Արդյոք ալերգիկ սուր բորբոքումը կարող է բարդացնել կորոնավիրուսի ընթացքը. պատասխանում է ալերգոլոգ-իմունոլոգ Սևան Իրիցյանը

COVID-19-ը շարունակում է փնտրտուքների մեջ պահել ոչ միայն գիտնականներին ու բժիշկներին, այլև՝ աշխարհի հանրությանը: Պաշտոնական հրահանգներին հետևելուց զատ, յուրաքանչյուրը փորձում է չարիք դարձած վիրուսից պաշտպանվել ինչպես ու ինչով կարող է: Այս օրերին ամենաշատն ենք լսում իմունիտետի բարձրացման եղանակների մասին: Արդյունքում, կոճապղպեղը, սխտորն ու կիտրոնը սպառողական շուկայում ռեկորդային գներ են սահմանում:

Ի վերջո, ինչպե՞ս պաշտպանվել կորոնավիրուսից, ինչպե՞ս սեզոնային ալերգիաների սրացման այս շրջանում տարբերակել՝ օրգանիզմում վարա՞կ է, թե՞ ուղղակի ալերգիա: Ինչպե՞ս օրգանիզմը դարձնել առավել դիմադրող ու անխոցելի:

Թեմայի շուրջ Aysor.am-ը զրուցել է ալերգոլոգ-իմունոլոգ Սևան Իրիցյանի հետ: 

- Պարոն Իրիցյան, գարունն ալերգիաների դրսևորման ամենաակտիվ շրջանն է: Որքանո՞վ է ալերգիկ մարդկանց համար կորոնավիրուսի թիրախում հայտնվելն առավել դյուրին ու վտանգավոր դառնում, ու որքանո՞վ են այս երկուսի ախտանշանները նման:

- Լավ հարց եք բարձրացնում, սակայն հարցի սկզբի մասին հստակ պատասխան տալ չեմ կարող, որովհետև կորոնայի ազդեցությունն ալերգիկ հիվանդությունների սուր փուլում ուսումնասիրված չի, քանի որ նոր հիվանդություն է: Այդ խնդիրը դեռ բաց է, փորձում ենք հասկանալ՝ արդյոք ալերգիկ սուր բորբոքումը կարող է բարդացնել կորոնավիրուսի ընթացքը, կամ՝ լրացուցիչ հիմք հանդիսանալ: Մյուս կողմից էլ, այո, տարբերակիչ ախտորոշման խնդիրը կա. օրինակ, պացիենտը նշում է թուլություն, քթահոսություն, կարող է նույնիսկ մինչև 37,5 աստիճան ջերմություն ունենալ, ու բժիշկը հայտնվում է երկընտրանքի առաջ՝ ալերգիա՞ է, թե՞ կորոնավիրուսի ախտանշաններ: Բացառված չէ նաև, որ երկուսի միատեղումն է: Այնպես որ, այդ տարբերակիչ ախտորոշման մեջ մենք պետք է շատ զգույշ լինենք: Եթե այդ ախտանշաններով հիվանդն առաջինը գա ալերգոլոգի մոտ, կարծում եմ՝ բավական հեշտ կլինի կողմնորոշվել, բայց եթե այդպես գնա ընտանեկան բժշկի, այլ մասնագետների մոտ, նրանք կարող են ալերգիան ընդունել որպես կորոնավիրուսի սիմպտոմներ, ու պացիենտը բավականին երկար ու բարդ ճանապարհ անցնի, մինչև կհաստատվի, որ ինքը կորոնավիրուսով վարակված չէ, այլ՝ պարզապես ալերգիա է:

- Ալերգոլոգն առաջին հերթին ինչպե՞ս է տարանջատելու՝ վիրուսի՞, թե՞ ալերգիայի սիմպտոմներ են: Եվ արդյոք ալերգիայի ժամանակ մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում լինում է:

- Ոչ, մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացումն ալերգիայի կայուն սիմպտոմ չի, բայց այնպես էլ չի, որ կորոնավիրուսի ժամանակ մարդու մարմնի ջերմաստիճանը պարտադիր բարձրանում է: Բայց երկուսի դեպքում էլ կարող են լինել չոր հազ, գլխացավ, քթահոսություն, ծանրության զգացողություն, որոնք հանգիստ կարելի է շփոթել: Առաջին հերթին պետք է լսել պացիենտի գանգատները, հասկանալ՝ նախորդ տարիներին նույնը եղե՞լ է, թե՞ ոչ, դա համադրել հիվանդության սկզբի ու եղանակի, աշխարհագրական պայմանների հետ: Այս օրերին Երևանի, Արարատյան դաշտի բնակիչների մոտ ալերգիկ սրացումները շատ ավելի հավանական են, քանի որ ծառերը ծաղկման փուլում են, քան՝ հյուսիսային շրջաններից եկած հիվանդների մոտ:

- Դուք, իհարկե, նշեցիք ալերգիայի ընդհանուր ախտանիշները: Բայց եթե այս շրջանում անդրադառնանք հենց գարնանային սրացումների տեսակներին, ապա որո՞նք են հստակ, հիմնական սիմպտոմները:

- Խոսելով այս սեզոնին առաջացող ալերգիաների մասին՝ կառանձնացնեմ ալերգիկ ռինիտը (քթի լորձաթաղանթի բորբոքում, քթաբորբ): Ալերգիկ ռինիտի ժամանակ, բնականաբար, հիմնական գանգատը կապված է քթի հետ՝ քթահոսություն, քթի փակվածություն, փռշտոց և քոր: Բացառվում է ցավը, ջերմության խիստ բարձրացումը, միակողմանի թարախալորձային արտադրությունը, որը բնորոշ է ինֆեկցիոն խնդիրներին: Ի դեպ, քթահոսության տարբերությունն այն է, որ ալերգիայի ժամանակ դա ուղղակի հեղուկ է, իսկ վիրուսների ժամանակ այն շատ արագ դառնում է թարախալորձային արտադրություն: Իհարկե, այս տարբերակումները քիչ թե շատ կողմնորոշվելու հնարավորություն են տալիս, բայց լիովին վստահ լինել, որ այս պարագայում հաստատ ալերգիա է՝ անհնար է: Նույնը կարող եմ ասել կորոնավիրուսի մասին. սա վարակ է, ինչը նույնությամբ կրկնում է գրիպի ախտանիշները՝ մկանացավ, գլխացավ, ջերմություն, կոտրտվածության զգացողություն, չոր հազ: Այսինքն, մեծ հաշվով, ո՛չ կորոնավիրուսը, ո՛չ գրիպը ու մնացած սուր շնչառական վիրուսները որևէ պաթոգնոմիկ, կոնկրետ իրենց բնորոշ նշան չունեն: Միգուցե, համամարդկային փորձն ուսումնասիրելուց որոշ ժամանակ անց գտնվի ինչ-որ կլինիկական նշան, որով հեշտ կլինի տարբերակել, չգիտեմ:

- Բժիշկ, կարելի՞ է արձանագրել, որ միայն թեստերին է տրված կորոնավիրուսի 100 տոկոսանոց հաստատման կամ հերքման կարևոր առաքելությունը:

- Ո՛չ, առաջին հերթին կարևոր է բժշկի հմտությունն ու փորձառությունը, հետո նոր՝ թեստը, որովհետև թեստերն էլ ունեն իրենց սահմանափակումները: Ես, որպես նաև լաբորատոր ոլորտին մոտ կանգնած մասնագետ, ասեմ, որ ոչ մի լաբորատոր թեստ իդեալական կամ 100 տոկոսանոց երաշխիք չի ապահովում: Դա նշանակում է, որ լաբորատոր հետազոտություններն ախտորոշում չեն, այլ ուղղակի եզրակացություններ են, թեստի արդյունքն են: Ախտորոշումն անում է բժիշկը՝ հավասարապես հիմք ընդունելով և՛ կլինիկական պատկերը, և՛ տարբեր գործիքային ու լաբորատոր հետազոտությունների եզրակացությունները: Այսինքն, չի կարելի սեփական նախաձեռնությամբ գնալ ու որևէ անալիզ, թեստ հանձնել ու դրա արդյունքը 100 տոկոսանոց համոզվածությամբ ընդունել՝ առանց բժշկին լսելու:

- Հաճախ ենք լսում բարձր և ցածր իմունիտետի մասին, որ բարձր իմունիտետն օգնում է հիվանդություններից խուսափել, կամ գոնե արդեն իսկ ձեռք բերած հիվանդության, վիրուսի դեմ պայքարել: Ալերգիան կարո՞ղ է գցել մարդու իմունիտետը:

