Մեկ տարի է՝ Ալեքսանդր Գրիգորյանը մեզ հետ չէ. վերջին օրերն ու կարևոր իրադարձությունները վերհիշում են ընտանիքի անդամները

Մեկ տարի առաջ հենց այս օրը երկարատև ծանր հիվանդությունից 81 տարեկան հասակում կյանքից հեռացավ Հայաստանի ժողովրդական արտիստ, Ռուսաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, Կ. Ստանիսլավսկու անվան ռուսական պետական դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր ռեժիսոր, բեմադրիչ Ալեքսանդր Գրիգորյանը: Նրա բացակայությունը թատերական ու հասարակական աշխարհում մինչ այսօր շոշափելի է. բարձր ինտելեկտով աչքի ընկնող մտավորականը, չնայած կյանքի որոշ դժվարություններին ու հարվածներին՝ շարունակում էր մնալ առաջնակարգ բեմադրիչ, սիրող ամուսին, հոգատար հայր ու շիտակ մարդ՝ քարոզելով անհիշաչարություն:

Նրա մասնագիտական «դիմանկարին» բոլորս ենք ծանոթ, ընտանեկան «դիմանկարին»՝ քչերը:

Aysor.am-ը զրուցել է Ալեքսանդր Գրիգորյանի ընտանիքի անդամների հետ՝ փորձելով բացահայտել նրա հետաքրքրություններն, առավելություններն ու անհանգստությունները:

Թամարա Գրիգորյան. կին, ում սիրեց մինչև վերջին շունչը

Որբացել ենք թե՛ մենք, թե՛ թատրոնը

Այս մեկ տարվա ընթացքում կյանքը շատ-շատ է փոխվել: Երկու տեղում էլ առանց իրեն շատ դժվար է: Նա կարողանում էր անթերի կառավարել և՛ թատրոնը, և՛ ընտանիքը: Հոյակապ ամուսին, հայր ու պապիկ էր: Հաճախ սիրում էր մեր որդու հետ ֆուտբոլ դիտել, դստեր հետ զրուցում էր ռեժիսուրայից, թոռնիկների հետ՝ խաղում: Ամեն ինչ հասցնում էր…

Հոգնել էր քաղցկեղի դեմ պայքարելուց, բայց և շարունակում էր պայքարել

Երբեմն հուսալքության պահեր ունենում էր, բայց մինչև վերջին պահը հույսը չէր կորցնում, կռվում էր հիվանդության հետ: Ասում էր՝ ես իմ կյանքում ամեն ինչ արել եմ, հիմա միայն քո, ձեզ համար եմ ուզում ապրել:

Ձեռքբերում էր համարում իր վերջին ընտանիքը

Շատ էր կապված մեզ հետ, շատ էր սիրում: Պետք է շեշտեմ, որ իր բոլոր՝ 6 երեխաներին (3 որդի, 3 դուստր՝ հեղ.) էլ շատ էր սիրում, թոռնիկների (5 թոռնիկ ունի՝ հեղ.) համար խենթանում էր: Պարզապես, կյանքի վերջին րոպեներին միայն մենք էինք իր կողքին: Իր կյանքում միայն մեկ բան կիսատ մնաց. չկարողացավ երկար ժամանակ լինել կրտսեր զավակների՝ Նորայի ու Ալեքսանդրի «գլխին», ու զգում էի, որ դրա համար ափսոսում է ու նեղվում:

Իրենից հետո բոլորի դիմակները պատռվեցին…

Շատ բացահայտումներ եղան, բայց այդ մասին չեմ ցանկանում խոսել… Միայն մեկ բան կարող եմ ասել՝ մարդուն ձեր սիրո մասին ասեք նրա կենդանության օրոք, դրանից հետո անիմաստ է…

Այս գիշերն ուղղակի մղձավանջ էր…

Ժամը 4-ին արթնացել եմ, չէի կարողանում քնել: Օրս սկսել եմ լացով ու ափսոսանքով, որ Ալեքսանդր Գրիգորյանի նման մարդը, ամուսինը, հայրը, պապիկը մեր կողքին չի, շատ շուտ մեզ թողեց ու գնաց: Երևի թե մինչև կյանքիս վերջ կցավամ ու կլացեմ (հուզվում է՝ հեղ.)…

Սաշը. Ալեքսանդր Գրիգորյանի կրտսեր որդին կրում է հայրիկի անունը

Անունս՝ հպարտության առիթ

Անկեղծ ասած՝ երբեք չեմ հետաքրքրվել, թե ինչու ենք ես ու հայրս նույն անունը կրում, բայց նրա անունը կրելն ինձ ոգևորում է: Հայրիկի հետ մշտապես լավ հարաբերություններ ենք ունեցել: Տանը լինելու ընթացքում շատ ժամանակ էինք անցկացնում միասին, զրուցում էինք տարբեր թեմաների շուրջ: Քանի որ ես իր բնագավառի հետ կապ չունեմ, հիմնականում անձնական հարցերով էինք կիսվում: Նաև ֆուտբոլ էր շատ սիրում: Մանկության, երիտասարդության տարիներին զբաղվել է ֆուտբոլով, հետո է ընտրել թատրոնը: Ֆուտբոլի նկատմամբ սերը հենց իրենից էլ փոխանցվել է…

Հայր ու որդի՝ «Բարսելոնա»-ի երկրպագու. հայկական ֆուտբոլն էլ «քանդել-հավաքել» է պետք

Երկուսս էլ «Բարսելոնա»-ի կողմնակիցն էինք, բայց Բարսելոնա-Ռեալ խաղերի ժամանակ, ինտրիգը պահելու համար, «Ռեալ»-ի երկրպագու էր դառնում: Մենք շատ վատ կարծիք ունեինք հայկական ֆուտբոլի մասին: Գուցե շատերին զարմացնեմ, բայց կասեմ՝ պետք է ցրվի ամբողջ հավաքականը, ու առաջինը՝ Հենրիխ Մխիթարյանը:

Թատրոնից հեռու՝ դիվանագետ ու փիլիսոփա

Երևի թե թատրոնն ինձ չգրավեց այն բանի համար, որ մտածում էի՝ երրորդն ընտանիքում շատ կլինի: Քույրս ու հայրս բավական էին, այլապես մայրս կխելագարվեր (ժպտում է՝ հեղ.)…

Տարաձայնություններ, վեճեր ու խորհուրդներ

Ցանկացած ընտանիքում էլ վեճեր ու տարաձայնություններ լինում են, ես ու հայրս ավելի շատ սպորտային թեմաներով էինք «վիճում»: Այդ ժամանակ նոր էի նշանվել ու իմ անձնական հարցերի շուրջ էինք զրուցում: Իր տված խորհուրդներով մինչև հիմա առաջնորդվում եմ: Մշտապես կրկնում էր՝ թշնամուդ մի վերաբերվիր այնպես, ինչպես ինքն է քեզ վերաբերվել: Բարիությունն ինձ որոշ հարցերում խանգարում է, բայց, հիմնականում, չի անհանգստացնում: Կարծում եմ՝ ինձ հետ կապված ցանկությունը մեկն էր՝ դառնամ արժանի զավակ, հասնեմ նրան, ինչ հիմա ունեմ: Միշտ ասում էր՝ այնպես արա, որ բոլորը քեզանով հպարտանան: Ընդունվես մարդկանց կողմից ո՛չ թե նրա համար, որ իմ տղան ես, այլ՝ դառնաս անհատականություն:

Օրս սկսել եմ…

Այսօր առավոտյան 8:00-ից ոտքի վրա եմ, 11:00-ին էլ թատրոնում հավաքվեցինք ու գնացինք հայրիկին «այցելության»…

Նորա Գրիգորյան. հայր ու դուստր՝ նույն թատրոնի երկու բեմադրիչ

Իրականում, ոչ թե բանավիճում էինք, այլ քննարկումներ էինք անում այս կամ այն պիեսի, բեմադրության շուրջ: Ինձ միշտ հետաքրքիր էր՝ ինչպես էր որոշում իր բեմադրությունների քայլերը, լուծումը:

Հայրս դեմ էր իմ մասնագիտական ընտրությանը, թերահավատորեն էր մոտենում

Ես պատրաստվում էի իրավաբան դառնալ, դպրոցական տարիներին պարապում էի ընդունելության համար: Բայց հասկացա, որ ուզում եմ Թատերական ինստիտուտ ընդունվել, ոտքերս դեպի թատրոն են տանում: Երբ այդ մասին ասացի հայրիկին, նա, մեղմ ասած, լավ չընդունեց: Մինչև 3-րդ կուրս չի եկել ու քննության համար պատրաստած իմ բեմադրությունները չի նայել: Կուրսիս ղեկավարը՝ Ռուբեն Բաբայանը, մի օր նրան ասաց՝ արի մի հատ աղջկադ աշխատանքը նայիր: Եկավ, նայեց ու հավանեց…

Հայրս ու այդ ժամանակ ապագա ամուսինս լուրջ խոսակցություն են ունեցել. հաղթել է սերը

Գիտեմ, որ թատրոնի իր աշխատասենյակում հայրս ու Էրվինը լուրջ խոսակցություն են ունեցել: Իհարկե, որոշ խնդիրներ եղել են, բացատրել է, թե ինչ է նշանակում կյանքը դերասանի հետ կապել, բայց երբեք ոչ մի խոչընդոտ չի ստեղծել, միշտ հարգել է իմ որոշումը: Հիշում եմ իմ ու հորս զրույցը ավտոմեքենայի մեջ. հարցրեց՝ ինչքա՞ն է ձեր տարիքային տարբերությունը, ասացի՝ 14 տարի: Շրջվեց դեպի ինձ ու վստահ ասաց՝ ամենալավ տարբերությունն է: Նոր-նոր է տղամարդը հասկանում, որ իր տարիքը մեծանում է, ու շատ լավ կհասկանա նաև քո տաքարյունությունը… Նա կարևորում էր մարդկային արժեքները, կարող էր նստել ու ուղիղ խոսել հետդ (հուզվում է՝ հեղ.)…

Նա փրկեց մեր ընտանիքը

Մի շրջան կար, որ ես ու ամուսինս շատ էինք վիճում: Հայրս եկավ, իմ ու Էրվինի հետ նստեց, զրուցեց ու մեզ հաշտեցրեց: Այդ օրվանից այն հարցերը, որոնք մեզ համար վեճի թեմա էին դառնում, այլևս չարծարծվեցին: Իսկ ես գիտեմ, որ հայրս շատ դեպքերում նման վեճերում դուստրերի կողմից է խոսել: Այս անգամ նա երկուսիս հասկացավ ու փրկեց մեր ընտանիքը: Դա շատ սիրող հոր, Էրվինի համար էլ՝ լավ ընկերոջ արարք էր:

Ալեքսանդր Գրիգորյանը՝ 6 զավակներին կապող օղակ

Մեր կապը հիմա էլ պահպանվում է: երբ հայրս մահացավ, քույրերս Հայաստան եկան: Մենք խոսել ու որոշել ենք՝ պապայի՝ ֆիզիկապես մեր կողքին չլինելը մեր հարաբերություններին չի խանգարելու: Մենք նույն արյունն ունենք… Եղբայրս ԱՄՆ-ում է, իր հետ էլ եմ շփվում: Փառք Աստծո, մեր հայրը մեզ այնպես է դաստիարակել, որ մենք միմյանց ընկալել ենք որպես մեկ մեծ ընտանիք:

Այն, ինչ կատարվեց այս մեկ տարվա ընթացքում, դեռ վաղուց էր հայրս կանխատեսել

Իր կյանքի վերջին ամիսներին նա ինձ մանրամասն նկարագրում էր, թե հետո ինչն ինչպես է լինելու, ով ինչ դիմակ է պատռելու: Այդ ժամանակ չէի ուզում հավատալ, ասում էի՝ հնարավոր չի: Բայց արի ու տես, որ ամեն ինչ նույնությամբ կրկնվեց: Այլևս չեմ զարմանում, ու կարծում եմ՝ ամեն ինչ առջևում է: Ասում են չէ՞ ՝ հարգենք մարդու հիշատակը, սպասենք՝  տարին անցնի, հետո կանենք այն, ինչ ուզում ենք: Այնպես որ, վստահ եմ, դեռ շատ «ջրեր են հոսելու»: Իհարկե, ինձ համար ցավալի է, երբ ընկերդ, կոլեգադ կամ բարեկամդ այլ կերպար է ընդունում, վերաբերմունք է փոխում, բայց ես արդեն պատրաստ եմ… Հայրս իմ մեջ ներդրել է սերը գործի հանդեպ, ու ինչպես նման դեպքերում է ասվում, եթե չես ուզում գլուխդ «զիբիլով» լցնել, գործով զբաղվիր: Այդպես էլ անում եմ:

Ես մենակ չեմ…

Վերջին շրջանում անհանգստանում էր Արմեն Ջիգարխանյանի հետ կապված ընտանեկան իրավիճակի համար: Այդ ժամանակ ասաց՝ ինչ լավ է, որ ես միայնակ չեմ…

Ես նրան տեսա իր մահից 7 րոպե առաջ

Պապան Նաիրի հիվանդանոցում էր պառկած, վերակենդանացման բաժանմունքում: Այնպես ստացվեց, որ կարողացա այնտեղ հայտնվել: Մոտ 10 րոպե իր մոտ մնացի, փաթաթվեցի ու ասացի, թե ինչքա՜ն շատ եմ իրեն սիրում: Երբ դուրս եկա, հասա տուն, զանգեցին ու ասացին, որ նա արդեն չկա (լռում է՝ հեղ.)… Հիվանդանոցից մեր տուն ընդամենը 7 րոպեի ճանապարհ էր, ես նրան տեսա իր մահից 7 րոպե առաջ: Շնորհակալ եմ իրեն, որ չզրկեց ինձ հնարավորությունից՝ հասցնել ու ևս մեկ անգամ ասել, թե ինչքան եմ իրեն սիրում:

Ուժեղ եմ դարձել…

Երեկվանից՝ երեկոյան 21:30-ից, լացում ու վերհիշում էի նախորդ տարի այս ժամանակաշրջանի ամեն մի պահը… Չգիտեմ՝ ոնց ստացվեց, բայց այսօր ուժեղ եմ արթնացել: Ափսոսանքը, ցավը, կարոտը, սերը կա, բայց իմ ներսում է: Ու երևի դրա համար լացն արդեն անտեղի եմ համարում…

Էրվին Ամիրյան. փեսա-աներ հարաբերությունները՝ թատրոնից դուրս

Սովորաբար, հայրերն իրենց դուստրերի ընտրյալներին շատ խիստ են վերաբերվում

Դուք ճիշտ եք, կա այդպիսի բան: Դրանում ավելի համոզվեցի, երբ ինքս աղջիկ ունեցա, ու հիմա, երբ որոշ հարցերում հետհայացք եմ գցում, հասկանում եմ Ալեքսանդր Սամսոնիչին (ժպտում է՝ հեղ.)... Ինչ թաքցնեմ, սկզբում մեր հարաբերությունները բարդ են եղել: Հիշում եմ, որ Նորան ինձ ասում էր՝ հեշտ չի լինի, քանի որ շատ հարցերում նման եք միմյանց…

Թատրոնում՝ բեմադրիչ ու դերասան, տանը՝ աներ ու փեսա

Ես երբեք չեմ խառնել ընտանիքն աշխատանքի հետ, ու դա ինձ շատ է օգնել: Գիտեք, Սամսոնիչը նույնիսկ Նորայի հետ աշխատելիս միշտ այդ սահմանը պահել է: Երբ ամուսնացած չէի, անգամ զարմանում էի, թե ինչ խիստ ու պահանջկոտ է սեփական դստեր նկատմամբ, շփվում է՝ առանց վերապահումների: Ու պետք է ասեմ, որ դա խոսում է միայն բարձր պրոֆեսիոնալիզմի մասին:

Երբ հասկացանք, որ սիրում ենք…

Բարձրացա Ալեքսանդր Գրիգորյանի աշխատասենյակ, որտեղ շա՜տ երկար զրույց ունեցանք… Ավելին չեմ մանրամասնի (ժպտում է՝ հեղ.):

Ստեղծագործական ու անձնական բուռն կյանք, որից շատ բան կարելի է սովորել

Սիրում էի նրա հետ զրուցել, քննարկումներ ունենալ: Նա ստեղծագործական ու անձնական այնպիսի բուռն կյանք է ապրել, որ շատերս կերազեինք գոնե 30 տոկոսն ապրել: Անչափ հետաքրքիր զրուցակից էր, նույնիսկ ամենասովորական զրույցի ընթացքում կարող էիր շատ բան քաղել: Խորհուրդներ տալու վարպետ չէր, ավելի շատ իր վարքով, պահվածքով, անցած ճանապարհով էր օրինակ ծառայում ու դիմացինին ուղղորդում: Դա ՄԵԾ ՄԱՐԴՈՒ հատկանիշ է…

Անցավ մեկ տարի… Ու այսօր օրս սկսել եմ մտքերով, հիշողություններով…