Նույնիսկ դեմքը չտեսանք, փակ դագաղով հողին հանձնեցինք. Գյումրեցի դերասան Հովհաննես Հովհաննիսյան

1988 թվական, դեկտեմբերի 7, ժամը 11:41. ծննդյան ու մահվան թվերի պես այս թվերն էլ կնիքված են յուրաքանչյուր լենինականցու կենսագրության մեջ: Շուրջ 30 տարի առաջ հենց այս օրն ու այս ժամին Հայաստանի՝ իր մեծությամբ թվով երկրորդ քաղաքը վայրկյանների ընթացքում վերածվեց ավերակի:

Այդ նույն չորեքշաբթի օրը առավոտյան ժամը 11:00-ին Լենինականի Վարդան Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Խորեն Աբրահամյանը թատրոնում ժողով էր հրավիրել, ինչի շնորհիվ, կարելի է ասել, փրկվեց լենինականցի մտավորականների ստվար մասը:

«Ահավոր մի օր էր 88-ի դեկտեմբերի 7-ը, դժվար ու ծանր է վերականգնել հիշողությունը: Մեր աչքերով տեսանք դժոխքն ու սարսափը: Այս դեպքում, կարելի է ասել, Փառք Աստծո, որ թատրոնի աշխատակիցներով ժողովի էինք, ներկաներիս ու թատրոնի հետ ոչինչ չպատահեց: Ցավոք, մի քանի հոգի այդ օրը չէին եկել ու սեփական մաշկի վրա կրեցին աղետի հետքերը», - Aysor.am-ի հետ զրույցում նշեց ՀՀ Վաստակավոր արտիստ, Գյումրու դրամատիկական թատրոնի դերասան Հովհաննես Հովհաննիսյանը:

Ծնունդով գյումրեցի դերասանը հիշում է՝ ցնցումների առաջին իսկ վայրկյանից յուրաքանչյուրի ուշքն ու միտքը տան ու ընտանիքի հետ էր: Թատրոնի շենքից վազքով դուրս գալով՝ իր առջև ավերակ մի քաղաք հայտնաբերեց: Համատարած ողբերգությանը գումարվեց նաև անձնականը:

«Ուղղակի ահավոր էր՝ մուխ, ծուխ, քանդված շենքեր ու փոշի… Աննկարագրելի տեսարան էր… Մերը սեփական տուն է, հին գյումրվա ամուր շինված տուն, ոչ մի քար չէր պոկվել: Բայց հայրս այդ պահին աշխատավայրում էր եղել, աղետի զոհ դարձավ: Մեր ընտանիքը դաժան 10 օր անցկացրեց, հազիվ գտանք նրան: Բայց նույնիսկ դեմքը չտեսանք, փակ դագաղով հողին հանձնեցինք», - վերհիշեց նա:

Ամենասարսափելի տեսարանը, որ մինչ այսօր նրա աչքերի առջևից չի հեռանում, դագաղաշատ քաղաքն էր:

«Մենք մի պահ շատ էինք սառել, քարացել: Ամեն քայլափոխի դագաղներ էին շարված, չէինք էլ հասկանում՝ դատարկ էին, թե մեջը մարդիկ կային, առանց որևէ էմոցիայի, բնազդով քայլում էինք այդ դագաղների վրայով: Հիմա, երբ հիշում եմ, ուղղակի սարսափում եմ», - խոստովանեց մեր զրուցակիցը:

Նկատում է՝ սարսափելի 88-ից արդեն 3 տասնամյակ է անցել, սակայն քաղաքը շատ դանդաղ է վերականգնվում: Ու թեկուզ իր աչքի առաջ Գյումրին կամաց-կամաց գեղեցկանում ու նախկին տեսքն է ընդունում, միևնույն է՝ այդ ամենն ավելի արագ կարելի էր անել: Այն ժամանակ սկիզբ առած արտագաղթը մինչ այսօր էլ շարունակվում է՝ դատարկելով հայրենի քաղաքը:

«Այս քաղաքը կարելի էր 5, առավելագույնը` 10 տարվա ընթացքում իսկական քաղաք դարձնել, այդ դաժան ու իբր ժամանակավոր տրված տնակներից ազատել: Պետությանը, մեր քաղաքին, մեր հայությանը շատ ամո՛թ է, որ շուտով 30-րդ տարելիցը կլրանա, բայց մենք դեռ տնակներում ենք ապրում, սերունդներ ճանապարհում: Չկա՛ աշխատանք, կա՛ արտագաղթ: Թեև այսօր 120 հազար բնակչություն ունեցող քաղաք ենք համարվում, բայց ինձ թվում է՝ հազիվ 70 հազար լինենք… Թեև ես էլ բազմաթիվ հնարավորություններ ու առաջարկներ եմ ունեցել Երևան տեղափոխվելու ու աշխատելու, բայց երբեք Գյումրիից բացակայելու, քաղաքս լքելու մասին չեմ մտածել: Այս քաղաքն ինձ համար ուրիշ նշանակություն, ջերմություն ու էներգետիկա ունի: Չեմ համակերպվում այն մտքի հետ, որ կարող եմ թեկուզ կարճաժամկետ հեռու ապրել այստեղից: Ես սիրում եմ Գյումրին, սա ի՛մ քաղաքն է», - ընդգծեց Հովհաննես Հովհաննիսյանը:

88-ը խեղաթյուրեց հայրաքաղաքի ոչ միայն տեսքը, այլև՝ նրանում ապրող մարդկանց հոգեբանությունը: Այդ աղետը յուրաքանչյուր գյումրեցու հոգու մեջ է դրոշմված, ինչից ձերբազատվել, երևի, միայն ժամանակի առաքելությունն է.

«Կարևոր է, որ մարդիկ վերականգնեն իրենց ներաշխարհը, հոգեկան աշխարհը: Դառնանք այն նույն շախով-շուխով, ավանդապահ Գյումրին: Մենք մեծ-մեծ խոսում ենք, բայց մեր ոգին շատ կոտրված մասեր ունի: Ոմանք, քիչ թե շատ հնարավորություն ունենալով անգամ, չեն հրաժարվում այդ «դոմիկներից», որովհետև անընդհատ ինչ-որ օգնության են սպասում: Խեղաթյուրված հոգեբանություն է, որը նախկինում երբեք գյումրեցուն բնորոշ չի եղել: Հույս ունեմ՝ մի օր դրանից էլ կձերբազատվենք»:

Այնուամենայնիվ, անկախ դժվարություններից ու ապրած ողբերգությունից, Լենինականը շուտ կարողացավ կյանքի վերադառնալ: Դրամատիկական թատրոնը աղետալի 88-ից ուղիղ մեկ տարի անց բեմի վարագույրը բացեց հանդիսատեսի առջև՝ ազդարարելով, որ խաղացանկում կատակերգություն է:

«Հակոբ Ղազանչյանը բեմադրել էր Շեքսպիրի «Սիրո ապարդյուն ճիգերը»: Վախենում էինք, որ հանդիսատես չենք ունենա, բայց արի ու տես՝ հենց պրեմիերայի օրը դահլիճը լեփ-լեցուն էր: Սա շատ ճիշտ էր, մեր քաղաքն իր հումորը, ժպիտը չպետք է կորցներ: Այդ հումորն ու ծիծաղը մեր ավերակ դարձած քաղաքի ավերված հոգիների համար շատ մեծ նշանակություն ուներ», - Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակեց ՀՀ Վաստակավոր արտիստը: