Ադրբեջանը՝ մի քանի քարի արանքում

Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի հետ սերտ աշխատանքային կապեր ունեցող նախկին լրագրող, լրագրության համար մի քանի տարի բանտարկված, ապա համաներմամբ ազատ արձակված Էյնուլլա Ֆաթուլաևը իր լրատվական կայքում փորձել է սպառնալ Հայաստանին:

Ֆաթուլաևը գրում է. «Եթե [Իրանի նախագահ] Հասան Ռուհանին պատրաստ է գնալ Երեւան և սեղմել Սերժ Սարգսյանի ձեռքը… ապա Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին պետք է վերջապես վերջնական որոշում կայացնել և պատմական այց կատարել Իսրայել»:

Ադրբեջանցի նախկին քաղբանտարկյալը, ում հետ ազատության դուրս գալուց հետո աշխատանքային պայմանագրերը խզեցին բոլոր միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները, մեղադրելով Ալիևի ռեժիմի ճնշումների առջև ընկրկելու և նրան ծառայության անցնելու համար, իր երկարաշունչ հոդվածում գովերգում է Ադրբեջանին վաճառված իսրայելական զինտեխնիկայի որակը եւ…. «Իլհամ Ալիևի արտաքին քաղաքական ռազմավարության տեսլականը»:

Հիշեցնենք, որ բոլորովին վերջերս Իլհամ Ալիևը, Բաքվում ողջունելով Թուրքիայի նորանշանակ վարչապետին, քննադատության և մեղադրանքների տարափ էր հնչեցրել Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի հասցեին, ում հետ ծրագրված էր նրա հանդիպումը Բեռլինում երկու օր անց:

Արդեն Գերմանիայից վերադառնալով՝ Ալիևը Twitter-ում գովերգել էր ադրբեջանա-գերմանական հարաբերությունները:

Successful development of German-Azerbaijani relations will serve the cause of peace and stability in our region.

— Ilham Aliyev (@presidentaz) June 9, 2016

Թե ինչպես է նման անհետեւողական և էմոցիոնալ վարքը փոխակերպվում «տեսլականի», ադրբեջանցի քարոզիչները չեն բացատրում ոչ իրենց հասարակությանը, ոչ իրենց երկիրը անկեղծորեն հասկանալ փորձող օտարերկրացիներին:

Մի բան ակնհայտ է, որ Իլհամ Ալիևի արտաքին քաղաքական ռազմավարությունը՝ հիմնված էմոցիաների, նախկինում նավթի բարձր եկամուտներից սնվող միակողմանի քարոզչության, ներքին ընդդիմության վերացման և մեծ պետությունների հակասությունների վրա սեփական քաղաքականությունը կառուցելու վրա՝ տապալվում է՝ նավթի գների անկման և նոր էներգետիկ նախագծերի ֆինանսավորման կասեցմանը զուգընթաց:

Միակ բանը, որ ազդելու է տարածաշրջանային անվտանգության և ապագայի վրա՝ այս քաղաքականության տապալումն է, քանզի մեծ զինապահեստներ կուտակած Ալիևը սեփական ռեժիմի կործանումը դանդաղեցնելու համար անընդհատ պատերազմ և բախումներ է հրահրելու տարածաշրջանում և մասնավորապես Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի հետ:

Նախորդ տասնամյակում Ալիևին հաջողվում էր՝ նավթից ստացվող բարձր եկամուտների և զուտ նավթի ու գազի արտահանման հաշվին (անկախ ծավալներից) բալանսավորվել Եվրոպայի, Իրանի, Թուրքիայի, Իսրայելի, Միացյալ Նահանգների, արաբական աշխարհի և Ռուսաստանի միջև:

Իրանի հետ հարաբերություններում շեշտվում էր կրոնական եղբայրությունը, Եվրոպան նավթ էր գնում, Միացյալ Նահանգները՝ Աֆղանստան էին թռնում, Ռուսաստանից զենք էին գնում՝ եվրոպական փողերով, Թուրքիայում ներդրումներ էին անում տեղի աշխատաշուկան կայուն պահելու և Էրդողանին օգնելու համար, Իսրայելից նույնպես զենք էին գնում՝ Իրանի նկատմամբ հռետորաբանությունը պահպանելու համար, և այլն:

Այս ամենը կշարունակվեր ևս մի քանի տարի, եթե նավթի գները մոտ 11 անգամ չնվազեին 2014թ հունիս եւ 2016թ հունվար ամիսների միջև և Ալիևը ստիպված չլիներ բյուջեի, հետևաբար նաև սոցիալական վճարների կրճատումների գնալ:

Moody's stays negative on Azerbaijan's banking system amid low oil prices and currency drop https://t.co/ifQA1xjOro #Azerbaijan#OilPrices

— FTSE Global Markets (@FTSEgm) June 1, 2016

Իհարկե, անհնար է նաև երկարաժամկետ կտրվածքով ահուսարսափի տակ պահել սեփական բնակչությանը և համախմբված պահել նրանց «արտաքին վտանգի» դեմ:

Նավթի բարձր գներից չափազանց ոգևորված Ալիևի վարչակազմը ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների ժամանակով որոշակի բալանսը շփոթել է իրական «փոխըմբռնման» հետ և այժմ ինչքան կսրվեն երկու բեւեռների միջև հարաբերությունները՝ այնքան Բաքվի համար նեղանալու է մանևրելու դաշտը:

Իրականում՝ վերը թվարկված երկրների հետ Ադրբեջանի վերջին 10 տարիները հարաբերությունները բերել են նրան, որ կարևոր խաղացողներից որևէ մեկի «խնդրանքին» բավարարելը նշանակելու է այլ խաղացողների շահերին դեմ գնալ: Ավելին՝ Իրանի և Արեւմուտքի հետ հարաբերությունների կարգավորումը նշանակում է, որ Ադրբեջանը այլևս անհրաժեշտ չի լինելու Արևմուտքին՝ որպես Իրանի դեմ մահակ: Տեսանելի հեռանկարում նման քաղաքական շահ կունենա միայն այդ գործարքի դեմ հանդես եկող Իսրայելը և նրա վարչապետ Բենիամին Նեթանիյահուն, ում կամակորությունից նույն Արևմուտքը արդեն հոգնել է:

Իսկ Երուսաղեմ Ալիևը ըստ ամենայնի պետք է մոտ ժամանակներս մեկնի՝ բայց այցի պատմականությունը կսահմանափակվի Բաքվի երկարամյա լոբբիստ Ավիգդոր Լիբերմանին՝ Պաշտպանության նախարարի պաշտոնում նշանակվելու առթիվ շնորհավորելու օրակարգով միայն: Իհարկե, Իսրայելը ադրբեջանական նավթի շահառուներից է, բայց երկկողմ հարաբերությունների ներկա վիճակը կպահպանվի այնքան, ինչքան միջանձնային հարաբերությունները՝ զենքի վաճառքի երջանկահիշատակ ժամանակներում հաստատված:
Կառավարության վերահսկողության տակ գտնվող ԶԼՄ-ներում հրապարակվող երկարաշունչ հոդվածները այս հեռանկարը փոխելու վրա քիչ կանդրադառնան: