Նրա քայլերը բխում են առօրյա հոգսերի մեջ տապակվող թուրք գեղջուկի հոգեբանությունից. Բոգդան Աթանեսյանի նոր ֆիլմով հետաքրքրվել են Անկարայի փառատոնից

Սցենարիստ, ռեժիսոր Բոգդան Աթանեսյանը շուտով հանրությանը կներկայացնի իր առաջին կարճամետրաժ գեղարվեստական ֆիլմը, որը նվիրված է Մեծ Եղեռնի օրերին նահատակված հայ բանաստեղծների հիշատակին: 29 րոպե 59 վայրկյան տևողությամբ «Ցորյանի ծովեր»-ը նկարահանվել է Մարտունիի շրջանի Արծվանիստ գյուղում: Դերակատարներն են Բաբկեն Չոբանյանը, Լուսինե Հարությունյանը, Սարգիս Հարությունյանը և այլք: Երաժշտական ձևավորումը կատարել է կոմպոզիտոր Լևոն Թևանյանը:

Aysor.am-ի հետ զրույցում Բոգդան Աթանեսյանն անդրադարձավ ֆիլմի ոչ միայն ստեղծագործական ընթացքին, այլև՝ ֆինանսական դժվարություններին ու փառատոնային ճակատագրին:

- Պարոն Աթանեսյան, սա Ձեր առաջին գեղարվեստական ֆիլմն է: Համարձակ քայլ չէ՞ որպես գեղարվեստական ֆիլմի ռեժիսոր դեբյուտը հենց այս թեմայով սկսելը:

- Իհարկե, սա ռիսկային քայլ է, քանի որ այսպիսի թեմաները ցանկացած ստեղծագործողի համար վտանգավոր են: Հրանտ Մաթևոսյանին հարցրել էին, թե դուք այսքան գրվածքներ ունեք, բայց ոչ մեկը Ցեղասպանության թեմայով չէ: Նա պատասխանել էր, որ ֆիզիկական ցավ է ապրում Ցեղասպանության մասին նույնիսկ մտածելիս: Գրելը նրան առավել կցավեցնի… Ես իրեն լիովին հասկանում եմ: Բայց սա հարցի մի կողմն է միայն: Մյուս կողմից, եթե դու, այնուամենայնիվ, վճռում ես անդրադառնալ նման թեմային, ապա պետք է հստակ գիտակցես պատասխանատվության գերագույն աստիճանը, քանի որ գործ ունես ժողովրդիդ ամենացավոտ ու ամենանուրբ զգացմունքների հետ: Սայթաքելու իրավունք չունե՛ս, կիսատ-պռատության իրավունք չունե՛ս, թերկատարության իրավունք չունե՛ս: Վերջապես՝ արյունահեղության տեսարաններին անհարկի անդրադառնալու իրավունք չունե՛ս: Սա անձնական պատասխանատվության խնդիր է:

Ու երբ ֆիլմը նայեք, կտեսնեք՝ արյունոտ տեսարաններ, բուն կոտորածին առնչվող կադրեր չկան: Պարտադիր չի պատմել պատերազմի մասին՝ պատերազմ պատկերելով: Առանցքում պետք է լինի մարդը, նրա հոգեվիճակը և այն, թե ինչ փոխեց այդ պատերազմը նրա ճակատագրում: Իսկ պատերազմ ու Ցեղաղասպանություն, արյուն պատկերելելով կարող ես և չստանալ մարդու վերապրումները:

- Մտահղացումն ինչպե՞ս առաջացավ:

- Գրեթե բոլորն են տեղյակ, թե ինչ է տեղի ունեցել 1915 թվականին նաև հայ մտավորականների, բանաստեղծների հետ: Մի քանի օրվա մեջ բոլորին ձերբակալեցին, ապա ոչնչացրին: Այս իրականությունն ինձ միշտ հանգիստ չի տվել. գրականության մեջ, թատրոնում այս թեման շոշափվել է, բայց գոնե իմ տեսած ֆիլմերում Դանիել Վարուժանի, Սիամանթոյի կամ Սևակի ողբերգական կենսագրությանը ոչ-ոք չի անդրադարձել…

- Ձեր հերոսը այս գրողներից որևէ մե՞կն է:

- Ոչ, չցանկացա կենտրոնանալ որևէ մեկի անձի վրա, այլ ստեղծեցի մտավորականի մի հավաքական կերպար: Եվ ասեմ ավելին, ֆիլմում նրա մասին խոսում են, ֆիլմի ամբողջ առանցքում նրա կյանքն է, ամեն ինչ կառուցված է նրա շուրջ, բայց ինքը պատկերային շարքում գրեթե բացակայում է:

- Սցենարը որքա՞ն ժամանակում եք գրել:

- Մոտ երկու ամսում, բայց այնպես չի, որ ամեն օր կարողանում էի ժամանակ հատկացնել գրելուն: Նկարահանումներն էլ ուղիղ 4 օր են տևել, որից միայն երկու գիշեր է նկարահանող խումբը կարողացել հանգստանալ:

- Դերասանների ընտրությունն ինքնե՞րդ եք կատարել:

- Քանի որ սա հեղինակային ֆիլմ է, ապա ես ինձ նման ազատություն ընձեռելու հնարավորություն ունեի: Իհարկե, բացի Բաբկեն Չոբանյանից մյուս դերասանները կինոյում քիչ են նկարահանվել, կամ առհասարակ նման փորձ չունեին, բայց շնորհալի արտիստներ են:

Գլխավոր հերոսին՝ Սահակին մարմնավորող Սարգիս Հարությունյանը դերասան չի, մասնագիտությամբ ռեժիսոր է, ու սա իր համար դեբյուտ է: Գուցե չհավատաք, մեր ստեղծագործական խմբից, դերասաններից շատերը, ծանոթանալով սցենարին, ասացին՝ պատրաստ են անվճար աշխատել, ոչինչ չեն ուզում իրենց աշխատանքի դիմաց:

Ավելին, ոմանք նույնիսկ ֆինանսապես աջակցեցին նախագծին, ինչպես, օրինակ, բեմադրող նկարիչ Սուրեն Համբարձումյանը: Ես անչափ երախտապարտ եմ մարդկանց, ովքեր հավատացին այս նախագծին և կիսեցին ինձ հետ այն իրականցնելու բոլոր դժվարությունները: Չեմ կարող այստեղ անուն առ անուն նշել նրանց, բայց կրկնում եմ, որ առանց նրանց ոչինչ չէի կարող անել:

- Բաբկեն Չոբանյանին թուրք հնավաճառի դերն է բաժին հասել, այնինչ, մենք նրան սովորաբար դրական կերպարներում ենք տեսել: Չսրտնեղե՞ց, երբ իմացավ՝ ում է մարմնավորելու:

- Ոչ, ասեմ, որ Բաբկենն իր դերը շատ է սիրում: Գիտեք, ցանկացած լավ դերասանի համար բացասական կերպար խաղալը նվեր է: Ներքին, ստեղծագործական դժվարությունները շատ են լինում, ինչն իսկական պարգև է արտիստի համար… Բայց նկատեմ, որ թուրք հնավաճառի դերն այնքան էլ բացասական չեմ համարում: Ես չեմ արդարացնում կերպարի բարոյական նկարագիրը, բայց նրա քայլերը բխում են առօրյա հոգսերի մեջ տապակվող թուրք գեղջուկի հոգեբանությունից:

- Այս թեման մեզ համար բավական նուրբ է: Սովորաբար, դրան անդրադառնալիս, մենք «սևի ու սպիտակի» տարանջատում ենք անում. Ճի՞շտ է արդյոք թուրք ժողովրդի համատարած սևացումը:

- Տեղի է ունեցել նախճիր: Երկիր մոլորակի պատմության մեջ ամենասոսկալի հանցագործություններից մեկը: Ուզենք թե չուզենք մենք, ուզեն թե չուզեն թուրքերը, այդ մեղքը կախված է մնալու նրանց գլխներին այնքան, քանի դեռ թուրքական պետությունը, մտավորականությունը, հասարակությունը իր ամբողջ հավաքականության մեջ չընդունի տեղի ունեցածի փաստը: Ես որպես հայ, գլուխ եմ խոնարհում այն բոլոր թուրք անհատների առջև, ովքեր այդ օրերին անձնական կյանքը վտանգելով փորձել են փրկել մարդկանց, ապաստան տվել, նույնիսկ մեկ բաժակ ջուր տվել: Բայց հավաքականության իմաստով թուրք ժողովուրդը քավության խնդիր ունի:

- Ֆիլմը թուրքերենով է նկարահանված, այլ լեզուներով և՞ս կթարգմանվի:

- Այո, թարգմանվելու է հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն: Նաև սուբտիտրեր կլինեն: Ամեն ինչ պետք է արվի, որ ֆիլմը լայն տարածում ու հանդիսատես ունենա:

- Հայ դերասանները չդժվարացա՞ն թուրքերենի հարցում, թե՞ տիրապետում էին լեզվին:

- Իսկապես, շատ մեծ դժվարություն էր, հատկապես, որ բարդ լեզու է: Բայց քանի որ թուրքերենի հրաշալի մասնագետներ ունենք, նրանք մեր դերասանների հետ աշխատեցին ու շեշտադրությունը, առոգանությունը հնարավորինս շտկեցին:

- Պարոն Աթանեսյան, ֆիլմը աջակիցներ, հովանավորներ ունի՞, բյուջեն որքա՞ն է կազմում:

- Ճիշտն ասած, եթե պետությունը կամ որևէ անհատ պատրաստ լիներ գումարը միանգամից հատկացնելու, նախապես հաշվարկ կանեի ու բյուջե կներկայացնեի: Բայց քանի որ ծախսերը մեծամասամբ ինքս եմ հոգացել իմ սեփական գրպանից, հարազատներիս և ընկերներիս աջակցությամբ, ու դեռևս որոշակի ծախսեր էլ կան անելու, դեռևս մանրամասն հաշվարկ չեմ արել, թե կոնկրետ որքան է ծախսվել մինչ այժմ: Միակ բանը, որ կարող եմ ասել, այն է, որ 1 մլն 800 հազար դրամ կինոկենտրոնի միջոցով մշակույթի նախարարությունն է հատկացրել, որից նաև պետական հարկերն ենք վճարել: Մոտավորապես այդ գումարի եռապատիկն էլ հատկացրել ենք մենք:

- Հռուստաէկրաններին կցուցադրվի՞:

- Անկեղծ ասած՝ Հայաստանում հեռուստաընկերություններին ձեռնտու չի այս կարգի ֆիլմեր ցուցադրել: Բայց եթե նման ցանկություն հայտնեն, դեմ չեմ լինի, կքննարկենք (ժպտում է՝ հեղ.):

- Իսկ փառատոնային ճակատագիր կունենա՞:

- Արդեն իսկ Անկարայից են հետաքրքրվել: Դա միջազգային փառատոն է, հետաքրքրվողն էլ փառատոնի միջազգային բաժնի ղեկավարն է: Հենց նրա ղեկավարած հանձնաժողովն է ընտրում տարբեր երկրներից ուղարկված հայտերը: Չգիտեմ՝ այս ֆիլմը կթույլատրե՞ն ներառել այդ փառատոնում, կունենա՞ արժանիքներ, թե՞ ոչ: Բայց գիտեմ, որ նման գաղափարներով ֆիլմեր ընդունում են: Վերջին տարիները ցույց են տվել, որ թուրք հասարակության, հատկապես՝ մտավորականության զգալի հատվածն ընդունում է Հայոց ցեղասպանության փաստը:

- Պարոն Աթանեսյան, քանի որ թեման բավական նուրբ է, հնարավո՞ր է իրենք պայման դնեն՝ ֆիլմում որոշակի փոփոխություններ անել, ինչ որ հատված հանել կամ խմբագրել:

- Ես նախապես զգուշացրել եմ, որ որևիցե փոփոխություն անելու թույլտվություն չեմ տա: Ինձ համար Ցեղասպանությունն անհերքելի փաստ է: Կարող ենք այս թեմայի շուրջ զրուցել, տեսակետներ փոխանակել, բայց փաստը հարցականների ենթակա չէ…