30/03/2020 16:11
Դժվար է պատկերացնել աշխարհն առանց նրա. Ստեփան Ռոստոմյանը՝ Քշիշտոֆ Պենդերեցկու մասին
«Երևանյան Հեռանկարներ» միջազգային երաժշտական փառատոնի հիմնադիր նախագահ և գեղարվեստական ղեկավար, կոմպոզիտոր Ստեփան Ռոստոմյանն իր ափսոսանքն ու ցավակցությունն է հայտնել ժամանակակից լեհ մեծագույն կոմպոզիտոր Քշիշտոֆ Պենդերեցկու մահվան կապակցությամբ:
«Խորը ցավ ապրեցի, երբ ստացա մեր դարաշրջանի հանճարեղ կոմպոզիտորի և իմ սիրելի ընկերոջ՝ Քշիշտոֆ Պենդերեցկու կորստի վշտալի լուրը: 2008թ.-ից Հայաստանի մշակութային կյանքը կարծես բաժանվեց երկու շրջանների. մինչև Պենդերեցկի, և նրանից հետո: Ինչպիսի ցնծություն էր, երբ երկարատև բանակցություններից հետո, ես հայտարարեցի Պենդերեցկու՝ հայաստանյան առաջին այցի օրերը: Շատերը չհավատացին, կարծելով, որ հերթական հիասթափությունն են ապրելու, ինչպես դա եղել էր տասնամյակներ շարունակ…
«Պենդերեցկու օրերը Հայաստանում» փառատոնը ներկայացրեց մոհիկանին՝ իր ողջ փայլով: Իր հետ Երևան էինք հրավիրել երկու տասնյակ աշխարհահռչակ կատարողների, ովքեր գրեթե բոլոր հայկական կատարողական ուժերի հետ միասին ներկայացնում էին Պենդերեցկու սիմֆոնիկ և կամերային, վոկալ և գործիքային ստեղծագործությունները: Մեկ շաբաթ տոն էր Երևանում, ամեն օր Արամ Խաչատրյան համերգասրահը լեփ-լեցուն էր: Նա մինչև սրտի խորքը երախտապարտ էր նման ընդունելության և պատվի համար: Երախտապարտ էր, որ վայելում էր ողջ հայ հասարակության անկեղծ սերը, նաև` իր երկրորդ հայրենիքը բացահայտելու համար:
Մեկ տարի անց ես հրավիրվեցի Վարշավա՝ կոմպոզիտորի ծննդյան 75-ամյա հոբելյանի առիթով մեծ ընդունելության: Ներկա էին երկրի նախագահը, բարձրաստիճան հյուրեր, դեսպաններ, հայտնի երաժիշներ: Անսպասելիորեն, Պենդերեցկին հայտարարեց, որ գտել է իր նախնիների երկիրը, իր երկրորդ հայրենիքը` Հայաստանը, ինչի համար բեմից շնորհակալություն հայտնեց ինձ:
Չորս անգամ (2008թ., 2009թ., 2013թ., 2016թ.) նույն վեհությամբ և շուքով, շարունակաբար իրականացրեցինք «Պենդերեցկու օրերը Հայաստանում» փառատոնը: Տասնյակ հազարավոր ունկնդիրներ, շուրջ հիսուն գործերի կատարումներ, նվագախմբեր, երգչախմբեր, հրավիրյալ երաժիշտներ, հայ մենակատարներ, ընդունելություն և պարգևներ պետական մակարդակով... Դա բացառիկ էր:
Պենդերեցկին սիրեց Հայաստանն ու իր ժոդովրդին, մտերմացավ մեր երաժիշտների և նվագախմբերի հետ, իսկ ոմանց կայացման գործում մեծ դեր խաղաց: Նա խորապես հոգևոր անձնավորություն էր և չէր կարող անտարբեր մնալ հայկական հարուստ հոգևոր երաժշտության նկատմամբ: Մենք ժամեր ենք անցկացրել «Շարական»-ը 200-տարի առաջ տպագրված հատորի շուրջը: Ես ներկայացնում էի նրան շարականները, իսկ նա հիշում էր, որ նման մեղեդիներ լսել էր Կրակովի հայկական եկեղեցում, ուր մանկության օրերին այցելում էր հայազգի տատիկի հետ: Այսպես ծնվեց հայկական հոգևոր թեմայով մեծ օռատորիա գրելու գաղափարը:
Առավել իրականանալի էր երգչախմբային գործի ստեղծումը, որը նվիրվեց Հայոց Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին: Տեքստը Դավթի վեցերորդ սաղմոսի գրաբարյան տարբերակն էր: Ստեղծագործությունն առաջին անգամ մեծ շուքով կատարվեց Նյու Յորքի Քարնեգի Հոլում` մեր կազմակերպած «Քեզ հետ, Հայաստան» համերգաշարի շրջանակներում` Հովեր կամերային երգչախմբով:
Հիշողությունները շատ են ու զորավոր, և դժվար է պատկերացնել աշխարհն առանց նրա: Մշտապես հիշելու եմ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի բակում նրա ասած խոսքերը. «Հիմա տատիկիս հոգին հանգիստ կհանգչի երկնքում. ես վերջապես տեսա իմ Հայաստանը»:
Թող Ամենակարող Տերը իր երկնային դրախտի մեջ ընդունի քո հոգին, սիրելի Քշիշտոֆ», - «Երևանյան հեռանկարների»-ի մամուլի ծառայությունից Aysor.am-ին փոխանցեցին Ստեփան Ռոստոմյանի հիշողություններն ու խոսքերը:
Նշենք, որ 86 տարեկանում երկարատև ծանր հիվանդությունից հետո մարտի 29-ին մահացել է լեհ կոմպոզիտոր, «Գրեմմի»-ի քառակի դափնեկիր Քշիշտոֆ Պենդերեցկին:
