Մեր օրերում պատվի ու արժանապատվության դեֆիցիտն ավելի սուր է, քան՝ Շիրվանզադեի ժամանակներում. Անահիտ Աղասարյան

Սերիալային շուկան շարունակում է մնալ ամենամեծ պահանջարկ ունեցողը, սակայն ժամանակն ու մասնագետները թելադրում են՝ կարևորը ոչ թե սերիաների քանակն է, այլ՝ սյուժեի ասելիքն ու որակը: Տևական ժամանակ է՝ Անահիտ Աղասարյանի սցենարով հեռուստադիտողին են հանձնվում գրական ստեղծագործությունների մերօրյա տարբերակները. Վարդգես Պետրոսյանի «Վերջին ուսուցիչն» ու Շիրվանզադեի «Քաոսը» դրանց վառ օրինակներն են: 16-ական մասերից բաղկացած այս էկրանավորումները ոչ միայն հետաքրքրություն առաջացրեցին հեռուստադիտողի մոտ, այլև ապացուցեցին՝ ամեն նորը լավ մոռացված հինն է…

Մարտ ամսից հեռուստադիտողի դատին կհանձնվի Շիրվանզադեի «Պատվի համար»-ը: 16 մասից բաղկացած էկրանավորման սցենարը կրկին վստահվել է Անահիտ Աղասարյանին, ռեժիսորն է Հրաչ Քեշիշյանը:

Aysor.am-ը թեմայի շուրջ զրուցել է Անահիտ Աղասարյանի հետ:

- Տիկին Աղասարյան, Շիրվանզադեի «Պատվի համար» ստեղծագործությունը էկրանավորվում է Ձեր սցենարով: Ո՞ւմից եք ստացել առաջարկը:

- Առաջարկը ստացել եմ Հանրային հեռուստաընկերության տնօրեն Մարգարիտա Գրիգորյանից։ Ի դեպ, «Քաոս»-ն ու «Վերջին ուսուցիչը» էկրանավորելու մտահղացումները նույնպես նրանն են, ու այդ երկուսի աննախադեպ հաջողությունները վկայում են, որ չափազանց կարևոր է գործի ճիշտ ընտրությունը։

- Շա՞տ ժամանակ ունեիք սցենարի վրա աշխատելու համար:

- Գիտեք, տարիներ առաջ սցենարը գրվելուն զուգահեռ շատ արագ դերասաններ ու ռեժիսոր էին ընտրում ու մեկ շաբաթ, 10 օր անց սկսում էին զուգահեռաբար նկարել։ Ստացվում էր, որ ռեժիսորը նկարում է՝ մինչև վերջ ծանոթ չլինելով նյութին, դերասանները խաղում են կերպարներ՝ չիմանալով, թե ի՞նչ է լինելու նրանց հետ հետագայում, իսկ արտադրական մասով զբաղվող կազմը երբեմն կանգնում էր փաստի առաջ, և խնդիրը լուծվում էր հապճեպ։ Սա պրոֆեսիոնալիզմի հետ նույնքան կապ ունի, որքան մատերիան անտիմատերիայի հետ… Հանրայինում գործելակերպն այլ է. սցենարիստին ոչ ոք չի շտապեցնում, ինչը հնարավորություն է տալիս հղկել, փոփոխություններ անել, ավելի երկար ու լուրջ աշխատել գործի վրա։ Մեկ կամ մի քանի ամսից, ինչպես կինոյում է արվում, սկսվում են նախապատրաստական լուրջ աշխատանքները։ Լուրջ մոտեցումը տալիս է լուրջ արդյունք, ինչի ապացույցն են «Քաոս»-ն ու «Վերջին ուսուցիչը», Կոմիտասի 150 –ամյակին նվիրված փաստավավերագրական հինգ մասանոց ֆիլմը։

- Սա արդեն երրորդ դասական աշխատանքն է, որը դուք վերածում եք ժամանակակից սցենարի: Որքանո՞վ է դժվար ու որքանո՞վ՝ պատասխանատու:

- Ինձ համար կարևոր չէ՝ գործը դասական է, ոչ դասական, ինքնուրույն, թե արդեն ուրիշ սցենարիստի կողմից գրված պատրաստի սցենար, որը պետք է «ապրանքային» տեսքի բերել։ Ես անում եմ այն, ինչ թույլ են տալիս իմ հնարավորությունները։ Փորձում եմ պատվերը կատարել լավ, որ պատվերներ էլի լինեն (ժպտում է, հեղ.):

- Այնուամենայնիվ, որպես սցենարիստ, առավել հեշտ է զրոյի՞ց սցենար գրել, թե՞ աշխատել նյութի նորացման վրա:

- Երկու տարբերակով էլ հեշտ ու հաճույքով եմ գրում։ Եթե հաճույքի պահը չլինի, էս գործով չեմ զբաղվի։ Հենց մի քիչ դժվար եղավ, մասնագիտությունս կփոխեմ… Օրինակ, «Հարևաններ», «Հանուն սիրո» , «Բացիր աչքերդ» սերիալները, ինչպես դուք եք ասում, զրոյից են գրվել, և երեքն էլ ունեցել են բարձր վարկանիշ ու հաջողություն։ Այդ սերիալներից որոշ արտահայտություններ դարձել էին թևավոր խոսքեր։ «Փողոցի շները», որը նույնպես սիրվեց հատկապես երիտասարդության կողմից, գրել ենք երիտասարդ ռեժիսոր Դանիել Հարությունյանի հետ համատեղ՝ լիցեյի սաների տղայական խաղի հավեսով ու ոգևորությամբ։

- Վերադառնանք «Պատվի համար»-ին. բնօրինակում իրադարձությունները տեղի են ունենում 20-րդ դարի սկզբում, Ձեր սցենարո՞ւմ որ ժամանակներն են արտացոլվում:

- Մի դեպք հիշեցի. «Քաոս»-ի մեկնաբանություններում մի հեռուստադիտող, պարզվեց՝ ուսուցիչ, գրել էր․«Իսկ ինչո՞ւ չեք նկարահանում հենց այն ժամանակները ու այնպես, ինչպես Շիրվանզադեի մոտ է»։ Մեղմ ասած՝ միամտություն է։ Բաքու ո՞նց նկարենք, նավթի հանքեր ունե՞նք։ Տվե՛ք հոլիվուդյան միջոցներ՝ արհեստականորեն ստանալու անցյալ դարի Բաքվի փողոցները, տները, զգեստները, կառքերն ու մնացյալը, անենք էդպես։ Երկու օր գլուխ եմ կոտրել, թե ի՞նչ հորինեմ, ոնց ու որտեղ անեմ այն տեսարանը, երբ Միքայելը այրվող նավթի հանքի միջից փրկում է Շուշանիկի հորը… Այնպես որ, «Պատվի համար» սերիալում նույնպես մեր օրերն են։ Իրականում, սա ոչ թե զուտ Շիրվանզադեի պիեսի էկրանավորումն է, այլ բազմասերիանոց ֆիլմ՝ այդ պիեսի մոտիվներով: Պիեսում հենց սկզբից Օթարյանն ու Մարգարիտն արդեն սիրում են իրար, փաստաթղթերն արդեն կան, Օթարյանի ձեռքում են, շատ բան արդեն եղել է։ Սերիալը սկսվում է․․․ Լավ, չեմ ուզում պատմել (ծիծաղում է, հեղ.)։ Կասեմ միայն, որ անակնկալները շատ են լինելու, կան գործող անձինք, որոնք պիեսում ընդհանրապես չկան, կա նախապատմություն և այլ հետաքրքիր ու սուր զարգացումներ։

- Կարելի է ենթադրել, որ պիեսում առկա ասելիքից շեղվե՞լ եք:

- Ո՜չ, անշուշտ ասելիքը պահպանվում է։ Ես փորձել եմ ուժերիս ներածի չափով հավատարիմ մնալ հեղինակի գործի ոգուն, և սյուժետային գծերի ընդլայնումներն էլ լինեն ոչ թե տարածական, այլ՝ խորքային։ Ասելիքը ոչ միայն պահպանված, այլև ընդգծված է։ Մեր օրերում, ըստ իս, պատվի ու արժանապատվության դեֆիցիտն ավելի սուր է, քան՝ Շիրվանզադեի ժամանակներում։ Երբեմն հանրային մարդիկ հրապարակավ այնպիսի սուտ են ասում, որ ապշում ես ու մտածում՝ մի՞թե էս մարդը մոռացել է, որ դրանից առաջ լրիվ ուրիշ բան է ասել և դրա տեսագրությունը կա՛ ինտերնետում։ Մի՞թե չեն վախենում սուտ երևալուց, չեն վախենում պատվազրկվելուց, մի՞թե արժանապատվության զգացումը քնել է օգուտի ծածկույթի տակ… Այս սերիալի իմ կենտրոնական հերոսներրից մեկը՝ խորհրդավոր Բարխուդարը, որը պիեսում չկա, և որի կերպարը մարմնավորում է Ռաֆայել Քոթանջյանը, ասում է. «Նախկին դարերում անպատիվ խոսքի համար մենամարտի էին հրավիրում։ Հիմա պատվի համար պայքարող չկա, փողի կռիվ է»…

- Այսինքն, ժամանակակից երիտասարդները պատիվը չե՞ն նախընտրում հարստությունից, փողն այսօր առաջատա՞րն է:

- Ցավոք, ամբողջ աշխարհում փողն այսօր առաջատարն է։ Սպառողական տենդը՝ ոչ անհրաժեշտ իրերով տունը լցնելու անհեթեթ մրցավազքը, հին հեռախոսը նորով փոխելու, ունեցած նորմալ մեքենան ավելի թանկով փոխարինելու ցուցադրական մոլուցքը, վիտամինների ու սննդի հավելումների հաբեր կուլ տալու համատարած երևույթը, նորաձև բաներից հետ չմնալու անիմաստ մարմաջը առաջին պլան են բերել փողը, որով կարելի է այդ ամենը ձեռք բերել։ Մարդիկ այսօր ավելի տարված են ֆինանսական հիերարխիայի աստիճաններով վեր բարձրանալու անհագ ցանկությամբ, քան մնայուն արժեքներն իրենց մեջ կրելու անհրաժեշտությամբ… Բայց մեր ժողովրդի մենթալիտետը մի քիչ տարբեր է։ Շատ են մարդիկ, ում համար պատիվն ավելի վեր է։ Մի մասը դա կոչում է պատիվ, մի մասը՝ նամուս-թասիբ։

- Դերասաններից ովքե՞ր և ի՞նչ կերպարներում են ներգրավված:

- Էլիզբարովի դերում իմ շատ սիրելի Ալեքսանդր Խաչատրյանն է, նրա կնոջ դերում՝ Աննա Էլբակյանը, ով բեմական հմայքից ու տաղանդից բացի նաև հայ թատրոնի ու կինոյի ամենապրոֆեսիոնալ ու բանիմաց դերասանուհիներից է։ Մերուժանի դերը, որը նույնպես պիսում չկա, խաղում է Մկրտիչ Արզումանյանը, ով «Քաոս»-ում Սմբատի դերակատարմամբ ապացուցեց, որ դրամատիկ դերեր կարող է մարմնավորել ոչ պակաս հաջողությամբ, քան՝ կոմիկական դերերը։ Մարգարիտի դերում Մանե Մխոյանն է, ում հեռուստադիտողը առաջիկայում կտեսնի նաև «Անատոլիական պատմության» մեջ: Այս դերասանուհին թատրոնի հանդիսատեսին ծանոթ է Գյումրու թատրոնից, այդ թվում՝ իմ՝ «Հարսանիք թիկունքում» ներկայացումից…

- Ձեր որդին՝ Սոս Ջանիբեկյանը, եթե չեմ սխալվում, գլխավոր հերոսին է մարմնավորում:

- Այո, Սոս Ջանիբեկյանը Արտաշես Օթարյանի դերում է։ Օթարյանի կերպարը սերիալում ավելի մեծ է ու տարողունակ, քան՝ պիեսում։ Ծավալային առումով պիեսը փոքր գործ է, իսկ սերիալը՝ 16 մաս։ Օթարյանի կերպարը տարիքին անհամեմատ խորը մարդ է՝ ծերունական իմաստությամբ ու երիտասարդական ավյունով օժտված։ Մտածող է, էմոցիոնալ, բայց նաև՝ գործող։ Եվ, իհարկե, որպես գլխավոր հերոս՝ անպայման խարիզմատիկ։ Սրանք այն հատկություններն են, ինչով աչքի է ընկնում ինքը՝ Սոս Ջանիբեկյան մարդը։ Ուրախ եմ, որ Հրաչ Քեշիշյանը հենց նրան ընտրեց։ 

- Սովորաբար, սցենարիստները գրելիս պատկերացնում են, թե այս կամ այն հերոսին որ դերասանի խարիզման է յուրահատուկ: Ձեր սցենարով նկարահանված ու նկարահանվող հեռուստաֆիլմերի դերասանական կազմի ընտրությունից, վերջնարդյունքից գո՞հ եք, թե՞ Ձեզ վստահվելու դեպքում այլ դերաբաշխում կանեիք: Ի վերջո, նաև այդ ընտրությամբ է պայմանավորված՝ հաջողվա՞ծ կլինի նախագիծը, թե՞ ոչ:

- Եվ «Քաոս»-ը, և «Վերջին ուսուցիչը», որոնք, արձագանքներից ելնելով, համարվեցին վերջին շրջանի սերիալային ամենահաջողված պրոյեկտները, նկարահանել է ռեժիսոր Հայկ Կբեյանը։ Հաջողության առյուծի բաժինն իրենն է։ Կինոն կոլեկտիվ գործ է, և հաջողությունը բոլորինն է։ Դրանում իրենց բաժինն ունեն օպերատոր Արթուր Ուստյանը, մոնտաժը, դերասանական աստղաբույլը՝ Շաքե Թուխմանյան, Ռաֆայել Քոթանջյան, Խորեն Լևոնյան, Էմմա Մանուկյան, Վիվյեն Բոստանջյան, Մկո, Սոս… բոլորը։ Իսկ Անուշի դերակատար Էմմա Մանուկյանն ինձ համար բացահայտում էր։ Մեր թատրոնն ու կինոն, ի դեմս Էմմայի, ունի լուրջ, մասնագիտության նրբությունների մեջ խորացած ևս մի հազվագյուտ դերասանուհի։ «Քաոս»-ում թույլ դերակատար քիչ կար… գրեթե չկար… Դա էլ ռեժիսորի վաստակն է։ Ընդհանրապես, Հայկի հետ աշխատելը բավականություն է։ Լսում ենք իրար, խորհրդակցում, ստեղծագործական հարցերը լուծում միասին։ Երկու նախագծերի վերջնարդյունքից էլ գոհ եմ։

- Տիկին Աղասարյան, արդեն իսկ նոր սցենարիների առաջարկներ կա՞ն: Հիմա ի՞նչ նյութի վրա եք աշխատում:

- Այս ապրիլին եթեր կհեռարձակվի «Անատոլիական պատմություն» կինոպատումը, որը նույնպես գրական երկի հիման վրա է, թեև՝ ոչ դասական։ Նաև գեղարվեստական ֆիլմի սցենարի վրա եմ աշխատում, որ մասնավոր պատվեր է, և գրում եմ կոմեդիա՝ թատրոնի համար։ Կարծում եմ, մեր քաղաքականացված լուրջ ու լարված մթնոլորտում հիմա լիաթոք ծիծաղի կարիք կա։