- Մեծ հաշվով՝ ոչ, չի կարող: Նախ ասեմ, որ իմունոլոգիայում չունենք բարձր ու ցածր իմունիտետ հասկացողություն, դա ժողովրդի մեջ գործածվող տերմին է: Իրականում, բժշկական լեզվով, այն ռեգուլիացիայի խանգարում է: Նույն ժողովրդական այդ կոնտեքստում ալերգիան նույնիսկ կարելի է դիտել բարձր իմուն համակարգի դրսևորում, երբ իմուն համակարգը սկսում է «հարձակվել» նույնիսկ անվնաս նյութերի վրա. ծաղկափոշին, սնունդը, դեղամիջոցը՝ ցանկացած նյութ, որին մենք հետո ալերգեն ենք անվանում, իմուն համակարգի կողմից անիմաստ թիրախավորված «օբյեկտներ» են: 

- Քանի որ մարդկանց համար հիմա նաև սթրեսային իրավիճակ է, որքանո՞վ կարող է սթրեսը նպաստել իմունիտետի անկմանը:

- Ընդհանրապես, սթրեսների քանակը նպաստում է հիվանդությունների առաջացմանը, այդ պատճառով էլ մասնագետները միշտ խորհուրդ են տալիս խուսափել սթրեսներից, ֆիզիկական ու հոգեբանական գերլարվածությունից, նաև ընդհակառակը՝ անգործությունից ու պարապությունից: Պետք է ֆիզիկապես լավ հանգստանալ, բավարար քնել, հոգեկան կայուն վիճակում գտնվել, չընկճվել, տարբեր տեսակի սթրեսների չենթարկվել: Մեկուսացման այս օրերին պետք է հնարավորինս առողջ ու բազմատեսակ սնվել, ֆիզիկական ակտիվության, քնի ու սնվելու նախկին ռեժիմը հնարավորինս պահպանել, օրգանիզմում կտրուկ փոփոխություններ չանել: Շատ կարևոր է հետևողական լինել երեխաների հոգեկան առողջությանը: Գուցե առաջին հայացքից չերևա, բայց ինֆորմացիոն հոսքի պատճառով երեխաները բավական ընկճված են, խոցելի օղակ են հանդիսանում: Երեխան չպետք է անընդհատ լսի վիրուսի ու մահվան մասին, տեսնի մեծերի խուճապը, դա անխուսափելիորեն հետագայում անդրադառնալու է նրա հոգեկանի վրա: Այնպես որ, փորձեք սահմանափակել նրանց հասանելի ինֆորմացիոն հոսքը, որպեսզի վախեր չկուտակվեն:

- Կորոնավիրուսի առումով ֆիզիկական առողջության խոցելի խմբում են 60, 70 տարեկանից բարձր քաղաքացիները: Պատճառն այն է, որ այդ տարիքում մարդիկ ավելի շա՞տ են կողմնակի հիվանդություններ ունենում, թե՞ իմուն համակարգը տարիքի հետ ընկճվում է:

- Երկուսն էլ: Մարդիկ տարիների հետ ձեռք են բերում հիվանդություններ, իմուն համակարգը սկսում է ընկճվել, բջիջների քանակը՝ պակասել, ինչի հետևանքով ակտիվությունը նվազում է: Հենց դա էլ կոչվում է, այսպես ասած, տարիքային իմունիտետի անկում:

- Պարոն Իրիցյան, կրկին անդրադառնալով իմուն համակարգին՝ պետք է նկատենք, որ հանրության մի ստվար զանգված այս օրերին հատկապես դարձել է մեծ քանակությամբ կոճապղպեղի (իմբիր) ու սխտորի սպառող՝ վստահ լինելով, որ այս մթերքներն իրենց օրգանիզմն անխոցելի են դարձնում բազմաթիվ հիվանդություններից, այդ թվում՝ կորոնավիրուսից: Իսկապես, կա՞ որևէ բնական միջոց, որը թույլ է տալիս հիվանդությունների նկատմամբ անխոցելի դառնալ: 

- Ցավոք, այդպիսի հրաշագործ ու կարճ ճանապարհ չկա: Մեր օրգանիզմի քիչ խոցելի դառնալը երկու բաղադրիչից է բաղկացած. առաջինն այն գեներն են, որը մենք ժառանգել ենք, մյուսն այն միջավայրը, որտեղ փորձել ենք այդ գեները մաքսիմալ օգտագործել: Դա մեր ճիշտ ապրելակերպն է, որը ոչ թե մեկ օր կամ մեկ ամիս, այլ ամբողջ կյանքում պետք է լինի, սթրեսների բացակայությունը, առողջ սնունդը, ֆիզիկական ակտիվությունը (բայց ոչ գերծանրաբեռնվածությունը), շրջակա միջավայրի մաքրությունը և այլն: Այս բազմաթիվ բաղադրիչներից է առաջանում իմուն համակարգ կոչվածի արդյունավետությունը: Այնպես որ, իմբիրի, կիտրոնի, սոխ ու սխտորի ու նմանատիպ այլ բաների օգտագործումը հատուկ այս նպատակով լիովին անիմաստ է ու գումարի լրացուցիչ վատնում: Սա նույնիսկ մարդկանց ուշադրությունն ու զգոնությունը շեղում է, գնում ահռելի գումարներ են ծախսում այնպիսի մթերքների վրա, որոնց արդյունավետությունը երաշխավորված չի ընդհանրապես: Ավելի լավ է, մեկուսացման այս օրերը հնարավորինս օգտագործվի ձևավորելու այն ճիշտ ու առողջ ապրելակերպը, որը մինչև հիմա չեն ունեցել: Դա ոչ միայն այս շրջանի, այլև հետագա ամբողջ կյանքի համար է պետք:

- Իսկ կա՞ն սննդամթերքներ, որոնք կարող են իսկապես վնաս հասցնել իմուն համակարգին, ու դուք խորհուրդ կտայիք իսպառ բացառել օրակարգից:

- Կոնկրետ սննդամթերք առանձնացնել կդժվարանամ, դա ավելի ստույգ սննդաբանները կասեն: Բայց ցանկացած սննդամթերք կամ սննդամթերքի չափաբաժին, որը չի տեղավորվում առողջ սննդակարգի սահմաններում, պետք է բացառել (քաղցրի շատ օգտագործումը, գազավորված ըմպելիքներն, այն հյութերը, որոնք բնական հիմքի անվան տակ են վաճառվում, ռաֆինացված սննդամթերքները և այլն):

- Քանի որ իմունիտետն այս օրերին մեր օրգանիզմի ամենաքննարկվող ու ամենաանհանգստացնող բաղադրիչն է դարձել, ապա նույն ժողովրդական խոսքով ասած՝ ինչպե՞ս մարդը վստահ լինի, որ ինքը պաշտպանված օրգանիզմ ու չընկճված իմունիտետ ունի:

- Եթե կարիք չեք ունենում հիվանդանոցներում պարբերաբար ու երկարատև պառկելու, ուրեմն ամեն ինչ նորմալ է: Ամեն դեպքում, եթե տարվա կտրվածքով 2-3 ամգամ թոքաբորբ եք տանում, մի քանի անգամ թարախային սինուսիտների կամ ականջի բարբոքում եք ունենում, ուրեմն պետք է անհագստանալ: Գոնե միայն նրա համար, որ բացառեք հետագա խնդիրները:

- Ձեր խոսքում նկատելի էր, որ կարևորում եք ֆիզիկական ակտիվությունը, բայց ոչ՝ գերծանրաբեռնվածությունը: Փաստորեն, տնային պայմաններում էլ սպորտով զբաղվելու դեպքում պետք է խոհեմ հավասարակշռություն պահպանել:

- Այո: Չգիտեմ՝ սա թեմային որքանով է առնչվում, բայց պրոֆեսիոնալ սպորտը բացարձակ առողջ չի: Եթե ուշադիր լինենք, կտեսնենք, որ սպորտսմենների վնասվածքներն ավելի ուշ են ապաքինվում, սրտանոթային խնդիրներ ունեն: Հստակ հետազոտություններ կան, որ, օրինակ, լողորդներն, ովքեր անընդհատ ջրի ու գոլորշիների մեջ են, մարաթոնների վազորդները հաճախ են շնչառական խնդիրներ ունենում: