«Գործ տվո՞ղ», թե՞ ազդարար. Պաշտոնյաների դեմ հաղորդում քաղաքացիները կարող են ներկայացնել Գլխավոր դատախազություն՝ անանուն, օն-լայն

Օրերս վարչապետի նախագահությամբ տեղի ունեցած Կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհրդի նիստում, ինչպես նշվել էր պաշտոնական հաղորդագրության մեջ, Կարեն Կարապետյանին է ներկայացվել Ազդարարման համակարգի ներդրման ուղղությամբ կատարված աշխատանքը՝ կառավարության որոշման մշակված նախագծերը:

Ազդարարման համակարգի մասին օրենքը, հիշեցնենք, խորհրդարանն ընդունել էր այս տարվա ամռանը: Ազդարարման ինստիտուտը Հայաստանում կներդրվի 2018-ի հունվարի 1-ից: Այն ներկայացվել էր կոռուպցիայի դեմ պայքարի շրջանակում: Որոշ պատգամավորների կողմից այն համարվեց «գործ տվողի ինստիտուտ»:

Ազդարարման տեսակները երկուսն են՝ ներքին, երբ ազդարարը իր անմիջական ղեկավարի հանցագործությունների մասին է հայտնում իրավապահներին: Իսկ արտաքին ազդարարման դեպքում ազդարարը իրավասու մարմնին է հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացնում: Ազդարարը կարող է գաղտնի պահել իր անունը, իսկ նրա տված հաղորդումը լինելու է անանուն: Ազդարարի տված հաղորդումը կարող է պարունակել տեղեկություն կոռուպցիոն բնույթի հանցագործության, շահերի բախման, էթիկայի կանոնների կամ անհամատեղելիության: Ազդարարները հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացնելու են իրավասու մարմնին՝ Գլխավոր դատախազությանը:

Արդարադատության նախարարության հակակոռուպցիոն և քրեակատարողական քաղաքականության վարչության առաջատար մասնագետ Արփինե Սարգսյանը Aysor.am-ի թղթակցի հետ զրույցում տեղեկացրեց, որ Կոռուպցիայի դեմ պայքարի խորհրդի նիստում ներկայացվել են Ազդարարման համակարգից մասին օրենքից բխող կառավարության որոշման նախագծերը:

Արփինե Սարգսյանը, ով աշխատել է կառավարության որոշման նախագծերի վրա, ներկայացրեց, որ ստեղծվելու է Ազդարարման միասնական էլեկտրոնային հարթակ, կայք, որտեղ մանրամասն ներկայացվելու են բաժինները և ձևերը՝ ինչպե՞ս կարող է ազդարարը հաղորդում ներկայացնել իրավապահներին:

Գլխավոր դատախազությունը, որը իրավասու է յուրաքանչյուր հաղորդման համար, ապահովում է դրա հաշվառումը, քննարկումը և իր իրավասության շրջանակում ընթացք տալիս դրան:

Սարգսյանի խոսքով՝ հնարավոր չարաշահումներից խուսափելու համար քաղաքացիների կողմից հաղորդում ներկայացնելու հետ կապված նախատեսվում են սահմանափակումներ:

«Օրենքով նախատեսվում է, որ հանցագործության մասին մուտքագրված հաղորդումը ենթակա է ստուգման, եթե հաղորդումը հիմնավոր է, վերաբերում է կոնկրետ պաշտոնյայի կամ մարմնի և պարունակում է  տեղեկություններ, որոնք ողջամտորեն կարող են ստուգվել: Այս վավերապայմանների պահպանման դեպքում է միայն, որ ներկայացված հաղորդումը ենթակա կլինի ստուգման հետախուզական ճանապարհով: եթե այս վավերապայմանները առկա են, դատախազությունը հանձնարարական է տալիս օպերատիվ-հետախուզություն իրականացնող մարմիններին, որոնք էլ օրենքով սահմանված կարգով ստուգում են հաղորդումը», -ներկայացրեց ԱՆ աշխատակիցը:

Ինչպիսի՞ն է լինելու Ազդարարման միասնական էլեկտրոնային հարթակը

Կառավարության որոշման նախագծում, Արփինե Սարգսյանի ներկայացմամբ, մանրամասն ներկայացվում է, թե ինչպիսին է լինելու Ազդարարման միասնական էլեկտրոնային հարթակը: Այն ունենալու է սեփական կայքը, որ բրաուզերներից կարելի է օգտվել հարթակ մուտք գործելու համար, կայքում որտեղ, ինչ պատուհաններ են լինելու և ինչպես է քաղաքացին հաղորդում ներկայացնելու: «Ազդարար» պատուհանի միջոցով անձը կարող է մուտք գործել համակարգ և թողնել հաղորդագրություն:

Համակարգ մուտք գործելիս, Սարգսյանի խոսքով, քաղաքացուն հարց է տրվում՝ ցանկանում է անանուն հաղորդում թողնե՞լ, թե՞ տվյալների ներկայացման եղանակով: «Անանուն եղանակով հաղորդում տալու դեպքում քաղաքացին որևէ տվյալ՝ անուն-ազգանուն, հեռախոս, հասցե չի թողնում: Իսկ եթե անձը ցանկանում է հայտնել իր անունը, ապա մուտք է գործում հարթակ տվյալների ներկայացման եղանակով: Այսինքն՝ կարող է հանգիստ բացահայտել իր տվյալները», - ներկայացրեց Սարգսյանը:

Երբ քաղաքացին ընտրում է հաղորդում ներկայացնելու անանուն եղանակը, ընտրում է համապատասխան ցանցային դիտարկիչը, լրացնում հարցաշարը՝ նշելով հանցագործություն կատարած անձի անուն-ազգանունը, պաշտոնը կամ պետական մարմինը, որտեղ կատարվել է հանցագործությունը, իսկ «նկարագրություն» բաժնում քաղաքացին մանրամասն ներկայացնում է հանցագործությունը: Ավելին, այս համակարգում անձը կարող է հանցագործությունն ապացուցող փաստեր՝ փաստաթղթեր, աուդիո և վիդեո ֆայլեր ներբեռնել: Դրանից հետո, ԱՆ պաշտոնյայի փոխանցմամբ, քաղաքացին կարող է տեսնել իր հաղորդագրությունը և նույնիսկ, եթե ցանկություն ունի, խմբագրել այն: Հաղորդումը հաստատելուց հետո դրանով արդեն զբաղվում են դատախազության մասնագետները:

Եթե հաղորդումը անանուն է թողնում քաղաքացին, ապա «չաթ» պատուհանի միջոցով անձին տրվում է պայմանական անուն և գաղտնաբառ: «Այս հարթակի կարևորությունն այն է, որ մենք ունենք հետադարձ կապ պատուհան, որի միջոցով Գլխավոր դատախազությունը, եթե գտնում է, որ ինչ-ինչ տվյալներ ազդարարը պակաս է լրացրել և կարող է հետադարձ կապի միջոցով ստանալ ազդարարից, ապա «հետադարձ կապ» պատուհանի միջոցով նա կարողանում է շփվել, կապ պահպանել ազդարարի հետ», - ներկայացրեց Արփինե Սարգսյանը՝ ընդգծելով, որ այդ կապը չպետք է պարտավորեցնի ազդարարին հայտնել իր անձնական տվյալները դատախազությանը:

«Գործ տվո՞ղ», թե՞ ազդարար

Արդարադատության նախարարության հակակոռուպցիոն և քրեակատարողական քաղաքականության վարչության առաջատար մասնագետը ցրում է մարդկանց շրջանում մտավախությունները, թե ոչ ճիշտ հաղորդում ներկայացրած անանուն անձինք կարող են պատժվել: ««Ազդարարման համակարգի մասին» օրենքում նախատեսել ենք, որ իրավասու մարմինները, որոնք ընթացք են տալու հաղորդմանը, իրավունք չունեն միջոցներ ձեռնարկել, որ անանուն հաղորդում ներկայացրած ազդարարի անձնական տվյալները բացահայտվեն», - ասաց Սարգսյանը:

Ավելին, եթե որևէ կերպ ազդարարի անունը կամ անձնական տվյալները հայտնի են դառնում և գաղտնի չի պահվում, ապա նախատեսվում է վարչական պատասխանատվություն: Իսկ եթե ազդարարի տվյալները ապօրինի հրապարակվում են, ապա իրավապահ համակարգի ներկայացուցիչը քրեական պատասխանատվության է ենթարկվելու:

Դիտարկմանը, թե դեռևս օրինագծի քննարկման ժամանակ հնչում էր տեսակետ, որ ազդարարնեը համարվում են «գործ տվողներ», ԱՆ ներկայացուցիչն արձագանքեց, որ նման բան ասելու հիմքեր չկան:

««Գործ տվող» ինստիտուտի հետ կապված ընկալումները կարող են թյուրըմբռնման տեղիք տալ և պետք չէ կապել այս օրենքի հետ, քանի որ Ազդարարման համակարգի մասին օրենքը պարզապես ստեղծում է այն իրավական հիմքը, որի միջոցով հասարակությունը կկարողանա նպաստել կոռուպցիոն բնույթի դեպքերի, շահերի բախման հանցագործությունների բացահայտմանը և կկարողանա հասարակության շրջանում ձևավորել կոռուպցիայի նկատմամբ հասարակական անհանդուրժողական վերաբերմունք: Միտումն այն է, որ ցանկացած քաղաքացի իրեն համարի այն կարևոր օղակներից մեկը, որը կկարողանա պայքարել կոռուպցիայի դեմ», -ներկայացրեց Արփինե Սարգսյանը:

Ազդարարման համակարգի մասին օրենքից բխող և դաշտը կարգավորող կառավարության որոշումների նախագծերը մինչև այս տարեվերջ կընդունվեն կառավարության նիստում:

Ազդարարման միասնական էլեկտրոնային հարթակը, որի մասին որոշումը պետք է 2018-ի հունվարի 1-ից մտնի ուժի մեջ, ստեղծվելու է մինչև հուլիսի 1-ը: