Դա գաղտնիք է՝ խուսափելու թուրքական կողմից խափանման փորձերից. Իտալաբնակ պրոդյուսերը՝ «Մայրիկ» ֆիլմի թարգմանության ու հայկական մշակույթի մասին

Օրերս Անրի Վերնոյի՝ Հայոց Ցեղասպանության մասին պատմող «Մայրիկ» գիրքը թարգմանվեց նաև իտալերեն: Aysor.am-ի զրուցակիցը Իտալիայում բնակվող դերասան, պրոդյուսեր Էդգար Հովսեփյանն է: Նրա հետ զրուցել ենք առաջիկա միջոցառումների, տեղի հայկական համայնքի, հայկական շոու և թատերական արվեստի մասին: Չենք մոռացել անդրադառնալ նաև այս օրերին ամենաշատը քննարկվող «Եվրատեսիլին»:

- Էդգար, օրերս տեղեկացանք, որ Անրի Վերնոյի՝ Հայոց Ցեղասպանության մասին պատմող «Մայրիկ» գիրքը թարգմանվել է նաև իտալերեն: Ծանո՞թ եք գաղափարի հեղինակին: 

- Այո, գիրքը թարգմանվել է իմ լավ ընկեր, հոյակապ լրագրող և հայ ժողովրդի բարեկամ Լետիցիա Լեոնարդիի կողմից: Նա, իսկապես, մեծ աշխատանք է կատարել՝ թարգմանելով գիրքը և ներկայացնելով իտալացիներին, ինչի համար Իտալիայի բոլոր հայերի անունից շնորհակալ եմ մեր ժողովրդի լավագույն բարեկամներից մեկին:

- Հետաքրքրվա՞ծ են իտալացիները հայկական իրականությամբ:

- Այո, հաշվի առնելով վաճառքի քանակը, կարող եմ փաստել՝ այն մեծ հաջողություն է ունեցել, հետքրքրություն է առաջացրել իտալացիների մոտ: Լեոնարդին շրջագայել է բոլոր քաղաքներն ու գյուղերը, որպեսզի հնարավորինս շատ իտալացիների ներկայացնի հայերի պատմությունը: 

- Մոտենում է ապրիլի 24-ը: Իտալիայի հայկական սփյուռքը որևէ միջոցառում կազմակերպո՞ւմ է այդ օրերին: 

- Այո, այս տարվա ապրիլի 24-ի համար էլ մեծ միջոցառում ենք պատրաստում: Այստեղ ենք հրավիրել Պարի պետրական անսամբլի պարողների մի մեծ խմբի, կլինեն ելույթներ հայկական ավանդական տարազներով: Այս պարագայում պետք է շնորհակալություն հայտնեմ իմ գործընկեր, հայազգի բարեգործ Ջորջիո Օրֆալյանին, ով այս ամենը կազմակերպելու համար առաջնահերթ համագործակցել է Հայաստանի մշակույթի նախարարության հետ: Միայն թե հիմա չեմ կարող նշել մշակութային այն վայրը, օջախը, որտեղ տեղի է ունենալու միջոցառումը: Դա ներկայում գաղտնիք է՝ խուսափելու համար թուրքական կողմից խափանման փորձերից:

- Որքան գիտեմ, այդ օրվա համար նաև երգ է գրվում: Կմանրամասնե՞ք՝ ի՞նչ երգ է, ո՞վ է հեղինակը, ո՞վ է կատարելու…

- Երգի հեղինակը ես եմ: Ճիշտն ասած՝ այս երգը դեռ նախորդ տարի եմ գրել, բայց այն այդպես էլ մնացել էր իմ գրապահարանում: Այս տարի որոշեցի դուրս բերել ու ներկայացնել: Կարծում եմ՝ Շառլ Ազնավուրի «PER TE ARMENIA» երգից հետո սա կլինի երկրորդ իտալական երգը, որը կխոսի Հայաստանի մասին: Դա ինձ ավելի է երջանկացնում և մեծ պատասխանատվության զգացում ներշնչում: Ինչ վերաբերում է հարցին, թե ո՞ր երգչին կվստահվի այն կատարելը, չեմ կարող հստակեցնել: Իմ մտքում երեք կարևոր անուն կա, մնում է հասկանամ՝ ո՞ւմ ձայնն է առավել հարմար այս երգի համար: Շուտով ամեն ինչ պարզ կլինի:

- Մե՞ծ է Իտալիայի հայկական համայնքը:

- Իտալիայում կա մոտ 4-5 հազար հայ: Կան տարբեր հայկական համայնքներ: Ամենամեծը Հռոմի և Միլանի համայնքներն են: Ցավոք, Իտալիայում հայկական համայնքները հաճախ միմյանցից առանձնանում, բաժանվում են, միմյանց հետ չեն համագործակցում: Միասնություն չկա, ու դա մեր ժողովրդին բնութագրող գիծ է: Ցավոք կամ բարեբախտաբար, ես անձամբ չեմ ճանաչում Իտալիայում բնակվող հայերի մեծամասնությանը: Ճիշտ է, միջոցառումների, հավաքույթների ժամանակ ես հաճախ եմ հանդիպում հայերի, ովքեր ինձ լավ են ճանաչում, բայց ես առաջին անգամ եմ տեսնում նրանց: Բայց այդ ճանաչելն ինձ երջանիկ է դարձնում, քանի որ հասկանում ես, որ քո հայրենակիցները գոնե գնահատում են աշխատանքդ, որն է՝ ներկայացնել Հայաստանը, հայկական մշակույթը, հայ արվեստը: Ի դեպ, ասեմ, որ Վատիկանի արխիվների հայազգի գիտաշխատողի հետ 2016 թվականին ստեղծեցինք մի ծրագիր, որի միջոցով փորձում ենք միախմբել Իտալիայի հայ երիտասարդությանը, որպեսզի հետագայում այս աստիճան բաժանված չլինեն հայերը: Ծրագիրը կոչվում է «UNIONETALENTI» (տաղանդների միասնություն): Սա մի միջոց է, որ կարող է երիտասարդներին օգնել՝ ինտեգրվել ու չանել ավագների սխալները, լինել միախմբված օտար երկրի մեջ:

- Սակայն, այլ պետություններում (ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Բելգիա…), կարծեք, առավել համախմբված են հայերը, զորեղ համայնք ունեն:

- Ընդհանրապես, հայ համայնքների խնդիրը շատ ակտուալ է Եվրոպայում, նույնիսկ Ձեր նշած երկրներում, որտեղ շատ հայեր կան: Պարզապես, Իտալիայում առավել շատ է այդ խնդիրը զգացվում, որովհետև հայերը շատ քիչ են: Ինչ խոսք, այնպես չի, որ ասածս համատարած է. այստեղ էլ հայերը միմյանց ձեռք են մեկնում, հասնում, եթե ինչ-որ մեկը դժվարության մեջ է: Բայց դա զուտ անհատներին է վերաբերում, և ոչ թե համայնքների կազմակերպված աշխատանքին: Այդ միասնությունը հատկապես հարկավոր է նորեկներին օգնելու համար:

- Իսկ հայ հասարակությունը որքանո՞վ է ինտեգրված իտալական միջավայրին:

- Իտալիայում հայերի ինտեգրումը նախանշված է ամենից առաջ մասնագիտական ոլորտներում: Այս պարագայում պետք է մեծ հպարտությամբ ասեմ, որ յուրաքանչյուր ոլորտում հայերն ամենալավ աշխատողներից են: Մենք ունենք միջազգային ճանաչում ունեցող բազմաթիվ արվեստագետներ. քանդակագործ Վիգեն Ավետիս, նկարչուհի Լիանա Ղուկասյան, դերասաններ, բժիշկներ, գրողներ և երաժիշտներ: Հայ ժողովուրդը շատ հայտնի չէ Իտալիայում, բայց վերջին տարիներին մեր աշխատանքի շնորհիվ կարողացանք շատ ու շատ իտալացիների ծանոթացնել հայկական մշակույթին: Ու հավատացեք, նրանք շատ են գնահատում մեր մշակույթն ու արվեստը:

- Էդգար, քանի՞ տարի է այդտեղ եք: Ինչո՞ւ եք գնացել:

- Երբ ընտանիքս որոշեց տեղափոխվել Իտալիա, շատ փոքր էի, չզգացի այդ մեծ փոփոխությունը: Արդեն շատ երկար տարիներ է, որ Իտալիայում եմ ապրում, ու հիմա սա դարձել է իմ տունը, իմ էության մի մասը: Բայց պետք է շնորհակալություն հայտնեմ իմ ընտանիքին, որովհետև նրանք երբեք թույլ չտվեցին մոռանալ իմ հայկական ծագումը, իմ լեզուն: Եվ ինչպես ես ասում եմ իմ երգերից մեկում, «Գնա առաջ՝ դեպի նոր հորիզոններ: Բարձրացիր բոլոր աստիճանները, հասիր գագաթին, բայց մի մոռացիր առաջին աստիճանի մասին»… Իմ առաջին աստիճանը Հայաստանն էր, որտեղ ես ծնվել եմ, ուստի երբեք չեմ մոռանա այն:

- Ո՞րն է այդտեղ Ձեր հիմնական զբաղմունքը:

- Այժմ հանդես եմ գալիս որպես երաժշտական պրոդյուսեր, նաև երգեր եմ գրում: Շատ հետևողական եմ այն երիտասարդների նկատմամբ. ովքեր քայլեր են ձեռնարկում դեպի մեծ բեմեր: Նույն ուշադիր աչքով եմ հետևում նաև Հայաստանի նոր սերնդին: Տաղանդավոր շատ երիտասարդներ կան, ովքեր որոշակի փուլեր հաղթահարելուց հետո կկարողանան մեծ արտիստներին մոտ կանգնել: Ամեն բան նրանց ձեռքերում է, մենք էլ պետք է թույլ չտանք, որ նրանք գլորվեն անդունդը:

- Փաստորեն, հետևում եք հայկական մշակույթին ու շոու-բիզնեսին: Որակական փոփոխություն նկատո՞ւմ եք:

- Իհարկե, հետևում եմ:  Նկատեցի, որ վերջին տարիներին շատ երիտասարդ արտիստներ են ծնվում՝ փորձելով դուրս գալ ռաբիս կոչվող անդունդից: Բայց չեմ կարող խոսել հայկական շոու-բիզնեսի մասին, քանի որ չի կարելի խոսել գոյություն չունեցող բանի մասին: Հավատացեք, սա մեծ ցավով եմ ասում. հայկական շոու-բիզնեսը շատ ցածր մակարդակի վրա է ու էլ ավելի է վախեցնում այն միտքը, որ այն կարող է ավելի ցածրանալ: Հայաստանում արվեստագետները միայն հետևում են իրենց բիզնեսին և անտեսում շոուն` մոռանալով, որ այս երկու բառերը՝ շոու և բիզնես, բեմում պետք է ձեռք ձեռքի տված նույն ուղղությամբ գնան: Շատ անգամ եմ լսում, որ վատ երաժշտություն հրամեցնելը պատճառաբանում են՝ «մարդիկ ուզում են սա լսել» արտահայտությամբ: Ո՛չ, այդ դո՛ւք եք ժողովրդին ստիպում իջնել ձեր ցածր մակարդակին, դո՛ւք ամբողջովին կործանում եք այն, ինչը կոչվում է հայկական մշակութ: Ճշմարիտ արվեստագետը պարտավոր է իր ժողովրդի գեղարվեստական մակարդակը միշտ բարձրացնել, այլ ոչ թե հակառակը:

- Առջևում Եվրատեսիլն է, ու Հայաստանն էլ եվրատեսիլյան անցուդարձի մեջ է: Ծանո՞թ եք մեր թեկնածուներին:

- Արդեն շատ տարիներ Եվրատեսիլը երաժշտական մրցույթ չեմ համարում: Այժմ սա ավելի շատ քաղաքական իրադարձություն է: Հասկանում եմ, որ Հայաստանը լուրջ է մոտենում այս միջոցառմանը, քանի որ մենք երբեք միջազգաին բեմերում երգի ասպարեզում չենք ունեցել մեծ հաղթանակներ: Բայց խորհուրդ կտամ ավելի թեթև մոտենալ այս ամենին… Այո, հետևում եմ «Դեպի Եվրատեսիլ» մրցույթի մասնակից-մրցակիցներից ոմանց: Կարծում եմ՝ կան մասնակիցներ, ովքեր նույնիսկ ավելորդ են միջազգային մրցույթում ներկայանալու հանար: Սա զուտ իմ կարծիքն է: 

- Իսկ ո՞ւմ կցանկանայիք տեսնել «Եվրատեսիլ»-ի բեմում:

- (Մտածում է, հեղ.) Մարիա Աբրահամյանին կամ, ինչպես նրան անվանում են՝ Maria’s Secret-ին: Այս աղջիկն արտառոց ձայն ունի, երիտասարդ է, բայց, միևնուն ժամանակ, շատ պատրաստված: Երգի մեջ շատ ժամանակակից է, բոլորից առանձնանում է իր խարիզմայով, ձայնային տվյալներով: Հուսով եմ, որ նա կկարողանա հաղթել նախագծում և ներկայացնել Հայաստանը «Եվրատեսիլ-2018»-ում: Ըստ իս, այս պահի դրությամբ նա միակն է, ով կարող է Հայաստանը անբասիր ներկայացնել միջազգային բեմում:

- Իսկ այս տարիների հայաստանյան մասնակիցներից ո՞ւմ ելույթն եք առավել հավանել:

- Արամ ՄՊ3-ինը և Արծվիկինը: Արծվիկն իրեն ներկայացրեց անսպասելի, և ես, իսկապես, մեծ հույսեր ու սպասումներ ունեի: Գուցե շատերը պատրաստ չէի՞ն այդ կերպարին, չգիտեմ:

- Էդգար, երաժշտական աշխարհի մասին խոսեցինք, իսկ հայ դերասանակա՞ն աշխարհի մասին ինչ կարծիքի եք:

- Չլինի, թե դժգոհում եմ, բայց վերջին տարիներին հայաստանյան թատերական ասպարեզն էլ անկման մեջ է: Ես մեկ անգամ արդեն ասել եմ, որ հայաստանում գեղարվեստական լավ ֆիլմ նկարելու համար ստիպված պետք է միշտ նույն դերասաններին օգտագործեն: Իսկ նրանց մեծ մասն արդեն Հայաստանում չի բնակվում, իրենց գործն են շարունակում ԱՄՆ-ում, Ռուսաստանում, Ֆրանսիայում: Նորաթուխ դերասաններն էլ դառնում են միանման սերիալների գերի: Մոտակա 10-20 տարվա ընթացքում Հայաստանը հսկայական աշխատանք պետք է կատարի, որպեսզի կարողանա վերականգնել մեր հզոր թատերարվեստը: Ու այդ ամենը պետք է սկսել կրթական համալիրների տարրական դասարաններից:

- Այսօր տարվա կտրվածքով մի քանի գեղարվեստական ֆիլմ է նկարահանվում: Արդյոք չեք հետևում այդ ֆիլմերին ու դրանցում ներգրավված դերասաններին:

- Ներկայում հիանում եմ միայն Հայկ Մարությանի գործունեությամբ՝ թե՛ որպես դերասան, թե՛ որպես հայ մարդ:

- Վերջին անգամ ե՞րբ եք եղել երևանում:

- 11 տարի առաջ՝ 2007 թվականին: Հուսով եմ՝ շուտով կրկին կվերադառնամ, բայց օգտակար նպատակով. մենք մտադիր ենք հայ-իտալական ֆիլմ նկարահանել, ուստի, չեմ ուզում շտապել: Այցելությունս կախված է այդ նախագծից:

- Այստեղ ունե՞ք Ձեր ոլորտը ներկայացնող ընկերներ, մտերիմներ:

- Գիտեք, այսօր դժվար է ընկերներ ունենալ, հատկապես՝ մեր աշխատանքում: Ես շատ ծանոթներ ունեմ, նրանցից ոմանց հետ մտերմացանք սոցիալական կայքերի միջոցով, ոմանց հետ՝ նույնիսկ անձամբ: Ես հանդիպել եմ շատ հրաշալի ու բաց մարդկանց: Եվ հույս ունեմ, որ նոր սերունդը կփոխի ինչ-որ բան Հայաստանյան բեմական աշխարհում և այս անկումը հնարավորինս շուտ կկանխի: