Այս անտարբերությունը խոսում է այն մասին, որ մենք էլիտար հարուստներ կամ պաշտոնյաներ չունենք. Մոսկվայի հայկական թատրոնի ղեկավար

Aysor.am-ի զրուցակիցը դերասան, բեմադրիչ, դրամատուրգ Սլավա Ստեփանյանն է, ով 1983 թվականին Վրաստանի մշակույթի նախարարության հրավերով մի խումբ հայ դերասանների հետ տեղափոխվել է Թբիլիսիի Պ. Ադամյանի անվան հայկական դրամատիկական թատրոն: 2001 թվականին Թբիլիսիից տեղափոխվելով Մոսկվա՝ Նելլի Շահբազովայի հետ հիմնել է Մոսկվայի առաջին հայկական թատրոնը: Ի դեպ, մեր զրուցակիցը բոլորովին վերջերս Հայաստանում էր գտնվում՝ նկարահանվելու ռեժիսոր Արամ Շահբազյանի՝ անկախության 25-րդ տարեդարձին նվիրված «Լուսին կերած նորածինը» ֆիլմում:

-Պարոն Ստեփանյան, բոլորովին վերջերս Հայաստանում էիք գտնվում՝ գեղարվեստական ֆիլմում նկարահանվելու նպատակով: Ընդհանրապես, հաճա՞խ եք Հայրենիք գալիս:

-Դրանից առաջ նախանցյալ տարի էի եկել, երբ մայրս էր մահացել: Ծնողներս Հոկտեմբերյանից են, միայն երկու օրով էի եկել ու միայն Հոկտեմբերյանում եմ անցկացրել: Նաև 2008, 2009, 2010 թվականներին 3-4 օրով հյուրախաղերով եղանք Երևանում ու Ստեփանակերտում: Շատ կարճ, բայց հրաշք օրեր էին… Անկեղծ ասած՝ 1983 թվականից մինչ օրս մարդավարի Երևանում չէի անցկացրել: Միայն այս տարվա այդ 16-օրյա շրջանն էր, որ կարող եմ նորմալ այցելություն համարել: Հայաստանի տարբեր քաղաքներում եղա ու, թեև աշխատանքի մեջ էի, բայց շատ լավ օրեր անցկացրեցի:

-Այժմ Մոսկվայի հայկական թատրոնն ինչո՞վ է զբաղվում:

-Մայիսի վերջին փակեցինք 13-րդ թատերաշրջանը, որից հետո խոշոր քասթինգ տեղի ունեցավ: Շրջանավարտներ, այլ թատրոնների դերասաններ ցանկություն հայտնեցին աշխատելու մեր թատրոնում: Մի քանի հետաքրքիր երիտասարդ տղաների և աղջիկների ընտրեցինք և սկսեցինք նրանց ներգրավել ներկայացումների մեջ: Նոր նախագծեր ենք սկսել, միաժամանակ պատրաստվում ենք փառատոնի շրջանակներում եռօրյա հյուրախաղերով սեպտեմբերին մեկնել Բրյուսել, որով էլ կբացվի մեր թատրոնի 14-րդ թատերաշրջանը: Հյուրախաղերի հրավերքը ստացել ենք Բելգիայում Ռուսաստանի դեսպանատնից: Այնտեղ կանցկացնենք նաև հայկական մշակութային օրեր, կցուցադրենք երկու ներկայացում և մեկ ֆիլմ: Բելգիայից վերադառնալուց և թատերաշրջանը բացված համարելուց հետո համաշխարհային փառատոնի ենք մասնակցելու:

-Ձեր թատրոնի դերասանները հայե՞րն են:

-Այո, մեծամասնությունը հայեր են, բայց կան նաև ռուս, ուկրաինացի, եզդի, քուրդ, լեհ, հրեա դերասաններ:

-Թատրոնը շենք ունի՞, թե՞ վարձակալում եք:

-Նախորդ երկու դեսպանների օրոք մեր թատրոնը գործում էր դեսպանատան տարածքում: Մեզ թևեր էր տալիս այն, որ թատրոնը վերաբացվեց այնտեղ, որտեղ 1922 թվականին պաշտոնապես բացվեց Մոսկվայի հայկական պետական ստուդիան: Դրա համար մեծ ջանքեր էին թափել Ստանիսլավսկին, Վախթանգովը, Խաչատուրյանները… Բացվելուց հետո 8-9 տարի ելույթ ենք ունեցել դեսպանատանը, բայց այսօրվա դեսպան Օլեգ Եսայանը եկավ, մեզ տարածքից հանեց ու գցեց դռնեդուռ: Այո, այստեղ հայկական բոլոր կազմակերպությունները, ընկերությունները մեզ հետ համագործակցում են, միայն մեր դեսպանատունն է կտրուկ հրաժարվում համագործակցել կամ աջակցել:

-Իսկ հիմա որտե՞ղ եք հաստատվել:

-Ռուսաստանում հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանի շնորհիվ մենք փոքրիկ վայր, նկուղ ունենք, որտեղ փորձեր ենք անում, մեր թատերական պարագաները, դեկորացիաներն են դրված: Բայց ներկայացումներ խաղալու համար ստիպված ենք լինում բեմեր վարձակալել, քանի որ տեղը փոքր է: Այդպես մեր գումարների մեծ մասը գնում է այդ վարձակալման վրա:

-Երկար տարիներ վայելել եք Ռուսաստանում Հայաստանի դեսպանատան աջակցությունը: Ինչո՞վ է պայմանավորված, որ ներկայիս դեսպանը հրաժարվում է աջակցությունից:

-Ոչ միայն չի աջակցում, այլ քարուքանդ արեց այն ամենն, ինչին հասել էինք: Տեղափոխվելու ժամանակ հրաման էր տվել իր «զինվորներին»՝ ջարդուխուրդ անել ամեն ինչ: Այնպես չի, որ նա տարածքի խնդիր ուներ, մինչև այսօր այդ տարածքը դատարկ է, փոշոտվել է, այնինչ, մենք դարձրել էինք ակտիվ մշակութային օջախ: Նախկին երկու դեսպաններն ամեն ինչ արել էին, որ Մոսկվայի հայությունն ունենար ազգային մշակույթի կենտրոն, բացի ներկայացումներից՝ դասընթացներ, հանդիպումներ էինք կազմակերպում: Անգամ 100-ավոր հայ երիտասարդներ այստեղ ծանոթացան, ընտանիքներ կազմեցին: Բայց Օլեգ Եսայանի շնորհիվ հայ ազգն այսօր այն միակ ազգն է, որ այստեղ այդ կենտրոնը չունի: Իր նշանակվելուց հետո երկրորդ հրամանը Մշակույթի կենտրոնը փակելն ու Մոսկվայի հայկական թատրոնին դեսպանատան տարածքից վտարելն էր: Իր հայտարարությունն է՝ քանի դեռ դեսպանը ես եմ, այստեղ նման բան չի լինի…

- Արդյոք դեսպանատան առաքելություններից մեկն էլ այն չէ, որ տվյալ ազգի մշակույթը պահպանվի դրսում: Փորձե՞լ եք զրուցել, հայտարարի գալ:

-Այո, մենք իրեն հազար անգամ բացատրել ենք, որ դա այն հասցեն է, որտեղ Լազարյան ճեմարանն է եղել, ու 1922 թվականին ճեմարանի շենքում հայկական թատրոնն էր բացվել: Դեսպանատունը հսկա շենք է, որը 3 մասնաշենք ունի ու աջ մասնաշենքը երկար տարիներ եղել է մշակույթի կենտրոն: Նրա պատճառաբանությունը հետևյալն է՝ սա քաղաքական օջախ է, այստեղ «տեատր-մեատրի, տանցուլկի-մանցուլկիի, աբվգ-ի» տեղ չի: Ցավոք, նրա հետ շատերն էին համաձայն…Ուսումնասիրել ենք, Չեխիայի, Ավստրիայի, Լեհաստանի, Ղազախստանի՝ Ռուսաստանում գտնվող դեսպանատաներն իրենց տարածքում պահում են և՛ մշակութային կենտրոն, և՛ թատերական խումբ… Ախր մեր թատրոնը պրոֆեսիոնալ հայկական թատրոն է, մեծ աշխատանք է կատարել, 100-ավոր մրցանակների դափնեկիր է, համաշխարհային բազում փառատոնների է մասնակցել: Մեր թատրոնի հետ համագործակցում են Ռուսաստանի լավագույն արտիստները, դիրք ու հեղինակություն ունենք, մեզ հետ հաշվի է նստում Ռուսաստանի թատերական գործիչների միությունը: Թատրոնն 8 ոսկե մեդալ է ստացել Հայաստանի մշակույթի նախարարության կողմից, Ազգային ժողովի պատվոգրին ենք արժանացել... Ի՞նչ կարիք կար այսպիսի կառույցին այդպես վնասել, եթե գտնում եք սա մեր տեղը չէ, կարող եք գոնե տեղավորել չէ՞, ոչ թե քարուքանդ անել: Դուք հո մեր դուշմանը չե՞ք…

-Թատրոնն արդեն փոքր չէ, գրեթե 15 տարեկան: Հույս կա՞, որ կարող եք շենք գնել:

-Շատերն են խոսք տալիս, բայց այդ խոստումները օդում են մնում: Ստիպված, դերասաններով գնում ֆիլմերում ենք նկարահանվում, այդ գումարը բերում, ներդնում ու ներկայացում պատրաստում, տեղի վարձ վճարում: Դա է պատճառը, որ հոնորարով ենք աշխատում:

-Դուք Վրաստանի և Ռուսաստանի Թատերական գործիչների միության անդամ եք, Մոսկվայի դերասանների միության անդամ, բայց Հայաստանի թատերական կառույցներից որևէ մեկին անդամագրված չեք: Ինչո՞ւ:

-(Լռում է) Առ այսօր ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչու Հայաստանին մենք բոլորովին հետաքրքիր չենք: Ես ծնունդով Հայաստանից եմ, Թատերական ինստիտուտի երկու՝ դերասանական և ռեժիսորական բաժինների շրջանավարտ եմ: Վրաստանում արժանացել եմ լավագույն ռեժիսորի մրցանակի… Շատ կարող եմ թվել… Մի քանի անգամ դիմել ենք մշակույթի նախարարին, որ մեկ-երկու մեծ վաստակ ունեցող դերասանի վաստակավորի կոչում շնորհեն, բայց «բանի տեղ» դնող չկա: Երեք անգամ Հայաստան ենք եկել, երեք անգամն էլ մեր միջոցներով, ծախսերով: Միայն մեկ անգամ հյուրանոցի հարցում Հրանուշ Հակոբյանն է օգնել: Մշակույթի նախարարին ասում ենք՝ ձեզանից փող չենք ուզում, բայց գոնե միջպետական պայմանագրերից ելնելով՝ Ձեր կոլեգաներին դիմեք, ակնարկեք, որ Հայաստանում կա Ռուսական պետական թատրոն, մշակութային օջախ, ինչո՞ւ մենք էլ իրենց պետբյուջեում ընդգրկված չենք: Ուղղակի նամակ է պետք գրել ու վերջ: Ասում են՝ այո, ճիշտ եք, ու հետո մոռանում:

-Պարոն Ստեփանյան, ի՞նչ հաճախականությամբ եք ներկայացումներ բեմադրում:

-Քանի դեռ դեսպանատան շենքում էինք՝ շաբաթը 3 ներկայացում էինք խաղում: Չի եղել մի օր, որ 100 տեղանոց դահլիճը դատարկ լինի: Բայց հիմա ամսական երկու ներկայացում ենք կարողանում խաղալ, ու նորից լեփ-լեցուն դահլիճում: Պահանջարկ ունենք հասարակ ժողովրդի կողմից, բայց մեծահարուստների կողմից անտարբերության ենք մատնված: Իրենք «ավելի լուրջ» գործեր ունեն, թատրոն-մատրոնի ժամանակ չունեն… Բոլորս գիտենք՝ թատրոնն էլիտար արվեստ է, ու այս անտարբերությունը խոսում է այն մասին, որ մենք էլիտար հարուստներ կամ պաշտոնյաներ չունենք (ժպտում է):

-Կցանկանայի անդրադառնալ նաև Ձեր ֆիլմային գործունեությանը. 1992 թվականից առ այսօր միայն վերջերս նկարահանվեցիք նոր պատրաստվող՝ «Լուսին կերած նորածինը» հայկական ֆիլմում, այնինչ մեծ զբաղվածություն ունեք ռուսական կինոարտադրությունում…

-Երբ վերջերս Հայաստանում էի, պարզեցի, որ բոլորը մտավախություն ունեն, թե մենք՝ մոսկվացի դերասաններս, «թանկ հաճույք» ենք ու չենք բարեհաճի հայաստանյան հոնորարով նկարահանվել: Բայց գոնե մի անգամ հարցնեիք (ծիծաղում է)… Նման բան չկա, մենք սիրով կհամաձայնենք ու կհամագործակցենք, փորձի փոխանակում կլինի, կապեր կհաստատենք… Շատ տաղանդավոր դերասաններ ունենք, ովքեր «Մոսֆիլմում» ակտիվ նկարահանվում են, ճանաչում ունեն… Համագործակցությունը կարևոր բան է, բայց մեկ ծաղկով գարուն չի գալիս:

Թեմային առնչվող նյութեր՝

«Լուսին կերած նորածինը». Մոսկվայի հայկական թատրոնի ղեկավարը՝ արցախյան պատերազմի մասին պատմող նոր ֆիլմում