Գրողը չպետք է փորձի քծնել մարդկանց խոսքի միջոցով՝ լինի գրավոր, թե՛ բանավոր. Դավիթ Սամվելյան

Միջազգային PEN ակումբի (International PEN Club) 48-րդ կոնգրեսի որոշմամբ՝ 1986 թվականից ի վեր մարտի 3-ը նշվում է որպես Գրողների միջազգային օր: Մեր օրերում որքանո՞վ է պաշտպանված գրողի իրավունքը, արդիական է արդյոք գրաքննությունը, ո՞րն է ազատ գրչի դրական ու բացասական կողմը:

Aysor.am-ը թեմայի շուրջ զրուցել է երիտասարդ ստեղծագործող Դավիթ Սամվելյանի հետ, ում առաջին տպագրված աշխատանքը 2010 թվականին լույս տեսած «Լուսե երազ» բանաստեղծությունների ժողովածուն էր, որին հաջորդեցին «Նա և նրա», «Արտագաղթած կարոտ» բանաստեղծական արձակի, էսսեների ու պատմվածքների ժողովածուները:

«Եթե «գրողի իրավունք» ասելով նկատի ունենք նրա հեղինակային իրավունքներն ու նրանից մտագողությունները, ապա դրա համար գոյություն ունի համապատասխան մարմին, որն ամրագրում է արդեն տպագրվող նյութերի հեղինակային իրավունքը: Յուրաքանչյուր գրող ազատ է իր մտքերի, խոսքն արտահայտելու ձևերի ու բովանդակության մեջ, իսկ եթե ազատ չի լինում (խոսքս ներքին անազատության մասին է), փորձում է նմանակել, ապա նման մարդուն գրող անվանելը, կարծում եմ, սխալ է… Իսկ արտաքին անազատությունը, որը դրսևորվում է Ձեր ասած գրաքննության միջոցով, ազատամտության ու խոսքի ազատության դավանող երկրներում տեղ ունենալ չի կարող: Գրողը կարող է լինել ընդունելի կամ չընդունված՝ իր արծարծած թեմայի ու ձևի պատճառով, սիրելի կամ որոշ մարդկանց գեղագիտական ճաշակին ոչ համապատասխան, բայց մարդուն արգելել գրել` չի ստացվի, եթե մարդը ցանկանում է գրել: Այ, ուրիշ հարց է` նրան կտպագրե՞ն, թե՞ ոչ: Դա արդեն նեղ շրջանակների ու սուբյեկտիվիզմի խնդիր է, որին երբեմն հանդիպում ենք», - նշեց մեր զրուցակիցը:

Իհարկե, սերն անսպառ թեմա ու հիմնական մուսա է, բայց ամեն ժամանակաշրջան իր խնդիրներն է բարձրացնում, ամեն գրող՝ իր պատկերացումներն ու դիրքորոշումը: Հարցին՝ ո՞րն է ժամանակակից գրողի հիմնական թեման ու ասելիքը՝ պատասխանեց.

«Թեմաները շատ են. որքան բազմաշերտ ու տարբեր է կյանքը, այդքան էլ դրանց անդրադարձող թեմաներն են: Այսինքն՝ գրողը՝ կախված իր կողմնորոշումից ու ներաշխարհից, ընտրում է, թե ինքը որ ասպարեզում կարող է ընթերցողին ուղղորդել դեպի ինչ-որ մի կետ: Գիտեք, մարդիկ այսօր շուտ են հոգնում ու հիասթափվում, հաջողված է այն գրողը, որն ավելի դիպուկ է ու նորովի: Արվեստը, մշակույթը դինամիկ երևույթ է, հետևաբար, գրողը պետք է ձգտի ինքնազարգացման ու ինքնահղկման, որովհետև և՛ ժամանակները, և՛ ընթերցողը, և՛ կյանքը կանգ չեն առնում: Վերջիվերջո, ամեն ընթերցող գտնում է իրեն հարազատ գրողի և փնտրում է իրեն հետաքրքրող հարցերի պատասխանները հենց նրա մեկնաբանությամբ»:

Թեև գրական յուրաքանչյուր ժանր իր լեզուն է թելադրում, սակայն երբեմն գրականությունը համեմված է լինում «փողոցային» բառապաշարով: Գրողի մտածելակե՞րպը, թե՞ ժանրի թելադրանքն է արտացոլվում նման գործերում և ի՞նչ բացառություններ պետք է լինեն մերօրյա գրողի բառապաշարում:

«Բառապաշարը մի տեսակ նեղացնում է հարցադրման շրջանակը: Գրողը չպետք է փորձի քծնել մարդկանց խոսքի միջոցով՝ լինի գրավոր, թե՛ բանավոր: Չպետք է վեհ ու մեծ-մեծ բաներից խոսա, երբ ինքը չի դավանում դրանց», - նկատեց Դավիթ Սամվելյանը:

Որքան էլ լավ գրիչ և ինքնատիպ ձեռագիր ունենաս, միևնույն է, ոգեշնչման աղբյուրներն անհրաժեշտ են: Դիտարկմանը, թե համաշխարհային գրականության մեջ ո՞ւմ գործերից է ոգեշնչվել՝ խոստովանեց.

«Տարիքի հետ ոգեշնչող ու ազդեցություն թողող բաների հանդիպելն ավելի դժվար է դառնում: Այն, ինչից ոգեշնչվել ես, ասենք, 10 տարի առաջ, հիմա կարող է քեզ սովորական մի բան թվալ: Բայց կան արժեքներ, որոնք մշտական են: Գրքի, ստեղծագործության առումով անփոխարինելի ու միշտ նորովի է ինձ համար Նարեկացու «Մատյան Ողբերգությանը», իսկ ձեռագրային առումով տպավորիչ է եղել Լեոնիդ Ենգիբարյանն իր փոքրիկ էսսեներով: Ժամանակի ընթացքում միշտ էլ հայտնվում են ստեղծագործություններ ու գրողներ, որոնք տպավորում են ու աշխարհայացքիդ վրա ազդում՝ թեկուզ և ժամանակավորապես»:

Դավիթ Սամվելյանի այցեքարտը գրական աշխարհ «Նա և նրա» ստեղծագործությունն է եղել, որն էլ «կպավ» ընթերցողի սրտին՝ մեծ հաջողություն բերելով երիտասարդ գրողին: Նա գրիչը ձեռքն է վերցնում՝ կարևորելով, որ յուրաքանչյուր ընթերցող այդ տողերի մեջ ինքն իրեն գտնի:

««Նա և Նրա»-ի արձագանքներից հասկացա, որ տեղ է հասել այն, ինչն ուզել եմ ցույց տալ: Որպեսզի ընթերցողը քո գրածի մեջ ինքն իրեն գտնի, պետք է պարզ լինես, բայց ոչ երբեք՝ պրիմիտիվ: Գեղարվեստականորեն պետք է տեղ հասցնել պարզ, կյանքին ու մարդու ներսին առնչվող երևույթները», - Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակեց Դավիթ Սամվելյանը:

Այս պահին էլ նա աշխատում է նոր պատմվածքի վրա, որը պետք է դառնա հետագայում տպագրվելիք պատմվածքների ժողովածուի մի մասը: