20/12/2017 17:10
Միկոյանների տուն-թանգարան Սանահինում. այցելության պարտադիր վայր` պատմությամբ ու ավիացիայով հետաքրքրվողների համար (Լուսանկարներ)
Տասնամյակներ առաջ Լոռու մարզի Սանահինի տարածքում հարկադիր վայրէջք կատարեց ֆրանսիական «Ֆարման» ինքնաթիռը: Ասում են՝ գյուղում երկար քննարկվեց այդ միջադեպը: Հատկապես, այն զարմացրեց ու հետաքրքրեց երեխաներին, ովքեր երբևէ չէին էլ պատկերացրել, որ երկաթե հսկա սարքավորումը հնարավոր է թռչի:
Ֆրանսիացի օդաչուն, ով Սանահինի տարածքն ընտրել էր պատահաբար ու վայրէջք էր կատարել պարզապես տեխնիկական անսարքություններ ունենալու պատճառով, հավանաբար, չէր էլ պատկերացնի, որ այդ օրը ոգեշնչման աղբյուր է դառնալու իր վայրէջքին հետևող Սանահինի 9-ամյա մի երեխայի համար:
Առավել ևս` չէր էլ մտածի, որ տարիներ անց Սանահինում մեծացող այդ երեխայի նախագծած ինքնաթիռներով թռչելը պատիվ է բերելու շատ օդաչուների և դրանք բեկումնային դեր են խաղալու համաշխարհային ռազմական ավիացիայի զարգացման մեջ:
Այսօր Ալավերդի քաղաքի մաս կազմող Սանահինում համոզված են` հենց այս պատմությունն է դարձել աշխարհահռչակ ավիակոնստրուկտոր, ՄիԳ ինքնաթիռների նախագծող Արտեմ Միկոյանի ավիացիան ընտրելու պատճառը:
Միկոյանների թանգարանը Սանահինում
Զբոսաշրջային ուղեցույցներում ու առհասարակ Հայաստանի մասին պատմող գրքերում Սանահինն առաջին հերթին հիշատակվում է այստեղ գտնվող 10-րդ դարի վանական համալիրով:
Այնուամենայնիվ, պատմությամբ, ռազմարվեստով, ավիացիայով հետաքրքրվողների համար ոչ պակաս հետաքրքիր կլինի Սանահինում գտնվող Արտեմ և Անաստաս Միկոյանների տուն-թանգարանը:
Այն բացվել է 1982թ.-ին, երբ Մոսկվայից Սանահին են տեղափոխվել դրա ամենահզոր ցուցանմուշներից երկուսը` Արտեմ Միկոյանի նախագծած ՄիԳ-երից մեկն ու Անաստաս Միկոյանի անձնական ավտոմեքենան:
Տարիների ընթացքում թանգարանում ավելացել են ցուցանմուշներն, իսկ 2017թ.-ի ընթացքում այն նորոգվել է «Looking forward» հիմնադրամի ֆինանսավորմամբ, որն էլ արդյունքում քաղաքապետարանից երեք տարով վերցրել է թանգարանի կառավարումը` նպատակ ունենալով շարունակել նորոգման աշխատանքները, թարմացնել ցուցանմուշները, բարձրացնել այցելուների հետաքրքրությունն ու առհասարակ թանգարանը դարձնել ինքնաֆինանսավորվող:
«Նախ մուտքը, թեկուզ սիմվոլիկ, բայց վճարովի կդառնա: Բացի այդ նախատեսում ենք վաճառել թեմատիկ ձեռագործ հուշանվերներ, օրինակ` ՄիԳ ինքնաթիռների փոքրիկ մակետների տեսքով կամ խորհրդային սիմվոլիկայով», - մեզ հետ զրույցում պատմում է «Looking forward» հիմնադրամի աշխատակից Մարինե Բլբուլյանն, ով հիմնադրամում պատասխանատու է թանգարանում կատարվող աշխատանքների համար:
Թանգարանում կա բազմալեզու գրադարան, որը վերաբերում է եղբայրների գործունեությանը և, եթե այցելուները չեն ցանկանում թանգարան գալ պարզապես էքսկուրսիայի համար, ապա կարող են տեղում նստել ու օգտվել գրադարանից: Թեմատիկ գրքերը պատվիրվել են տարբեր երկրներից: Կան նաև արխիվային փաստաթղթեր: Նախորդ տարվա ընթացքում Միկոյանների թանգարանն ունեցել է 2300-ից 2500 այցելու:
Այն պայմանականորեն բաժանված է երկու մասի, որոնցից մեկում ներկայացվում է Արտեմ, մյուսում` Անաստաս Միկոյանների կյանքն ու գործունեությունը:
Արտեմ Միկոյան
Թանգարանում պատմում են, որ Արտեմ Միկոյանի մանկության երազանքը` թռչելը, իսկապես ծնվել է Սանահինում վայրէջք կատարած ֆրանսիական «Ֆարման» ինքնաթիռի պատմությունից հետո: Արդյունքում, սակայն, Միկոյանը ոչ թե օդաչու է դարձել, այլ ավիացիոն ինժեներ` թռչելու հնարավորություն տալով մյուսներին:
Արտեմ Միկոյանին նվիրված հատվածում ներկայացված են ՄիԳ-երի բազմաթիվ մակետներ, ինչպես նաև առաջին ՄիԳ-երի օդաչուների համար նախատեսված հագուստը, որն, ի դեպ, բավականին նման է տիեզերագնացների հագուստին:
Ներկայացված են Միկոյանի անձնական իրերը, համազգեստը:
Հատուկ ուշադրություն է գրավում նաև «ՄիԳ-15» ինքնաթիռի մանրակերտը: Մյուս ՄիԳ-երի այն առանձնեցված է ոչ պատահաբար:
Բանն այն է, որ «ՄիԳ-15»-ի ստեղծումը ավիացիայի բազմաթիվ մասնագետների գնահատակոնով առաջընթաց էր ու բեկում ոչ միայն խորհրդային ռազմական օդուժի համար, այլև համաշխարհային ավիացիայի համար առհասարակ: Բանն այն է, որ այդ ինքնաթիռի դեպքում մտցվել էին միաժամանակ մի քանի նորարարություններ` կիրառվել էին «նետաձև թևեր», մշակվել էր օդաչուի կատապուլտի մեխանիզմն ու ինքնաթիռում գերհզոր շարժիչ էր տեղադրվել:
«ՄիԳ-15»-ի շարժիչի հետ կապված անգամ լեգենդար պատմություն կա:
Անգլիական հզոր շարժիչի ստեղծման տեխնոլոգիաները ձեռք բերելու համար Խորհրդային Միությունն Արտեմ Միկոյանին մի քանի այլ մասնագետների հետ գործողում է Անգլիա: Այստեղ նրանք պետք է հանդիպեին հզոր «Նիմ» և «Դերվենտ» շարժիչների արտադրությամբ զբաղվող ընկերության ղեկավարին:
Ասում են` բանակցությունների արդյունքում ընկերությունը հրաժարվում է վաճառել շարժիչները ԽՍՀՄ-ին, սակայն հրաժեշտի համար Միկոյանին ու պատվիրակությանը հրավիրում է ընթրիքի: Այդ ընթացքում ընկերության ղեկավարն ու Արտեմ Միկոյանը մի քանի պարտիա բիլիարդ են խաղում և վերջինից առաջ որոշում` եթե Արտեմ Միկոյանը հաղթի պարտիան, շարժիչ արտադրող ընկերության ղեկավարը կվաճառի «Նիմ» շարժիչը, եթե պարտվի` ոչ: Արդյունքում Արտեմ Միկոյանը հաղթում է ու «ՄիԳ-15»-ում տեղադրվում է գերհզոր շարժիչ: Ավիացիայի մասնագետներից շատերը, սակայն, նշում են, որ պատմությունն իսկապես լեգենդ է և Միկոյանին ի սկզբանե է հաջողվել պայմանավորվածություն ձեռք բերել անգլիական ընկերության ղեկավարի հետ:
Ներկայացված են նաև տեղեկություններ Արտեմ Միկոյանի ընտանեկան կյանքի մասին: Նա երկու դուստր ունի և մեկ որդի: Ուշագրավ է, որ եղբոր` Անաստաս Միկոյանի 5 որդիներից 4-ն ընտրել են հորեղբոր մասնագիտական ճանապարհը` դառնալով օդաչուներ կամ ավիացիոն ինժեներներ: Ընդ որում, Անաստաս Միկոյանի օդաչու որդիներից մեկը զոհվել է 1942թ.-ին` Ստալինգրադի ճակատամարտի ժամանակ: Նրա մարմինն այդպես էլ չեն գտել ու մինչ այսօր նա համարվում է անհայտ կորած:
Անաստաս Միկոյան
ԽՍՀՄ ղեկավարությունում տարբեր պաշտոններ զբաղեցրած Անաստաս Միկոյանի կյանքին նվիրված հատվածում այցելուներին, Մարինե Բլբուլյանի խոսքով, միանգամից գրավում է մթերքներով լցված փոքրիկ սառնարանը:
«Այստեղ մենք պատկերավոր կերպով ցանկացել ենք ցույց տալ այն բոլոր մթերքները, որոնք ԽՍՀՄ շուկայում հայտնվել են Անաստաս Միկոյանի ջանքերով», - ասում է թանգարանի աշխատակիցը:
Մթերքների թվում առանձնացնել մի քանիսը դժվար է, քանի որ դրանց քանակն իսկապես մեծ է` կակաո, խտացրած կաթ, կոնֆետներ և այլն:
Մարինե Բլբուլյանը նշում է` Անասատաս Միկոյանը մեծ ուշադրություն է դարձրել ոչ միայն տարատեսակ ապրանքների առկայությանն, այլև դրանց մատուցման ձևին:
Անաստաս Միկոյանին նվիրված հատվածում ուշադրություն են գրավում նաև ԽՍՀՄ լոզունգներով տարատեսակ պաստառները:
Ներկայացված են նաև Հայրենական պատերազմի ընթացքում խորհրդային զինվորների համար Միկոյանի կողմից մշակված օրվա ուտելիքի չափաքանակները:
Թանգարանը դիմել է նաև համաշխարհային պարբերականներին` խնդրելով տրամադրել արխիվային հրապարակումները:
Արդյունքում` այստեղ կարելի է տեսնել «Time» և «Der Spiegel» պարբերականների շապիկները, որոնց վրա պատկերված է եղել Անաստաս Միկոյանը:
Թանգարանում ներկայացված է նաև Անաստաս Միկոյանի և Կուբայի ղեկավար Ֆիդել Կաստրոյի հայտնի լուսանկարը:
Շրջանցված չէ նաև Ստալինյան ռեպրեսիաների ու դրանց Անաստաս Միկոյանի մասնակցության վերաբերյալ հարցը:
«Բանն այն է, որ ռեպրեսիաներից տուժած 1500 անձանց ցանկը Անաստաս Միկոյանը չի կազմել, այն կազմվել է Երևանում և ուղարկվել Մոսկվա: Մնում է ստորագրության հարցը: Ամեն դեպքում մենք այս հատվածում ներկայացնում ենք մի քանի անուններ, ովքեր զոհ են գնացել ռեպրեսիաներին ու ներկայացված են նաև մի քանի անուններ, ովքեր փրկվել են Միկոյանի անմիջական մասնակցությամբ», - անդրադառնալով վիճելի թեմային՝ ասում է Մարինե Բլբուլյանը:
Լրատվամիջոցների այցը Լոռու մարզ տեղի է ունեցել «Բացահայտիր երկիրդ» արշավի շրջանակում՝ ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարության Զբոսաշրջության պետական կոմիտեի և Հայաստանի զբոսաշրջության զարգացման հիմնադրամի աջակցությամբ:
