Ես ներդաշնակության մեջ եմ ինքս ինձ հետ. Զառա Մորգան

Զառա Վիրաբյանը (Մորգան) տպավորիչ տիկին է, որի հետ շփումը տրամադրում է զրուցակցին մաժոր տոնայնության ու տոնական հրավառության, որոնք բնությունից են տրված այս հմայիչ անձնավորությանը: Ու եթե հաշվի առնենք, որ Զառա կամ Զարուհի անունները նշանակում են «կրակի տաճարի քրմուհի», ապա մեր հերոսուհին արժանապատիվ կատարում է իր բաժին «անվանական» առաքելությունը` կրակ վառելով ինչպես «արվեստների տաճարում», այնպես էլ արվեստասերների սրտերում՝ տարածելով այն Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում, Հայաստանում:

Նրա բովանդակ կենսագրությունում ամենից շատ հանդիպող բառը «Մյուզիքլն» է, որը դարձել է նրա ոչ միայն սիրելի երաժշտա-թատերական ժանրը, այլև կենսակերպն ու կյանքի իմաստը, ախտորոշումն ու յուրատեսակ կրոնը: Ետևում են Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի խմբավարության ֆակուլտետը, Մոսկվայի «Մարինա» սլավոնա-անգլո-ամերիկայն մասնավոր դպրոցում աշխատանքի 13 տարիները, բազմաթիվ մյուզիքլների բեմադրությունները, որոնք հաջողություն են ունեցել հանրապետական և միջազգային մրցույթներում: 

Հսկայանկան ստեղծագործական ներուժը բացեց Զառայի առջև համերգային շրջագայության ճանապարհը դեպի Միացյալ Նահանգներ, որտեղ տեղի ունեցան բեղմնավոր համագործակցություններ անվանի ռեժիսերներ Ալեքս Ուրբանի, Ջոնի Կարրի և Դոն Ֆիլլիպի հետ: Համատեղությամբ աշխատելով ամերիկյան մյուզիքլի թատրոնում (1993-2006 թթ.)՝ Զառա Մորգանի ղեկավարած թատրոնը մեծ հաջողությամբ ելույթներ է ունեցել Նյու-Յորքում, Հյուսիսային Կարոլինայում և Կալիֆորնիայում: Այնտեղ հեքիաթային արքայությունների դռները Զառայի համար բացվում էին մեկը կյուսի ետևից: Աշխատել ու ելութներ է ունեցել Կալիֆորնիայի հանրահայտ Դիսնեյ Լենդում, ուր իրենց առաջին քայլերն են արել այնպիսի աստղեր, ինչպիսիք են Թիմբերլեյքը, Ագիլերան, Սփիրսը: Եվս մեկ շտրիխ դիմանկարին` աշխատանք Բրոդվեյի թատրոնում՝ որպես գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն: Բազմաթիվ պարգևներ և պատվոգրեր` Մոսկվայում և ԱՄՆ-ում ելույթների համար, Մոսկվայի Շեքսպիրյան փառատոնների բազմակի հաղթող, մյուզիքլների «Մելպոմենա» մրցույթի Գրան պրի մրցանակակիր:

2006 թվականից աշխատելով Մոսկվայում՝ Մյուզիքլների մանկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Զառան կյանքի է կոչել իր նորարարական գաղափարներն ու բոլոր ժամանակների նվիրական երազանքը` մանկական թատրոնների բեմերում մյուզիքլների առաջմղման ծրագիրը: Դժվար է հավատալ, բայց իր ամբողջ ստեղծագործական գործունեության ընթացքում նա բեմադրել է Դիսնեյան ու Բրոդվեյան գրեթե բոլոր մյուզիքլները, որոնք մեծ հաջողություն են ունեցել Նահանգներում: Ալեքս Ուրբանի ամերիկյան թատրոնի հետ համատեղ բեմադրել է «Grease» և «West Side Story» » մյուզիքլները, որոնք մեծ հաջողությամբ ընդունվել են Մոսկվայում, Կալիֆորնիայում, Նյու Յորքում և Հյուսիսային Կարոլինայում: Մեր հայրենակցուհին բազմաթիվ համատեղ աշխատանքներ է իրականացրել նաև կոմպոզիտոր Ջոնի Կարրի, ինչպես նաև Դոն Ֆիլիպպի հետ (մյուզիքլներ «Bach to the future», «Alice in wonderland», «Nutcreker», «Get Hoppin») և այլն:

Արդեն 3 տարի է, ինչ Զառա Մորգանը բնակվում է Երևանում, որտեղ հիմնել է մյուզիքլի մանկական թատրոնը: Ռուս-hայկական (Սլավոնական) համալսարանում գործող թատրոնի ղեկավար, բեմադրիչ-ռեժիսոր Սոնա Մարգարյանի և պրոդյուսեր Նանե Սարգսյանի հետ բեմադրել է «Գեղեցկուհին և հրեշը» մյուզիքլը, որը մեծ ջերմությամբ ընդունվեց հանդիսատեսի կողմից և մի ամբողջ տարի ընթանում էր լեփ-լեցուն դահլիճներում: Ներկայումս Զառա Մորգանը աշխատում է «Մամա Միա», «Առյուծ արքան» և «Մոխրոտիկը» բեմականացումների վրա, որոնց պրիմիերան կկայանա մոտ ժամանակներս:

Իմ ամբողջ կյանքը մյուզիքլ է...

- Ինչո՞ւ է բոլոր երաժշտական ժանրերից ամենաշատը «մյուզիքլը» հանդիպում Ձեր կենսագրությունում:

- Իմ ամբողջ կյանքը մի մեծ մյուզիքլ է: Ավարտելով կոնսերվատորիան՝ ինձ առաջարկեցին աշխատանք Մոսկվայի «Մարինա» սլավոնա-անգլո-ամերիկյան մասնավոր դպրոցում, որը համագործակցում էր Ալեքս Ուրբանի թատրոնի հետ: Ես համարձակ ու վստահ մտա այդ պահին ինձ համար անծանոթ մի աշխարհ, որին տիրապետեցի 10-ն ամիսներում` միաժամանակ աշխատելով ու սովորելով: Դուք հարցնում եք` ինչո՞ւ «մյուզիքլ». գրեթե քառորդ դար ես ոչ մի այլ բան չեմ կարողանում անել այսչափ արհեստավարժ:

- Մյուզիքլը, լինելով սինկրետիկ արվեստ, որն իր մեջ ներառում է երաժշտական, դրամատիկ, խորեոգրաֆիկ, օպերային արվեստները, ինչպես նաև վարյետեյի և ոդեվիլի տարրեր, որպես հետևանք հանդիսանում է բավականաչափ ծախսատար կոմերցիոն նախագիծ, որն էլ, իր հերթին, հասու է զարգացած, սոցիալապես ապահով երկրներին: Ի՞նչ կասեք Հայաստանի մասին:

- Կարող եմ ասել, որ Հայաստանում այս բնագավառը մրցակցությունից դուրս է (խնդրում եմ չշփոթել երաժշտական ներկայացումների հետ): Այդ պատճառով էլ, վերադառնալով Երևան՝ ես ցանկացա ցուցադրել իմ հմտությունները ոչ թե անցած տարիների լուսանկարներում ու տեսագրություններում, այլև իրական, ներկայիս աշխատանքում: Ռուս-հայկական (Սլավոնական) համալսարանի գեղարվեստական ղեկավար Սոնա Մարգարյանի հետ և ԲՈՒՀ-ի ռեկտոր Արմեն Դարբինյանի աջակցությամբ հավաքագրեցինք ցանկացողների, աշխատեցինք նրանց հետ և արդեն 8 ամիս անց խաղացինք 6 ներկայացում ԲՈՒՀ-ի դահլիճում, իսկ 7-րդը` Ֆիլհարմոնիայում: Այնուամենայնիվ, իսկական մյուզիքլի արտադրությունը բավականին թանկարժեք է և կոմերցիոն տեսանկյունից այն չի վերադարձնի ներդրումները:

Մեզ պակասում է «ՎԱՈՒ» հոգեվիճակը...

- Այսինքն՝ չարժե՞ սպասել այս ժանրի ծաղկմանը Հայաստանում:

- Մոտակա տարիներին, կարծում եմ, ո՛չ, նույնիսկ եթե շատ ցանկանանք, քանի որ խոսքը գնում է միլիոնավոր դոլարների ներդրման մասին: Բայց միևնույն ժամանակ, մարդիկ հոգնել են ողբերգությունից ու պատմության մռայլ էջերից: Այս փոքրիկ երկրում գրեթե չկա տոն աչքերի համար: Երբ ամբողջ ժամանակ լեռներ ես տեսնում ու հանկարծ մի կանաչապատ տարածք, բացականչում ես` «վաու» ու հենց այդ հոգեվիճակն էլ մեզ պակասում է:

- Եթե մի պահ անտեսենք հարցի կոմերցիոն կողմը, որքանո՞վ է մեր երկիրը հոգեբանորեն պատրաստ «տեսարանների»` դեռ չլուծած հացի խնդիրը:

- Հիմա մեր երկիրը պատրաստ է դրան առավել, քան երբեք: Ժամանակը եկել է: Հարկավոր են դրական էմոցիաներ, բավական է արտասուք թափել: Նրանք, ում առնչվել են պատմության տխրահռչակ էջերը, անկասկած, հիշում են դրանք, սակայն մեզ հարկավոր է բաց թողնել անցյալը: Ցանկալի է, որ Հայաստանում ավելի շատ զվարճություններ կազմակերպվեն: Հարկավոր է բարձրացնել երաժշտական մշակույթը, աշխատանքը պետք է սկսել հենց երեխաներից: Եվ այդ հարցում մեզ աջակցում են Վազգեն Ասատրյանն ու Արմեն Ամիրյանը, ովքեր հավատացին «Գեղեցկուհին և հրեշը» նախագծին, որի հերոսները դարձան Ռուս-հայկական (Սլավոնական) համալսարանի ուսանողները:

Ես գողանում եմ աչքերով ու ականջներով...

- Մյուզիքլը Ձեզ համար վաղուց դարձել է կենսակերպ, որն արտացոլվում է ամեն ինչում: Իսկ ինչո՞վ է այն տարբերվում ստեղծագործող այլ մարդկանց կենսակերպից:

- Բարդ հարց է: Բոլոր գույները, հոտերը, պատկերները ընկալում եմ իբրև հատուկ նշաններ ու հնարավորություններ` մույզիքլներում օգտագործելու համար: Անընդհատ աչքերով ու ականջներով գողանում եմ ինչ-որ գաղափարներ, բնավ ոչ գրագողության իմաստով, այլև արվեստում դրանց տրանսֆորմացնելու նպատակով՝ ավելի հաճախ տեղափոխելով դրանք կյանքից մյուզիքլ և ոչ հակառակը:

Այնպիսի տաղանդներ, ինչպիսիք Հայաստանում են` չկան ոչ մի տեղ...

- Մյուզիքլը Ձեզ համար յուրօրինակ կրոն է, հավատամք ու մի աշխարհ, որից չեք ցանկանում դուրս գալ ոչ մի պայմանում: Որտեղի՞ց նման ներշնչանք:

- Ինձ սնում է նորի բացահայտման ամենօրյա անհաղթահարելի ցանկությունը: Այն օրը, երբ ասեմ, որ գիտեմ և կարող եմ ամեն ինչ, այն կլինի վերջինն իմ ստեղծագործական կյանքում: Ունենալով համեմատելու հնարավորություն (Մոսկվա, ԱՄՆ, Եվրոպա)՝ առանց ավելորդ հայրենասիրության ու ֆանատիզմի վստահեցնում եմ, հայ երեխաները տաղանդի գանձարան են, նման տաղանդներ չկան ոչ մի տեղ: Ցավոք, շատ ընտանիքնորում չկան բավարար հնարավորություններ լրացուցիչ կրթության համար:

- Ո՞րն է ներշնչման գլխավոր աղբյուրն այս փուլում: 

- Աշխատանքն ու ծրագրերը: Մոտ 3-4 շաբաթ անց` մանկության ընկերուհու՝պրոդյուսեր Նանե Սարգսյանի հետ նախատեսել ենք «Մոխրոտիկ» ներկայացման առաջնախաղը: Դա մյուզիքլ չէ, այլ երաժշտական հեքիաթ, որում ներգրավված են 3-12 տարեկան երեխաներ: Բացի ներկայացման մեջ ներգրավված լինելուց, երեխաները ուսանում են 4 առարկա՝ խորեոգրաֆիա, երգեցողություն, դերասանական վարպետություն և բեմական խոսք, որոնք դասավանդում եմ ամերիկյան մեթոդով` խաղի տեսքով: Ինչ վերաբերում է ծրագրերին, ապա սեպտեմբեր ամսին նախատեսում ենք շատ լուրջ նախագծի իրականացում` առաջինը հայ իրականության մեջ Մյուզիքլի դպրոցի բացում, որի խաղացանկում ներառված են լինելու «Մամա Միա», «Առյուծ արքան» և մի շարք այլ մյուզիքլներ: Կան ծրագրեր՝ մեկտեղելու գեղասահքն ու մյուզիքլը, հաշվի առնելով Իրինա Ռոդնինայի գեղասահքի դպրոցը Երևանում:

Հայաստանը` ջազ է...

- Հայրենիքից երկար բացակայությունից հետո ինչպե՞ս եք Ձեզ զգում այստեղ:

- Ինձ համար Հայաստանը ջազ է: Ցանկացած մարդ, ով գալիս է Հայաստան, նմանեցնում է այն ջազի: Ամերիկացիներին շատ է դուր գալիս ջազը՝ հայ երաժիշտների մատուցմամբ: Երբեք նրանք այդչափ հարգալից չեն արտահայտվել այլոց մասին ջազային մշակույթի ընկալման հարցում: 3 տարի է, ինչ Հայաստանում եմ, և ոչ մի վարկյան չեմ զղջացել տեղափոխմանս համար: Այստեղ ապրում եմ առանց ավելորդ եռուզեռի, շտապողականության, թեև աշխատում եմ նախկին ռիթմով: Զգում եմ ինձ շատ հարմարավետ, ներդաշնակության մեջ եմ գտնվում ինքս ինձ հետ, ուստի և աշխատում եմ առավել արդյունավետ: