10/12/2019 18:56
Խորանաշատ վանքը և կարասը` «Եվրոպա Նոստրա» 7 ամենավտանգված հուշարձան 2020-ի ցանկում
Հրապարակվել է 2020 թվականի եվրոպական մշակութային ժառանգության 7 ամենավտանգված հուշարձան ծրագրի հավակնորդների նախնական ցանկը, որում տեղ է գտել 2 առաջադրում Հայաստանից` Տավուշի մարզի Խորանաշատ վանքը և կարասը՝ որպես գինու պատրաստման համար օգտագործվող հայկական ավանդական տարա:
Եվրոպայի ամենավտանգված ժառանգության վերջնական յոթնյակը կհրապարակվի 2020 թ. մարտին:
«Եվրոպա Նոստրան» Եվրոպայի մշակութային և բնության ժառանգության պահպանման և խթանման ուղղությամբ գործող քաղաքացիական հասարակության ձայնն է: Այն ժառանգության պահպանման հասարակական կազմակերպությունների համաեվրոպական ֆեդերացիա է, որին աջակցում է պետական մարմինների լայն ցանցը, մասնավոր ընկերություններ և անհատներ` ընդգրկելով ավելի քան 40 երկիր: Հիմնադրվելով 1963 թվականին` այն այսօր ճանաչված է որպես Եվրոպայում ժառանգության ոլորտի ամենաներկայացուցչական ցանցը: Կազմակերպության նախագահն է հայտնի օպերային երգիչ և դիրիժոր Պլասիդո Դոմինգոն:
(5).jpg)
2013 թվականի հունվարին մեկնարկած «7 ամենավտանգված հուշարձան» ծրագիրը քաղաքացիական հասարակության արշավ է` միտված Եվրոպական վտանգված ժառանգության փրկությանը: Թեև այն ուղղակի ֆինանսավորում չի տրամադրում, սակայն բարձրացնում է խնդրի մասին իրազեկվածությունը, հրապարակում առկա վտանգի սեփական գնահատումը, առաջարկում գործողությունների հնարավոր ծրագրեր` հասարակական և մասնավոր աջակցությունը մոբիլիզացնելու համար: Ծրագիրը իրականացվում է Եվրոպա Նոստրայի և «Եվրոպական ներդրումների բանկ» ինստիտուտի կողմից` Եվրոպական միության «Ստեղծագործ Եվրոպա» ծրագրի աջակցությամբ:
Եվրոպական ժառանգության 14 հուշարձաններ, որոնք նոմինացվել են «7 ամենավտանգված հուշարձան 2020»-ի համար.
Ալբանիայի Ազգային Թատրոն, Տիրանա, Ալբանիա
Կարաս - գինու ավանդական տարաները, Հայաստան
Խորանաշատ Վանք, Տավուշի մարզ, Հայաստան
Եզերի ամրոց, Հորնի Յիրետին, Չեխիա
Տապիոլա լողավազան, Էսպոո, ֆինլանդիա
Սամեզանո ամրոց, Տոսկանիա, Իտալիա
Սիբարիսի հնագիտական պարկ, Իտալիա
Իվիք տուն, Վասսենաար, Նիդերլանդներ
Y-block, Կառավարական թաղամաս, Օսլո, Նորվեգիա
Սոմբիերկի էլեկտրակայան, Բիտոմ, Լեհաստան
Բելգրադի ամրոցը և շրջակայքը, Սերբիա
Պլեչնիկ մարզադաշտ, Լյուբլյանա, Սլովենիա
Cuatro Caminos մետրոյի կայանատեղի, Մադրիդ, Իսպանիա
Եգիպտական սրահներ, Գլազգո, Միացյալ Թագավորություն:
Խորանաշատ վանք, Տավուշի մարզ (Հայաստան)
(15).jpg)
Խորանաշատ վանքը հայկական միջնադարյան ճարտարապետության հիանալի օրինակ է, որը գտնվում է երկրի հյուսիս-արևելքում` Ադրբեջանի հետ սահմանին մոտ, և շրջապատված է անտառապատ լանդշաֆտով: Նախկինում այն ուշագրավ մշակութային կենտրոն էր, որտեղ և՛ վանական համալիր կար, և՛ համալսարան:
Այսօր եկեղեցին շարունակում է գործել` որպես մերձակա Չինարի և Այգեձոր գյուղերի միակ պաշտամունքի վայր:
Միջնադարում կառուցված բազմաթիվ շենքերից Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին և Սուրբ Կիրակի փոքրիկ եկեղեցին կոնսերվացված են ինչպես պայմանների վատթարացման, այնպես էլ` նախկինում իրականացված ոչ պատշաճ վերականգնման աշխատանքների հետևանքով:
Հուշարձանը վտանգված է թե՛ իր ֆիզիկական, թե՛ քաղաքական համատեքստում: Մինչ Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին շարունակվող հակամարտությունը շատ լուրջ ռիսկ է ներկայացնում հուշարձանի այցելուների համար, հուշարձանի տեղակայումն է՛լ ավելի է դժվարացնում կոնսերվացման աշխատանքների իրականացումը` մեկուսացված լինելով սողանքների հակվածությամբ սեյսմիկ գոտում:
Առաջադրումը կատարվել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կողմից, մինչդեռ շվեյցարական Իլ Գերմոլիո կազմակերպությունն արդեն աշխատում է տեղի համայնքի հետ և պատրաստակամ է աջակցել պահպանման և կառավարման պլանին` հուշարձանային համալիրը վերակենդանացնելու համար:
(9).jpg)
Կարաս – Գինու ավանդական տարաները (Հայաստան)
Հայկական գինեգործության ավանդական մեթոդները կորստի լուրջ վտանգի առաջ են կանգնած: Յուրահատուկ կավե տարաները, որոնք հայտնի են որպես կարասներ, ավելի քան 6000 տարի օգտագործվել են հայկական ավանդական գինեգործության մեջ: Այս պրակտիկան, ի վերջո, լայն տարածում է գտել Միջերկրական ծովի ամբողջ տարածքում, ինչի մասին են վկայում հնագիտական պեղումների մեծածավալ արդյունքները:
Յուրահատուկ ձև ունեցող կարասները, որոնք պատրաստում են վարպետ կավագործները/բրուտները, ոլորման բարդ եղանակով, կարող են պարունակել մինչև 1500լ հեղուկ: Չնայած հայկական գինեգործության մշակույթում ունեցած լայն տարածմանը, կարասների պատրաստման ավանդական մեթոդներն ու գիտելիքները այժմ կանգնած են կորստի եզրին:
Առաջադրումը կատարվել է Karas Revival Heritage (Կարասների վերածնունդ/ մշակութային ժառանգության պահպանում) ծրագրի կողմից: Մի կազմակերպություն, որն իր ուշադրությունը սևեռել է կարասների պատրաստման մեթոդների վերածնունդին և գիտելիքի փոխանցմանը: Այս ավանդական արհեստի պահպանմանն ու արժևորմանն ուղղված ծրագրի շնորհիվ կանխատեսվում են տեղական համայնքի կրթության դրական արդյունքներ` առանցքում ունենալով այն կարևոր կապը, որ առկա է նյութական և ոչ նյութական մշակութային ժառանգության միջև:
