Ես այնտեղից միշտ խուսափում էի, որովհետև ջրի էին ուղարկում «Միշանց» աղբյուր. Էրիկ Օհանյանի արմատները ձգվում են պատմական Արցախ

Արևելյան մարտարվեստների վարպետ, մարզիչ Էրիկ Օհանյանն օրերս գտնվում էր Արցախում: Պարզվում է՝ ծնունդով երևանցի մարզիկի արմատները տանում են Արցախ. հայրը Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ համայնքից էր, մայրը՝ Կուսապատից: Նույն շրջանի տարբեր գյուղերում բնակվող երիտասարդներն ուսանողության տարիներին ծանոթացել ու ընտանիք են կազմել Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում:

Aysor.am-ի հետ զրույցում Էրիկը կեսկատակ-կեսլուրջ վերհիշեց՝ ծնողներն ամեն ամառ իրեն ու քրոջը Արցախ էին ուղարկում՝ «մարդ դառնալու», իսկ իրենք գնում էին Չեխոսլովակիա ու Լենինգրադ՝ հանգստանալու:

Ի դեպ, հենց այդ տարիները օգնեցին, որ նա Արցախի դժվար ու կոլորիտային բարբառին տիրապետեր:

- Էրիկ, մենա՞կ էիք այս անգամ Արցախ գնացել:

- Ո՛չ, կնոջս ու փոքր տղայիս հետ: Աղջիկս բասկետբոլ է պարապում, մրցումների է պատրաստվում, այդ պատճառով չեկավ: Մեծ տղաս էլ երկու փոքրիկ ունի, դեռ չի կարողանում գալ: 25 տարի է՝ ամուսնացած ենք, կինս Արցախում չէր եղել, սա իր առաջին այցելությունն էր: Հավանեց, ասեց՝ «այստեղ չեմ ապրի, բայց շուտ-շուտ կգամ» (ծիծաղում է - հեղ.):

- Այնտեղ շա՞տ ազգականներ ունեիք:

- Երբ փոքր էի՝ տատիկ-պապիկներս էին այնտեղ: Պապս ինձ միշտ ասում էր «օձի կծած», քանի որ մի անգամ թութ թափ տալիս ինձ գետնին էին դրել, կողքիս էլ ամանով կաթ: Օձը գալիս է, կողքովս անցնելիս՝ գլուխը բռնում եմ, կաթի մեջ թաթախում, ու ամբողջ կաթը խմում, հետո օձին բաց թողնում: Պապս օձին սատկացնում է: Ես տաքություն եմ ունենում, ու բժիշկն ասում է, որ իմ հիվանդանալու պատճառն այն է, որ նեղվել եմ պապուս՝ օձին սպանելու համար (ժպտում է - հեղ.)։  Ավելի շատ ազգականներ Կուսապատում ունեի՝ մայրիկիս կողմից: Բայց ես այնտեղից միշտ խուսափում էի, որովհետև ինձ ջրի էին ուղարկում «Միշանց» աղբյուր (ծիծաղում է - հեղ.): Պապիկս ասում էր. «Թքում եմ տափեն, մինչավ չորանա՝ ստեղ ըլնես»: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ 6-7 տարեկան երեխա, այդ «բիդոնները» վերցրած վազում էի ու շուտ ջուր բերում, ամեն ինչ անում, որ հանկարծ չչորանա: Այդ անկեղծ, գյուղական դաստիրակությամբ, կարծում եմ՝ մարդ դարձել եմ, վատը չեմ (ծիծաղում է - հեղ.):

- Երևանում բնակվող երեխային համար դժվար չէ՞ր Արցախի կոլորիտային, բայց բարդ բարբառը յուրացնելը:

- Նախ ասեմ, որ ես այդ բարբառը շատ եմ սիրում, ինձ շատ հարազատ է: Հիմա էլ, հենց ջղայնանում եմ, սկսում եմ այդպես խոսել: Տնեցինները սկզբում զարմանում էին, բայց արդեն սովորել են, հասկանում են՝ ինչ եմ ասում… Բարբառին տիրապետելը բանակային տարիներին ինձ շատ օգնեց. ծառայել եմ Տավուշի մարզի Մովսես գյուղում: 18 տարեկան երեխա էի, չգիտեի, որ նման մարզ կա: «Զբոռնի պունկտ»-ում, երբ ասեցին, որ տանում են Բերդ, մտածեցի՝ կարող է՞ որպես բերդի ոստիկան են տանում, սկսեցի գոռգոռալ, թե ես դա չեմ ուզում: Աշխատակիցներից մեկն ասաց. «Այ տղա ջան, դու գնում ես Բերդ քաղաք»։ 

Երբ տեղ հասանք, առաջին խոսակցությունը, որ լսեցի, գյուղի տղերքի խոսակցությունն էր. «Ա պյարի օր ձեզ, զինվորնին են էկալ»: Բարբառն էնքան նման էր, որ մտածեցի՝ «ըհը, Արցախ եմ ընկել» (ծիծաղում է - հեղ.): Հետագայում իմացա, որ տավուշցիները՝ Շամշադին, Իջևան, Նոյեմբերյան, արցախցիների կոռներն են, այնտեղից եկած ժողովուրդ են: Չնայած, մի անգամ էլ մի հրեա տղա ինձ փորձում էր ապացուցել, որ Արցախի հայերն իրենց կոռներն են (ժպտում է - հեղ.): Ամեն դեպքում, ես ուրախ եմ ու հպարտ, որ երկկողմ արցախցու արյուն ունեմ: Երբ անհանգիստ եմ լինում, անտրամադիր, անմիջապես «պոկվում» եմ Արցախ: Սուտ կլինի, որ ասեմ՝ հաճախ եմ գնում, բայց տարին մեկ՝ անպայման:

- Ձեր կինը, որքան հասկացամ, Արցախից չէ:

- Չէ, Երևանից է: Երբ 16-17 տարեկանում փախանք (չեմ ասում ամուսնացանք, քանի որ մենք իսկապես փախել էինք), գնացինք Ռուսաստան՝ տատիկիս ու մորեղբորս մոտ: Մի օր առավոտյան տատիկս Նելլիին (կնոջը - հեղ.) ասաց.

«Բալա, մի քյա բյոլմա պիր, չայ ենք խմում»: Կինս երկու ժամ խոհանոցում տոլմա էր փնտրում: Այնինչ, բյոլման մեր բարբառով թեյի բաժակի տակն է (ծիծաղում է - հեղ.): Մի հետաքրքիր դեպք էլ պատմեմ. մի քանի տարի առաջ ես իմ ընտանիքով Ռուսաստան տեղափոխվեցի: Արցախցի հարազատներիս մեծ մասը 90-ական թվականներից Ստավրոպոլի երկրամասում է ապրում: Կինս նրանցից շատերին ծանոթ չէր, տնետուն այցելելով՝ նրանց ծանոթացրեցի: Երբ տուն վերադարձանք՝ կինս շատ լուրջ հարցրեց.

«Էրիկ ջան, դուք եզդի՞ եք, ում տուն գնացինք՝ հա՛մ հորդ կողմից են բարեկամ, հա՛մ մորդ»: Պարզվում է՝ ինքն ուշադիր էր եղել, որ բոլոր ընտանիքներում ամուսններից մեկը մայրիկիս, մյուսը՝ հայրիկիս կողմի բարեկամներից էր (ծիծաղում է - հեղ.): Դե, բնական է, գյուղ տեղ է եղել, մեկը մյուսին ճանաչելով՝ ընտանիք են կազմել:

- Ասում են՝ արցախցիները «հաստ կող» են: Կա՞ նման բան:

- Հա՛, ճիշտ են ասում: Նաև, որքանով ես եմ նկատել, արցախցին միջին չի լինում, ծայրահեղությունից ծայրահեղություն է, կամ բարի է, կամ՝ չար, կամ շատ լավը, կամ՝ շատ վատը: Ու եթե բարիին խաբեցիր, կարող է ամենաչար մարդը դառնալ: Երբ ինձ հարցնում են՝ քեզ արցախցի՞ ես համարում, թե՞ ոչ, ես միշտ մի անեկդոտ եմ պատմում, ըստ որի, արցախցի տղամարդն ում հետ ուզում է ամուսնանա՝ ռուս, վրացի, ամերիկացի, միևնույն է, իր երեխաները արցախցի են:

- Համեմատած Ձեր մանկության տարիների՝ Արցախն ու արցախցին այսօր շա՞տ են փոխվել:

- Մեր գյուղում մինչև հիմա ջուրը ձեռքով են «կրում», ես երբեմն կատակում եմ, ասում եմ՝ կարող է՞ չեք հավատում, որ կարելի է խողովակներով ջուրը տուն բերել: Գյուղում (Մաղավուզում) գազ չկա, ասֆալտ չկա: Հին ու իսկական, հիասքանչ գյուղ է: 90-ականներին կռվի ամենաթեժ տեղերից է եղել, ադրբեջանցիների կողմից գրավվել է, բայց, փառք Աստծո, նորից ազատագրվել է: Հիմա այնտեղ հարազատներ ունեմ, հորեղբայրս է տանը տիրություն անում, մենք էլ իրեն այցելում ենք: Իսկ Կուսապատում տուն չունենք, մեր տունը գրադով ավիրել են:

Ինչ վերաբերվում է մարդկանց տրամադրությանը, ապա պատերազմի տարիներից սկսած՝ իրենց տրամադրությունը միշտ էլ մարտական է եղել: Այդ մարդիկ միշտ էլ գիտեն, որ կռիվը լինելու է: Երբ հանկարծ հարազատներից որևէ մեկն ասում է՝ եկեք Հայաստան, կամ՝ գնացեք Ռուսաստան, ջղայնանում են: Ասում են՝ սա մեր հողն ու ջուրն է, եթե առաջ չգնանք, հետ՝ հաստատ չենք գնալու: Միշտ ասում են՝ էս անգամ եթե կռիվը սկսվեց, մեզ կանգնացնող չի լինելու… Մեր գյուղում շատ լուրջ, կռված տղաներ կան: Օրինակ, «Կանդազ»-ը, ով 15 տարեկանից զենքը ձեռքն է վերցրել ու իր հողը պաշտպանել: Փայլուն հետախույզ է եղել. պատկերացնո՞ւմ եք, պատերազմի ժամանակ աննկատ գնացել, թուրքի հարսանիքին մասնակցել, իր այնտեղ լինելը փաստող ծաղիկ է թողել ու աննկատ վերադարձել: Աստված չանի, եթե նորից պատերազմ եղավ, արցախցուն ոչ-ոք ու ոչինչ չի կանգնացնելու, նրանցից յուրաքանչյուրի հետ խոսելիս՝ դա զգում եմ…