Կատարո. Արցախյան գինու ու հաջողության պատմությունը. Լուսանկարներ

Aysor.am-ը սկսում է հրապարակումների շարք, որոնցում ներկայացնելու ենք Արցախի ուշագրավ ու այցելության արժանի վայրերը: Եթե Դուք պատրաստվում եք ձեր արձակուրդն անցկացնել Արցախում, ապա կարող եք Ստեփանակերտի հայտնի «Պյատոչոկից» ու Տատիկ-Պապիկի հուշարձանից հետո, ձեր այցելության ծրագրում ավելացնել նաև դրանք:

«Կատարո» գինի, Տող գյուղ, Արցախ

Հենց այս նախադասությունն է գրված այսօր շուկայում վաճառվող արցախյան լավագույն գինիներից մեկի` «Կատարո»-ի պիտակին:

Տող գյուղն Արցախի հարավում է` Հադրութի շրջանում: Արցախյան ազատամարտի տարիներին գյուղն առաջիններից մեկն էր, որ ազատագրվեց` 1991թ. հոկտմեբերի 30-ին: Տողի շրջակայքում գտնվող վանական հալիրներից, Մելիքական ապարանքից բացի հետաքրքրություն է ներկայացնում արցախյան «Կատարո» գինու արտադրամասը, որտեղ այցելող հյուրերին սպասում է նաև գինու համտես:

Մթերման ցածր գներից մինչև սեփական գինի

«Կատարո»-ի արտադրամասը մոխրագույն դարպասներից ներս է: Արտաքինից սովորական գյուղական տուն հիշեցնող տարածքը գտնվում է գյուղի Անհայտ զինվորի հուշարձանից անմիջապես ձախ:

«Կատարո»-ի արտադրամասը Տողում

Այստեղ մեզ  դիմավորում է «Կատարո»-ի հիմնադիր տնօրենը` Էդիկ Ավետիսյանը:

«Դե խաղողի այգի ենք գցել, գինի ենք արտադրում», - առանձնակի պարզությամբ ասում է Էդիկ Ավետիսյանն ու մեզ ուղեկցում ներս:

Տողեցի Ավետիսյանների ընտանիքը` Էդիկ Ավետիսյանն ու երեք որդիները, «Կատարո» գինին սկսել են արտադրել 2002թ.-ից:

«2001-2002 թվականներն էր: Խաղող էինք հավաքել, տարել, որ հանձնենք մթերման: Խաղողի համար ընդամենը 65 դրամ առաջարկեցին: Մենք էլ ջղայնացանք, ասեցինք` չենք տալիս: Հետ բերեցինք գյուղ, ճզմեցինք, գինի ստացանք ու սկսեցինք հարևան, բարեկամներին բաժանել», - պատմում է Էդիկ Ավետիսյանն` ավելացնելով.

«Հետո մտածեցինք` ի՞նչ անել: Այդ դժվարությունն էր, որ մեզ ստիպեց այս գինին ստանալ»:

«Կատարո»-ի կարմիրը, սպիտակն և «Rose»-ն

«Կատարո»-ն չոր գինի է՝ արտադրված խաղողի խնդողնի տեսակից: Այսօր շուկայում առկա են այս գինու կարմիր, սպիտակ և «Rose» տեսակները: Վաճառվում է նաև հնեցված «Կատարո»-ն:

«Ցանկացել ենք իմանալ` խաղողի խնդողնի տեսակից Ղարաբաղում կարո՞ղ ենք ստանալ որակյալ գինի: Խաղողն աճեցնում ենք հենց այստեղ` գյուղից մոտ 2 կմ ներքև:  Գինեգործությամբ հիմնականում զբաղվում է որդիս` Գրգորի Ավետիսյանը», - պատմում է Էդիկ Ավետիսյանն ու ներկայացնում գինու ստեղծման ճանապարհը:

«Մենք որակի վրա շատ ենք աշխատում: Երբ հավաքում ենք խաղողը, պարտադիր սելեկցիա ենք անում` փտածը, խակը, բոլորը մի կողմ ենք գցում, իսկ լավը թողնում գինու համար: «Rose» տեսակի առանձնահատկությունն այն է, որ ճզմելուց հետո` մինչև ֆերմենտացիա անելը, կարմիր գինու դեպքում սպասում ենք մեկ շաբաթից տասն օր, իսկ եթե ստացված հյութը քամում ենք առաջին կամ երկրորդ օրը, ստացվում է բաց գույնի «Rose»-ն»:

Գինու արտադրությունը սկսելիս Ավետիսյանները համագործակցել են իտալացի մասնագետի հետ.

«Ինքը մի լավ խոսք ուներ` եթե ուզում ես որակով գինի ստանալ, պիտի խաղողը երկաթե չաներում չհավաքես, հավաքի համար օգտագործես միայն պլաստմասե տարաներ, երկաթը խաղողին չպիտի կպչի: Լավ գինի ստանալու համար շատ կարևոր է նաև ճզմման գործընթացը, որը պիտի տևի առնվազն 4-5 ժամ: Հետո մեր ամբողջ տեխնիկան` ճզմիչը, «նասոսը», բոլորն Իտալիայից ենք բերել: Ճզմելուց հետո էլ ստացվածն ուղարկվում է ֆերմենտացիայի: Մի նրբություն էլ կա` խաղողը եփման ժամանակ տաքանում է մինչև 36 աստիճան, բայց ցանկալի է, որ չթողնես այդքան բարձրանա ջերմաստիճանն ու սառեցնելով պահպանես մինչև 28 աստիճանը», - բացատրում է Ավետիսյանը:

Այս գործընթացներից հետո գինին քամվում է ու պահվում հատուկ սառնարան-տակառներում:

Էդիկ Ավետիսյանի խոսքով՝ «Կատարոն» շշալցվում է պատրաստ լինելուց ամիսներ անց միայն, քանի որ խնդողնի գինին հատկություն ունի որոշ ժամանակ անց նստվածք տալու.

«Այնպես որ սպասում ենք նստվածքը իջնի, նոր շշալցնենք»:

Հատուկ ուշադրություն է դարձվում նաև գինու խցաններին:
«Ընտրել ենք լավագույնն ու պատվիրել Իսպանիայից: Խցանի վրա էլ` ներսի կողմից, նշված է «Կատարո» անվանումը», - ասում է Էդիկ Ավետսիյանն ու ավելացնում.

«Ընդհանրապես «Կատարո»-ի գաղտնիքն այն է, որ մաքուր ես անում գործդ: Օրինակ, մեր այգին ընդամենը 6 հա է ու դրանից այսքան գինի դուրս չի գա, այնպես որ՝ նաև գնում ենք խաղող: Գնում ենք այգիներ, փնտրում ենք լավագույնն ու ասում `մենք ենք հավաքելու, եթե ձեր վաճառքի գինը 150 դրամ է, մենք 170 դրամ ենք տալիս, բայց մեր ուզած ժամանակ պիտի հավաքենք, պիտի խաղողն անհրաժեշտ աստիճանի հասնի»:

Առանձնահատուկ է նաև, որ մինչ այսօր «Կատարո»-ի արտադրությունում մեծ տեղ է զբաղեցնում ձեռքով աշխատանքը: Օրինակ` բոլոր շշերի պիտակները հատ առ հատ ձեռքով են փակցվում: 

Գինու արտադրամասն` աշխատատեղ տեղացիների համար

Ի սկզբանե «Կատարո»-ի վրա աշխատել են միայն Ավետիսյանները` որդիներով ու թոռներով, հետագայում, երբ արտադրության ծավալները մեծացել են, ստեղծվել են նաև մշտական աշխատատեղեր: 

«Սեզոնին` խաղողի հավաքման ժամանակ, աշխատում է 40-45 մարդ` հիմնականում տեղացիներ, ունենք նաև մշտական աշխատողներ: Որպեսզի հասկանալի լինեն արտադրության ծավալները, սկզբում տարեկան մոտ 10 հազար շիշ էինք արտադրում, հետո` 30 հազար, հիմա մոտ 70 հազարի ենք հասել», - պատմում է «Կատարո»-ի տնօրենն ու ընդգծում` տնտեսական առումով արտադրությունն իրեն արդարացնում է:

«Գինին մեծածախ վաճառում ենք 3200-3500 դրամով, իսկ խանութներում մոտ 4000 դրամ արժե: Հետո նաև գինին մեզ մոտ` տակառներում պահում ենք, դա հնեցվում է ու ավելի թանկարժեք է դառնում», - ասում է նա:

Գինեգործները բողոքում էին` այդ ի՞նչ նոր գինի է, որ միանգամից առաջին տեղեր է զբաղեցնում 

Այսօր Տողի «Կատարո»-ն լավագույնն է ճանաչվել ինչպես միջազգային, այնպես էլ` տեղական մի շարք մրցույթներում: Էդիկ Ավետիսյանը հիշում է, երբ «Կատարո»-ն առաջին անգամ հաղթեց գինիների ցուցահանդեսում, իրենք նույնիսկ տեղյակ չէին, որ իրենց գինին մասնակցում է:

«Մոտ 4 տարի առաջ Արենի գյուղում Ֆրանսիայից, Իտալիայից, Հայաստանից, Ռուսաստանից  համտես անողներ, փորձագետներ էին եկել: Կազմակերպիչներն էլ «Կատարո»-ի շիշը խանութից վերցրել են, տարել այնտեղ ու արդյունքում առաջին տեղն էր զբաղեցրել: Հետո Արենիի գինեգործները բողոքում էին, թե այդ ո՞նց է Ղարաբաղից ինչ-որ նոր գինի է ու միանգամից առաջին տեղ», - ժպտալով ասում է Էդիկ Ավետիսյանը:

Այսօր գինին արտահանվում է Ռուսաստան, ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Չեխիա, Մերձբալթյան երկրներ:

«Նոյեմբերից կսկսենք արտահանել նաև Կանադա», - ասում է Ավետիսյանը:

Ինչ վերաբերում է «Կատարո» անվանը, ապա, հիմնադրի խոսքով, ի սկզբանե ցանկացել են գինին Տող անվանել, սակայն հրաժարվել են մտքից` հաշվի առնելով, որ «ղ» տառը դժվար արտասանելի կլիներ արտասահմանցիների համար.

«Իսկ Կատարոն այստեղ` մեր Դիզափայտ լեռան վրայի վանքն է, այնպես որ գցել ենք բռնել ու հենց «Կատարո» անվանել»:

Այցելության վերջում Ավետիսյանները 2015թ.-ի խաղողից ստացված ու դեռ չշշալցված գինի են հյուրասիրում:

Ավագ Ավետիսյանն էլ համտեսը ամփոփում է կենաց-մաղթանքով.
«Կարևորը խաղաղություն ինի ու ամեն ինչ իրան տեղովը քինալու ա»:

Նշենք, որ հայաստայան ԶԼՄ-ների այցն Արցախ կազմակերպվել է ՀՀ զբոսաշրջության պետական կոմիտեի «Բացահայտիր քեզ համար քո երկիրը» արշավի շրջանակում` ԱՀ էկոնոմիկայի նախարարության հետ համատեղ: