ եմ կարևորում եկեղեցու դերը, հավատքը մարդկանց կյանքում, ազգապահպանության մեջ:

-Դուք ծնվել եք Եթովպիայում, իսկ Ձեր ծնողները՞:

-Ծնողներս նույնպես այստեղ են ծնվել: Մյուսները 1905-1906 թվականներին Արևմտյան Հայաստանից գաղթել են Եթովպիա, մայրիկիս տատիկն այդ ժամանակ 8 ամսական է եղել: Որքանով գիտենք, մայրիկիս հայրական ընտանիքը Ալեքսանդրիայով, Եգիպտոսով եկել են Եթովպիա:

-Արդեն 2-3 սերունդ ծնվել-մեծացել եք հայրենիքից հեռու, բայց հրաշալի տիրապետում եք հայերենին, այնինչ, մարդիկ կան, 5-10 տարի առաջ են մեկնել, բայց հազիվ են խոսում հայերեն:

-(ծիծաղում է)Մարդը չպետք է կեղծավոր լինի, սուտ խոսի: Ամեն ինչ պետք է անենք, որ մեր լեզուն պահպանենք, մեր պատմությանը տիրապետենք: Սա մեր պատմությունն է և մենք պետք է ուրախ լինենք, որ այնքան ուժեղ ենք, որ կարողացել ենք այսքան դժվարություններով հանդերձ ապրել, ցեղասպանությունից հետո շարունակել գոյատևել: Ինչպես ասում են՝ կանք, պիտի լինենք ու դեռ շատանանք: Քո լեզուն, քո պատմությունն ու հավատքը «մոռանալը» նորաձևություն չի: Դա զգեստ, կոշիկ կամ մազ չի, որ փոխես, այն մեր գենետիկան է, անփոխարինելի է ու փոխվելու փորձ անելը մեղք է:

-Ինչո՞վ են զբաղվում Ձեր ծնողները Եթովպիայում:

-Մենեջեր են, մենք սեփական բիզնես չունենք: Քույրս ևս մենեջեր է: Ծնողներս էլ մի քանի անգամ եղել են Հայաստանում, շատ են սիրում Հայաստանը:

-Մտածում եք Հայաստանում հաստատվելու մասին:

-Շատ կցանկանայինք, բայց քանի որ արդեն իրենց տարիքն առել են, դժվարությամբ են համակերպվում այդ մտքին:

-Նախորդ տարի դուք ևս ներկայացրեցիք Հայաստանը Եվրատեսիլյան բեմում: Դա ի՞նչ տվեց Ձեզ:

-Առաջին անգամ էր, որ նման մտահղացմամբ ներկայացանք, ինչի համար ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել Հանրային հեռուստաընկերությանը: Միշտ մտածում էի, որ գոնե մեկ անգամ սփյուռքահայ ներկայացնի Հայաստանը, և, խնդրեմ, քանի հոգի բեմում էինք: Երջանիկ եմ, որ ես այդ պատմության մի մասը կազմեցի: Ճիշտ է, ավելի լավ տեղի սպասումներ ունեինք, բայց… Բայց ես գտնում եմ, որ մենք լավ ելույթ ունեցանք:

-Զարմանալի էր, որ սփյուռքահայությունն ակտիվ չէր քվեարկության հարցում:

-Էր կամ չէր՝ իրականությունը չգիտենք (ժպտում է): Շատերը մեզ ասում էին՝ քվեարկում ենք, բայց տեղ չի հասնում, բայց դե ինչ կարող էինք մենք անել: Մրցույթն այդպես է, մեկը հաղթում է, մյուսը՝ հաղթվում:

-Կապը պահպանում եք մասնակիցների հետ:

-Ճիշտ է, տարբեր ժամային գոտիներում ենք, բայց փորձում ենք միշտ կապը պահել:

-Այս տարի Հայաստանը ներկայացնելու է Իվետա Մուկուչյանը, ինչ կասեք այդ մասին:

-Հրաշալի ընտրություն է, շատ լավ երգչուհի է:

-Վահե, հավանո՞ւմ եք մեր հայուհիներին:

-Շատ գեղեցիկ են հայուհիները (ժպտում է): Բայց ես այն տղաներից չեմ, ովքեր սիրահարվում են առաջին հայացքից: Ինձ համար կարևորը ոչ միայն աղջկա արտաքինն է, այլև՝ ներքինը: Պետք է մարդիկ միմյանց համար հետաքրքիր լինեն, փոխլրացնեն: Սերը կույր է, այնպես չի, որ պետք է կողակիցդ հենց քո ազգից լինի: Իհարկե, շատ կցանկանայի հայի հետ ընտանիք կազմել, բայց չգիտեմ, թե ճակատագիրն ինչ է պատրաստել… Իմ ընտանիքում էլ կան մարդիկ, ովքեր «օտար» են, բայց հրաշալի հայերեն են խոսում, իրենց շատ եմ հարգում: