Նա հայ չլինելով՝ հանրահռչակում է հայկական երաժշտությունը, ինչու ոչ՝ նաև հայ ժողովրդի պատմությունը. Արամ Մովսիսյանը՝ Ջորդի Սավալի հետ համագործակցության մասին

Երաժշտական տարբեր նախագծերում հանդես եկող երգիչ Արամ Մովսիսյանը երգի ոլորտում իր համար առանձնացրել է ժողովրդականը: Հայաստանի ժողովրդական և գուսանական երգի պետական անսամբլի երիտասարդ մեներգիչը վերջին տարիներին  ընդգրկված է նաև դրսում գործունեություն ծավալող «Հայի ոգին» նախագծում, որի շրջանակներում հրավերներով ու շրջագայություններով տարբեր երկրներում է լինում: Ու թեև բեմում հայկական մաքրամաքուր երաժշտություն է հնչում, սակայն հանդիսատեսի շարքում մեծամասամբ այլազգիներ են լինում, ովքեր, թեկուզ չհասկանալով հայերենը՝ հասկանում ու կլանում են ամեն մի հնչյունը:

Ուշագրավն այն է, որ «Հայի ոգին»  նախագծի հեղինակը ազգությամբ հայ չէ. նա հին եվրոպական, բարրոկո ոճի երաժշտության ներկայացնող, աշխարհահռչակ կատալոնացի երաժիշտ Ջորդի Սավալն է, ով նախընտրում է տարբեր նախագծերով աշխարհին ներկայացնել տարբեր ազգերի ավանդական, ազգային մշակույթը:

Aysor.am-ը համագործակցության ու առաջիկա գործունեության, COVID-19-ով պայմանավորված պարապուրդի, նաև՝ սպորտից երգարվեստ տեղափոխվելու որոշման մասին զրուցել է Արամ Մովսիսյանի հետ:

- Արամ, որքա՞ն ժամանակ է՝ ընդգրկված եք «Հայի ոգին» նախագծում: Հե՞շտ է հայկական երաժշտության հանրահռչակման հարցում համագործակցել օտարազգի երաժիշտի հետ:
 
- Արդեն 7 տարի է, որ միասին ենք աշխատում, մինչ այդ նախագծում Ջորդի Սավալի հետ աշխատել ու հայ մշակույթը ներկայացրել է երգիչ Ռազմիկ Ամյանը: Համերգներ ենք ունեցել եվրոպական գրեթե բոլոր երկրներում: Հպարտությամբ պետք է նշեմ, որ բոլոր համերգներն անցնում էին լեփ-լեցուն դահլիճներում: Ու այնպես չի, որ հանդիսատեսի շարքերում տեղի հայերն էին: Հավատացեք, 90 տոկոսը արտասահմանցիներ էին: Ու դա լավ էր, քանի որ «Հայի ոգին» հենց դրա համար էլ ստեղծված է՝ սփռելու հայկական երաժշտությունը օտարների մեջ: Գրեթե բոլոր երկրներում հանդիսատեսը մի քանի անգամ բիս է գոռացել՝ պահանջելով կրկնել այս կամ այն համարը ու չավարտել համերգը: Մեր արվեստը տարբերվող գույն է այդ ամբողջ միագույնության մեջ:

- Հայկական ի՞նչ ստեղծագործություններով եք ներկայանում, ո՞վ է ընտրություն կատարում:

- Ջորդի Սավալին տվել ենք բազմաթիվ հայկական երաժշտական գրքեր, ինքն էլ շատ ճաշակով ընտրություն է կատարել ու անձամբ գործիքավորել: Պատահում է, որ գործիքավորման ժամանակ փոքր-ինչ շեղվում է, բայց մենք հուշում ենք ու ամեն ինչ տեղն է ընկնում (ժպտում է, հեղ.): Ցանկում ընդգրկված են թե՛ գեղջկական երգեր, թե՛ Սայաթ-Նովա ու Կոմիտաս…

- 7 տարվա մեջ կա՞ մեկ համերգ, որից առավել շատ եք տպավորվել:

- Այո, 2015 թվականի համերգները. սովորաբար, Ջորդի Սավալը այս նախագծով յուրաքանչյուր համերգի ժամանակ հանդիսատեսին ծանոթացնում է հայ ժողովրդի պատմությանը: 2015 թվականին ամսվա կտրվածքով գոնե 1 համերգ անպայման ունենում էինք: Ամբողջ տարվա ընթացքում նա բեմից խոսեց 1915 թվականին տեղի ունեցած Հայոց Ցեղասպանության մասին՝ ընդգծելով, որ տվյալ համերգը նվիրվում է Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին: Ամեն անգամ ես մեծ երախտապարտությամբ էի լցվում այդ հզոր երաժիշտի նկատմամբ: Հատկապես այդ տարի նա մեծ գործ արեց մեր ժողովրդի պատմության այդ փուլը ներկայացնելու համար, ինձ էլ հնարավորություն տվեց մեր երգի միջոցով այդ մասին պատմելու… Հիշում եմ, որ նույն այդ տարվա՝ 2015-ի ապրիլին, երբ համերգներով Իտալիայում էինք,  Ջորդի Սավալը Ստամբուլից հրավեր ստացավ հայ երաժիշտներիս հետ համատեղ մասնակցելու հենց Ստամբուլում կայանալիք՝ Ցեղասպանության ընթացքում զոհված հայ մտավորականների հիշատակին նվիրված համերգին:

- Հրավերը տեղի հայ համայնքի՞ց էր: Մասնակցեցի՞ք:

- Եթե չեմ սխալվում՝ այո, հայ համայնքն էր կազմակերպիչը: Այո, 2015 թվականի ապրիլին մենք գնացինք Ստամբուլ ու համերգը կայացավ: Ինձ մոտ դա աննկարագրելի զգացմունքային փոթորիկ էր առաջացրել, նույնիսկ դժվարանում եմ նկարագրել…

- Առաջին անգա՞մ էիք Ստամբուլում:

- Այդ ժամանակ` այո, հետագայում արդեն այլ խմբով համերգային ծրագրով գնացել եմ Արևմտյան Հայաստան:

- Ջորդի Սավալը Հայաստանում եղե՞լ է:

- Ոչ, չի եղել: Հավանաբար, ես պետք է դիմեմ պետությանը, որ բարձր մակարդակով Հայաստան հրավիրեն այդպիսի մեծ մարդուն ու աշխարհահռչակ երաժիշտին: Այդ նույն նախագծով կարելի է և Հայաստանում ելույթ ունենալ: Ի վերջո, նա հայ չլինելով՝ հանրահռչակում է հայկական երաժշտությունը, ինչու ոչ՝ նաև հայ ժողովրդի պատմությունը: Ճիշտ կլինի նրա կատարած աշխատանքը նաև վերին ատյաններում գնահատեն: Նա հայերի նկատմամբ առանձնահատուկ վերբերմունք ունի: Մեկ անգամ նույնիսկ խոստովանել է, որ լսելով հայ երգը՝ անմիջապես կարելի է զգալ, թե ինչ է ապրել և վերապրել, հաղթահարել այդ դարավոր ժողովուրդը:

- Որքան ես եմ տեղյակ, հայկական երաժշտության նկատմամբ իր սերը ծագել է իր իսկ կնոջ նկատմամբ սիրուց. ինքը շատ է սիրել կնոջը, կինը՝ հայկական երաժշտությունը: Երբևէ այդ մասին պատմե՞լ է:

- Ինքն այդ մասին չի խոսել, բայց հնարավոր տարբերակ է: Մի բան հաստատ գիտեմ՝ կինը շատ-շատ է սիրել հայկական երաժշտությունը (ժպտում է, հեղ.)

-   Ձեր համագործակցությունն այժմ ի՞նչ փուլում է, չի՞ շարունակվելու:

- Պլանավորած ծրագրեր ունեինք, բայց COVID-19-ն այդ ամենն իրար խառնեց: Հիմա, բնականաբար, դադարեցրել ենք, ու չգիտեմ, թե հետագայում ինչպես կստացվի:

- Պետական երաժշտական կոլեկտիվի մեներգիչ եք, «Նորայր Քարտաշյան և Վան փրոջեքթ»-ում եք երգում, հանդես եք գալիս նաև տարբեր երաժշտական նախագծերում, որոնցից մեկի մասին արդեն պատմեցիք: Իսկ այդ ամենին զգուգորդում ե՞ք նաև ռեստորանային գործունեությունը, կորպորատիվ միջոցառումները: Ի վերջո, ֆինանսի հիմնական աղբյուր երգիչների համար դա է ապահովում:

- Նայած՝ ինչ միջավայր է: Աշխատում եմ խուսափել այն հրավերներից, որտեղ մի քիչ այլ ոճի երաժշտություն են պահանջում: Եթե անընդհատ այդ պահանջին տուրք տաս, կսայթաքես, քեզ այլ ուղղությամբ կտանի, այլ երաժշտության մեջ կգցի, որը հաստատ մի օր խանգարելու է: Ես դա չեմ ուզում: Բայց իհարկե դրա հակառակ կողմն էլ կա՝ երգիչը հղկվում է, տարբեր բարդ իրավիճակներ է հաղթահարում: Դեպք է եղել, որ այնպիսի գուսանական երգ են պահանջել, որը երբեք կատարած չեմ եղել: Թեկուզ բարդ էր, բայց 5 րոպեում սովորել եմ (ժպտում է, հեղ.)

- Արամ, շուտով կես տարի կլինի, որ Արտակարգ դրությամբ պայմանավորված՝ մի շարք ոլորտներ պարապուրդի են մատնված: Թիրախային խմբում են նաև երաժիշտները: Նրանցից շատերը բողոքի ցույցեր էին անցկացնում: Դո՞ւք ինչպես եք հաղթահարում այս փուլը:

-  Այո, սա ամենակաթվածահար ոլորտն է: Եթե տարբեր ոլորտներ քիչ թե շատ աշխատում են, մենք լիովին պարապ ենք՝ համերգ, կորպորատիվ միջոցառումներ՝ ամեն ինչ չեղարկված է: Չեմ պատկերացնում, թե ինչքան կարող է ձգձգվել, ես դեռ վերջը չեմ տեսնում…

- Գիտեմ, որ 10 տարեկանից հաճախել եք Ալբերտ Ազարյանի անվան մարմնամարզության դպրոց, զբաղվել եք պրոֆեսիոնալ մարմնամարզությամբ ու մեծ սպորտ մտնելու ցանկություն եք ունեցել: 13 տարեկանում ծնկի վնասվածքի պատճառով չկարողացաք շարունակել, բայց հետաքրքիր է՝ հետագայում սպորտն այդպես էլ կրկին չգայթակղե՞ց Ձեզ:

- Իրականում, այնքան ծանրաբեռնվածությամբ ու լարվածությամբ էի տարված երգ-երաժշտությամբ, այնքան էի սիրում երգել, որ այդ մի «սերս»  ինձ այլևս չգրավեց: Կարելի է ասել՝ հագեցած էի սպորտից (ծիծաղում է, հեղ.): Դրա համար էլ ցավագին չտարա հեռանալը: