15/08/2017 18:47
Գանձասար. Պատերազմներին չհանձնվող արցախյան բարձունքը. Լուսանկարներ
Aysor.am-ը շարունակում է ներկայացնել Արցախի ուշագրավ և այցելության արժանի վայրերը: Եթե Դուք պատրաստվում եք ձեր արձակուրդն անցկացնել Արցախում, ապա կարող եք Ստեփանակերտի հայտնի «Պյատոչոկից» ու Տատիկ-Պապիկից հետո, ձեր այցելության ծրագրում ավելացնել նաև դրանք:
Մարտակերտի շրջան, գյուղ Վանք
ԼՂՀ Մարտակերտի շրջանի Վանք գյուղը շրջկենտրոն Մարտակերտ քաղաքից 53 կմ հեռավորության վրա է: Այն բավականին հայտնի է Արցախ այցելող զբոսաշրջիկների շրջանում և հաճախ զարմացնում է Արցախյան պատերազմից հետո գյուղում կառուցված դպրոցով, մանկապարտեզով, բուժհաստատությամբ, հյուրատներով, կենդանաբանական այգիով:
Հետպատերազմյան շրջանում գյուղում շինարարության մեջ մեծ ներդրումներ է կատարել ծնունդով վանքեցի գործարար Լևոն Հայրապետյանը:
Վանքում առավել ուշագրավ վայերից մեկը ադրբեջանական պետհամարանիշներով պատն է: Ասում են` սրանք Արցախյան պատերազմի ընթացքում հակառակորդի կողմից լքված կամ հայկական կողմից գրավված քաղաքացիական ու ռազմական մեքենաների պետհամարանիշներ են: Պատի մեծությունը վկայում է դրանց բավականին մեծ քանակի մասին:
Գյուղում է գտնվում նաև ժայռաքանդակ առյուծը: Դրան մոտենալիս` ուշադիր եղեք. շարժումն արձագանքով սարքերի միջոցով այցելուներ «տեսնելիս»՝ առյուծը կարող է «մռնչալ»:
Գանձասար վանական համալիր
Առավել հաճախ Վանք գյուղ զբոսաշրջիկներին բերում է Գանձասարի վանական համալիրը, որը գտնվում է գյուղից մոտ 1 կմ հեռավորության վրա` բարձրադիր դիրքում:
Համալիրի սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին կառուցվել է 1216-1238 թվականներին, օծվել` 1240 թ.-ին հուլիսի 22-ին, Վարդավառի տոնին: Այս տարի Վարդավառի տոնին նշվեց Գանձասարի օծման 777-ամյակը:
Վանական համալիրը կառուցվել է Հասան Ջալալ Դոլա իշխանի նախաձեռնությամբ, ում տապանաքարն առ այսօր Գանձասարի գավթում է: Հարյուրամյակների ընթացքում Գանձասարը եղել է խոշոր հոգևոր-մշակութային կենտրոն:
17-18-րդ դարերում Գանձասարի կաթողիկոսներն աջակցել են Ղարաբաղի մելիքությունների ազատագրական պայքարին, իսկ 18-րդ դարի սկզբին կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալյանի շուրջն են համախմբվել Արցախի և Սյունիքի ազատագրական շարժման գործիչներն, իսկ Գանձասարը շարժման կենտրոնն էր:
Ըստ որոշ աղբյուրների, համալիրն իր «Գանձասար» անվանումը ստացել է տեղանքում արծաթի հանքերի ու առհասարակ օգտակար հանածոների առատության պատճառով:
Վանք գյուղը` Գանձասարի բարձունքից
Վանական համալիրն առանձնահատուկ է քանդակների առատությամբ: Դրանք հիմնականում առնչվում են Հասան Ջալալյանների իշխանական տոհմի զինանշանին:
Ստեփանակերտ-Գանձասար ճանապարհը
Եթե Արցախում սեփական մեքենայով չեք, ապա մայրաքաղաք Ստեփանակերտից այստեղ հասնելու մի քանի տարբերակներ կան: Նախ քաղաքի կենտրոնական ավտոկայանից ամեն օր Վանք գյուղ գնացող երթուղային կա, որտեղից էլ դեպի վանական համալիր կարող եք բարձրանալ ինչպես ոտքով, այնպես էլ լրացուցիչ հավելավճարի դեպքում Վանքի երթուղայինով:
Այս տարվանից, սակայն, գործում է առավել հարմար տարբերակ: Արցախի էկոնոմիկայի նախարարության նախաձեռնությամբ, ինչպես և Հունոտի կիրճի դեպքում, Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակից գործում են հատուկ զբոսաշրջային երթուղայիններ:
.png)
Դեպի Գանձասար դրանք շարժվում են ամեն օր` բացի երկուշաբթի օրվանից, առավոտյան 9:15-ին: Ճանապարհին նախատեսված է կանգառ Նիկոլ Դումանի տուն-թանգարանում, իսկ հետադարձին` Խաչեն գետի հանգստյան գոտում: Վերադարձը Ստեփանակերտ` նույն օրը 13:30-ին:
Գանձասարն Արցախյան պատերազմում
Վանական համալիրը հարյուրամյակների ընթացքում պարբերաբար հայտնվել է ռազմական գործողությունների կիզակետում: Բարձրադիր դիրքի շնորհիվ, սակայն, չի կրել լուրջ վնասներ:
Գանձասարի այսօրվա հոգևոր հովիվ, Արցախի թեմի փոխառաջնորդ Սահակ վարդապետ Շաքարյանի խոսքով` Արցախյան պատերազմի ժամանակ ևս վանական համալիրը հակառակորդի թիրախում էր:
«Սակայն այստեղ շուրջօրյա հերթապահություն էր սահմանված և հակառակորդը նույնիսկ չկարողացավ մոտենալ Գանձասարի մատույցներին», - հիշեց Սահակ վարդապետ Շաքարյանը:
Այդ է պատճառը, որ փորձեր արվեցին վանական համալիրը քանդել հրետանային հարվածներով:
Առ այսօր Գանձասարի պարսպին պահպանվել է պատերազմի հետքերից մեկը` պարսպի մեջ խրված ու այդպես էլ չպայթած արկը:
Վերանորոգման աշխատանքները Գանձասարում
Սահակ վարդապետ Շաքարյանի խոսքով` նորոգման աշխատանքները վանական համալիրում պարբերաբար իրականացվում են: Վերանորոգվել են վանքի տարածքի քարուղիները, խցերը: Առաջիկայում ևս լինելու են նոր աշխատանքներ:
«Մենք ցանկանում են այս տարածքում ստեղծել հացի մշակույթի թանգարան, որպեսզի այցելուներին փոխանցենք, թե ինչ զարգացում է ունեցել հացի մշակույթն այս բարձրավանդակում», - ասաց Սահակ վարդապետ Շաքարյանը:
Նա անդրադարձավ նաև 2015 թ.-ին վանական համալիրի հարակից տարածքում բացված «Մեսրոպ Մաշտոցի անվան մատենադարան - Գանձասար» գիտամշակութային կենտրոնին, որը Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի մասնաճյուղն է՝ նշելով, որ այն բավականին հետաքրքրում է այցելուներին ու այտեղ պահվում են շատ արժեքավոր նմուշներ:
Մեր խնդրանքով Գանձասարի հոգևոր հովիվն անդրադարձավ նաև տարիներ առաջ վանական համալիրի քարե պարսպի սալիկապատման հարցին: Բանն այն է, որ վերանորոգման աշխատանքներով պայմանավորված կիսով չափ սալիկապատվել էր վանական համալիրի պարիսպը, ինչը լրջորեն խախտում էր դրա ճարտարապետական տեսքը: Հանրային պահանջից հետո սալիկապատման աշխատանքներն ընդհատվեցին ու պարիսպն այդպես էլ մնաց` կիսով չափ նախնական տեսքով, կիոսով չափ` սալիկապատ:
«Սալիկների մի փոքրիկ հատվածը, որն ամբողջական չէ` պետք է հանենք: Այդ հատվածում վերականգնելու ենք հինը, ինչպես և եղել է, որ պարիսպը բերվի միատար տեսքի», - պարզաբանեց Սահակ վարդապետը:
Նշենք, որ հայաստանյան ԶԼՄ-ների այցն Արցախ կազմակերպվել է ՀՀ զբոսաշրջության պետական կոմիտեի «Բացահայտիր քեզ համար քո երկիրը» արշավի շրջանակում` ԱՀ էկոնոմիկայի նախարարության հետ համատեղ:
