Առաջին տեղում արվեստն է, բայց երգիչը նաև պետք է ապրի. սոպրանո Սիրանուշ Գասպարյանը՝ օպերային արվեստի խնդիրների մասին

Տարիներ առաջ Էդուարդ Թոփչյանի ղեկավարությամբ Պուչինիի «Տուրանդոտ» օպերայի համերգային կատարումից հետո սոպրանո Սիրանուշ Գասպարյանի անզուգական ձայնի մասին բոլորն իմացան: Երգչուհին, որոշ պատճառներով մնայուն տեղ չգտնելով Հայաստանի Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի մշտական խաղացանկում, ընդունեց Սոչիի ֆիլհարմոնիայի առանձնահատուկ պայմաններով առաջարկը:

Օրեր առաջ Ա. Սպենդիարյանի անվան Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում ներկայացվեց իտալացի կոմպոզիտոր Ջակոմո Պուչինոյի «Տոսկա» օպերայի հայաստանյան պրեմիերան: Տոսկայի դերերգով բոլորին ապշեցրել էր կրկին Սիրանուշ Գասպարյանը:

Aysor.am-ը հյուրընկալել է երգչուհուն, զրուցել ոլորտի խնդիրների, բացթողումների ու նրա ներկայիս գործունեության մասին:

-Սիրանուշ, արդեն մի քանի տարի է՝ բոլորը խոսում են Ձեր ձայնային հզոր տվյալների մասին, բայց դուք, կարծեք թե չեք շտապում համալրել Հայաստանի Օպերայի թատրոնի արտիստների շարքը: Ինչո՞ւ:

-Գիտեք՝ այն բոլոր ակնառու տվյալները, որոնցով օժտված են մարդիկ` Աստծո պարգևներ են: Իսկ մենք, որ կրում ենք այդ աստվածային շնորհները, պետք է ջանանք մեր կյանքով ու գործերով դրանք արդյունավետ դարձնել: Այո, ես հենց սկզբից հանդես չեմ եկել օպերային թատրոնում, սակայն իմ գործունեության ընթացքում եղել եմ ակտիվ` հանդես գալով մենահամերգներով, մասնակցելով տարբեր համերգային ծրագրերի, ինչպես նաև համագործակցելով անհատ դիրիժորների և նվագախմբերի հետ: Այդ ողջ ընթացքում, իհարկե, հոգուս խորքում միշտ փափագել եմ լինել օպերային բեմում: Սակայն, երևի, ժամանակը դեռ չէր եկել, այդ պատճառով գոհանում էի համերգային երգեցողությամբ: Աստիճանաբար, և, մանավանդ, երբ միջազգային տարբեր մրցույթներում աշխարհահռչակ որոշ երգիչներ ինձ հորդորեցին վոկալ կարողություններս ծառայեցնելու օպերային արվեստին, ես վճռական որոշում կայացրի և բռնեցի օպերային թատրոնի ճամփան: Մեր օպերային թատրոնում ինձ սիրով ընդունեցին. դարձա երիտասարդական օպերային ծրագրի մենակատար` թատրոնում հանդես գալով որպես հրավիրյալ մեներգչուհի: Իհարկե, իմ ցանկությունն է, որ մեր օպերային թատրոնում լինեմ մնայուն մեներգչուհի, սակայն դեռ նոր մենակատարի համար հաստիք չկա: Լիահույս եմ, որ այդ հարցը շատ շուտով իր լուծումը կգտնի:

-Որպես հրավիրյալ երգչուհի՝ գո՞հ եք ոլորտից: Արդյոք հրավիրյալ արտիստն առավել պահանջված է, ավելի բարձր է գնահատվում և վարձատրվում:

-Իրականում, հրավիրյալ երգչի կարգավիճակն առավել նպաստավոր է արտերկրում աշխատելիս, քանի որ անկաշկանդ գործունեություն իրականացնելու հնարավորություն ունես: Ինչպես նաև` շահեկան է վարձատրման տեսակետից: Բայց հրավիրյալի կարգավիճակը շահեկան է ու արդյունավետ, եթե կան համագործակցության տարբեր առաջարկներ, զանազան հրավերներ, որոնք հաճելիորեն լցնում են երգչի օրակարգը, թեև՝ նաև խիստ հոգնեցնում:

-Մեր օպերայի թատրոնում նման հագեցվածություն կա՞:

-Ցավոք, մեր օպերային թատրոնում թե՛ հրավիրյալ, թե՛ մնայուն մեներգիչները դեռ չունեն այդպիսի ծանրաբեռնված գրաֆիկ, առավել ևս՝ գոհացնող վարձատրություն: Այո, միշտ առաջին տեղում արվեստն է, բայց երգիչը նաև պետք է ապրի, և նրա արվեստը գնահատվի արժանի վարձատրությամբ: Սա է պատճառը, որ գրեթե բոլորը տարբեր ճանապարհներ են փնտրում երկրից դուրս գալու, այլ օպերաների և երաժշտական կոլեկտիվների հետ համագործակցելու համար: Պրոֆեսիոնալ երգիչը մշտապես պետք է գործի, որպեսզի հանկարծ «չժանգոտի»: Ավելին, երբ գիտակցում ես, թե ինչ ձայնային տվյալներ ունես, ինչպիսի կատարողական արվեստ` այլ բեմահարթակներում, մանավանդ, հանրահռչակ օպերային թատրոններում հանդես գալը մի տեսակ դառնում է նաև սրբազան պարտականություն ժողովրդիդ, հայրենիքիդ և հայկական մշակույթի ու արվեստի հանդեպ: Այդպես, դու սրտաբուխ ցանկություն ունես քո հերթին ավելացնելու հայի անվան փառքն ու պատիվը: Ուրեմն, ես նույնպես հետևողական կերպով ձգտում եմ ընդլայնել իմ արտերկրյա համագործակցությունը, առաջ Աստված:

-Այժմ, եթե չեմ սխալվում, աշխատում եք Սոչիի Ֆիլհարմոնիայում:

-Այո, հանդիսանում եմ նաև Սոչիի կամերային ֆիլհարմոնիայի մեներգչուհի: Սկզբնական շրջանում ամեն ամիս այդտեղ մասնակցում էի համերգային ծրագրին: Իսկ այս տարվա գարնանից, քանի որ բավական ծանրաբեռնված էի, դարձա հրավիրյալ մեներգչուհի` առանձնահատուկ պայմաններով, ինչն, անկեղծ, ինձ համար շատ ավելի նպաստավոր է:

-Օրերս Ա. Սպենդիարյանի անվան Օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում Գեղամ Գրիգորյանի հիշատակին ներկայացվեց իտալացի կոմպոզիտոր Ջակոմո Պուչինոյի «Տոսկա» օպերայի Հայաստանյան պրեմիերան: Տոսկայի դերերգը վստահված էր Ձեզ: Ի՞նչ եք կարծում, հայաստանյան «Տոսկան» մրցունա՞կ է աշխարհում:

-Կարող եմ հավաստիացնել` այո, մեր օպերային թատրոնի նոր «Տոսկան» կարելի է մատուցել որևէ օպերային բեմում: Վստահաբար, այն շատ հաճելի ու գնահատելի պետք է լինի օպերային արվեստը սիրողների համար: Իհարկե, կլինեն դժգոհներ (գուցեև եղան), որոնք չեն ընդունի և չեն հավանի այս կամ այն, բայց իր ամբողջության մեջ «Տոսկայի» այս նոր բեմադրությունը հաջողված է: Բայց չպետք է մոռանալ, որ միշտ կլինեն այնպիսիները, որոնք չեն հրաժարվի դժգոհելուց: Ժողովրդական ասույթը վկայում է՝ «Չկա չարիք, առանց բարիք»: Որևէ տեսակի դժգոհություն միշտ զգոն է պահում, հաճախ նաև օգնում, խթանում է սեփական արվեստի կատարելագործմանը:

-Իսկ կազմակերպվածության մասին ի՞նչ կասեք:

-Գիտեք, երբ աշխատանքին լծվում են իրենց գործին գիտակ, պրոֆեսիոնալ անձինք, որոնք նաև գիտեն խորհուրդ և կարծիք լսել` գոհության ապրումն անպակաս է:

-Սիրանուշ, որպես հրավիրյալ մեներգչուհի, Տոսկայի դերերգը կատարելու համար Ձեզ որքա՞ն են վճարել:

-Ինձ առաջարկել են շատ քիչ գումար, բայց քանի որ առաջարկված գումարը չէր համապատասխանում նույնիսկ մինիմալ աշխատավարձի սահմանված չափին՝ հրաժարվեցի ու գերադասեցի անվճար երգել…

-Վերջին տարիներին Օպերային թատրոնում ներքին կյանքն այնքան էլ խաղաղ չէր: Այժմ ամեն ինչ հարթվե՞լ է, գո՞հ են արտիստները նոր գեղարվեստական ղեկավար Կոնստանտին Օրբելյանից:

-Ամեն տուն, ինչպես նաև ամեն կոլեկտիվ, ունենում է դժվար, ծանր պահեր, նեղություններ, ու դա բնական է: Կարևորն այն է, թե ինչ մոտեցմամբ և ինչպես են լուծում տրվում ծագած խնդիրներին… Մեր օպերային թատրոնում, իհարկե, դեռ կան հարցեր, որոնք իրենց հանգուցալուծմանն են սպասում, սակայն այն ձեռքբերումները, որոնք եղան այս կարճ ժամանակամիջոցում` հուսադրող են: Ավելի ճիշտ կլինի, որ ես հանդես գամ միայն իմ անունից, քանի որ օպերային թատրոնի մեծ ընտանիքում յուրաքանչյուր անհատ իրավասու է և պետք է իր կարծիքն ազատորեն արտահայտի, իսկ դա կարող է լինել և՛ գոհություն, և՛ դժգոհություն: Կարծում եմ՝ ամեն մի անաչառ, սրտացավ ու հիմնավորված խոսք, կարծիք, միմիայն կնպաստի մեր օպերային թատրոնի բարգավաճմանը: Ես լիահույս եմ, որ մեր օպերայի աշխարհահռչակ գեղարվեստական ղեկավարն իր թիմի պրոֆեսիոնալ անդամների աջակցությամբ դեռ շատ առիթներ պիտի ստեղծի, որ թե՛ թատրոնի ստեղծագործական կոլեկտիվը, թե՛ օպերային արվեստի սիրահարները գոհություն ապրեն:

-Հայաստանում լուրջ արվեստ նեկայացնող մտավորականները հաճախ պետական կառույցների ուշադրությունից դուրս են մնում: Նման տենդենց նկատե՞լ եք, դա ինչո՞վ եք պայմանավորում՝ արվեստի նկատմամբ անլուրջ մոտեցմա՞մբ, թե՞…

-Չեմ կիսում կարծիքը, որ դա արվեստի նկատմամբ անլուրջ մոտեցման հետևանք է: Կան շատ հայտնի ու անհայտ մոտեցումներ, որոնք վկայում են մշակույթի ու արվեստի հանդեպ պետական մարմինների, ի մասնավորի՝ Մշակույթի նախարարության դրսևորած ուշադրության ու հոգատարության մասին: Ընդհանուր պատկերի մեջ բնական է, որ կտեսնվեն նաև թերացումներ, երբեմն, նույնիսկ, խիստ բացթողումներ, սակայն երբեք պետք չէ միայն դրանք տեսնել, դրանց մասին խոսել: Ավելի շատ ուշադրությունը պետք է սևեռել հաջողություններին և ջանասիրաբար դրանք տարածել, ներկայացնել մեր հանրությանը: Յուրաքանչյուր արվեստագետի տրված է ազատ գործելու հնարավորություն: Իմ խորին համոզմամբ, ըստ Հիսուսի խոսքի, նրանք, ովքեր եռանդով փնտրում են` գտնում են, ովքեր բախում են՝ իրենց առջև բացվում է: Հասկանալի է, որ այդ ընթացքը դյուրին չէ:

Շատ ցանկալի է նաև, որ լինեն մասնավոր անձեր, կազմակերպություններ, որոնք այդ ճանապարհին որոշակի կերպով աջակցություն կցուցաբերեն: Բայց երբեք պետք չէ նստել ու սպասել, կամ որոշ փորձերից հետո հուսահատվել. պետք է անդադար գործել ու հավատալ, որ ջանքերն արդյունք պիտի տան: Վերջապես, լուրջ և օգտակար արվեստը միշտ արժանանում է իր անկաշառ ու արդար գնահատանքին: Օգտվելով այս առիթից` պետք է խնդրեմ մեր Մշակույթի նախարարին, որ հատուկ ուշադրություն դարձնի մեր շնորհալի արվեստագետների, ի մասնավորի՝ երգիչների ու երաժիշտների՝ արտերկրում կազմակերպված ներկայացմանը: Այս առումով մենք խիստ կարիք ունենք պրոֆեսիոնալ մենեջերների, որոնք մեր արվեստը պատշաճ ու շահավետ կերպով «վաճառքի» կներկայացնեն միջազգային շուկայում:

-Փոքր-ինչ շեղվենք ստեղծագործական առօրյայից. երկու դուստր ունեք, հասցնո՞ւմ եք նրանց ժամանակ տրամադրել:

-Այո, ունեմ աստվածապարգև երկու հրաշք դուստր: Սկզբնական շրջանում, բնական է, որպես մայր՝ ամեն ինչից առավել իմ ուշադրությունը, խնամքն ու սերը երեխաներիս պետք է պարգևեի: Տարիներ անց, երբ արդեն նրանք բավական հասունություն ունեցան իրենց առօրյան ինքնուրույն կերպով կազմակերպելու, ես լուրջ և վճռական քայլեր կատարեցի վոկալ ասպարեզում` ամբողջապես նվիրվելով օպերային արվեստին: Բայց այդ հագեցած ու հոգնեցուցիչ աշխատանքի իմ բոլոր ազատ ժամերն ու օրերն ամբողջովին պատկանում են իմ երեխաներին: Շատ ուրախ եմ և երջանիկ, որ մենք այդ ժամերն ու օրերն ապրում ենք լիությամբ, խնդությամբ, կարողանում ենք լրացնել այն բացը, որն առաջացել էր իմ աշխատանքի ու իրենց ուսման արդյունքում:

-Քանի որ աշխատում եք Սոչիի ֆիլհարմոնիայում, ստացվո՞ւմ է համատեղել ընտանիքն ու աշխատանքը:

-Ինչպես տեսնում եք, այժմ մեր հայրենիքում եմ (ժպտում է): Ուր էլ գնամ, որտեղ և որքան ժամանակով էլ ապրեմ` իմ հոգեհարազատ տունը Հայաստանն է: Հարցազրույցներիցս մեկի ժամանակ ասել եմ և կուզեմ կրկնել` իր կոչմանը գիտակից երաժիշտը չի կարող մի տեղում գործել. նա պարտավոր է լինելու նաև այնտեղ, որտեղ իր արվեստի կարիքն է զգացվում, որտեղ կան մարդիկ, որոնք ուզում են հաղորդակցվել այդ արվեստին: Դու արվեստագետ չես միայն քեզ համար, դու, եթե, իհարկե, բարձր արվեստ ես կերտում, պատկանում ես ամենքին, ուրեմն պարտավոր ես քո աշխատանքով, կյանքով ծառայելու նաև Հայրենիքիդ ու ժողովրդիդ: Որքան ժամանակ Աստված առողջություն տա և իմ կարողությունները ներեն` ամբողջ նվիրումով աշխատելու եմ իմ նպաստը բերել երգարվեստին…