«էղած-չեղածս կծախեմ, սրան-նրան կխնդրեմ, բայց կտանեմ իմ էրեխուն կբուժեմ». վիրավոր հետախույզի հայրը սրտնեղած է՝ որդու վիճակն օր օրի բարդանում է, պետությունն էլ լուռ է

20-ամյա հետախուզ Յուրի Ոսկանյանը պատերազմի 4-րդ օրը ծանր վիրավորում է ստացել ու մինչ այսօր անասելի ցավերի մեջ է: Օրեցօր վատթարացող օրգանիզմն այլևս դժվարանում է պայքարել, տղային ոչ միայն լուրջ բժշկական օգնություն է անհրաժեշտ, այլև համապատասխան խնամք: Ու այս ամենի մեջ պետությունը, կարծես, անմասն է: Ծնողների հետ խոսելիս հասկանալի է դառնում՝ միայն սկզբնական շրջանում, քիչ թե շատ իրենց գործն արել են, ճամփու դրել ու մի կողմ քաշվել. «վիրավորները շատ են, ծարաբեռնվածությունը՝ մեծ, ժամանակ չկա», - արդարացել են Հիպոկրատին երդում տվածները:

Յուրի Ոսկանյանը ծնվել է 2000 թվականի հոկտեմբերի 20-ին, մինչ ծառայությունը՝ բոքսով է զբաղվել, չեմպիոն է եղել: Զորակոչվել է 2019 թվականի հունվարի 8-ին՝ Մատաղիս: Այնուհետև ԼՂ այն ժամանակվա ՊՆ նախարար Կարեն Աբրահամյանի որոշմամբ մեկնել է Վանաձոր՝ հետախուզության դասընթացների: Որպես հետախույզ վերապատրաստվելուց հետո երիտասարդը ծառայությունը շարունակում էր Թալիշում, հետախուզական ջոկատում:

«Տղաս վիրավորրվել է սեպտեմբերի 30-ին՝ Եղնիկներում, մարտական խնդիր իրականացնելու ժամանակ: Թշնամու անօդաչու թռչող սարքը խփել է, բեկորները լցվել են աջ աչքը: Բեկորի հարվածից ձախ ոտքի ոսկորը՝ խնձորակից ներքև, ջարդվել է: Ամբողջ մարմնում բազմաթիվ մանր «ասկոլկեք» կան, մեկն էլ կոկորդի հենց տակից էր մտել: Ինքը հրաշքով է փրկվել, հետի ընկերը, ով մի քանի մետր հեռավորության վրա է եղել, զոհվել է: Յուրայի ոտքը 3 անգամ փակ վիրահատել են, ոսկորը քաշել, երկարացրել են: Մի անգամ հիվանդանոցում էնքան էի ջղայնացել, որ ասեցի՝ իմ էրեխուն տանում եմ տուն: Սկսեցին արդարանալ, թե ժամանակ չունեն, վիրավորները շատ են: Իսկ այդ պահին խնդրածս գիտե՞ք ինչ էր՝ մի հատ ցավազրկող, էրեխես աչքիս առաջ ցավից թպրտում էր: Հասկանում ենք, գնահատում ենք ձեր արածը, թե մենք մի վիրավոր ենք տենում, դուք հազարներին եք տեսնում, բայց մարդկային խիղճն ի՞նչ է՝ չունեք, այդ պահին հնարավոր չի՞ մի հատ ցավազրկող տալ քույրին, կամ ինձ, ասեք տար տուր էն գալարվող զինվորին: Հենց բողոքեցի, եկան հավաքվեցին, թե՝ ի՞նչ է եղել: Պարզվեց՝ ոտքը նորից պիտի ձգվեր», - Aysor.am-ի հետ զրույցում պատմեց մերօրյա հերոսի հայրը՝ Զորիկ Ոսկանյանը:

Վիրավոր Յուրիին Ստեփանակերտի հոսպիտալից տեղափոխել են Երևան՝ Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտ: Ծնողներին հիվանդանոցից ուսանող մի տղա է զանգահարել ու տեղեկացրել: Երբ հարազատները հիվանդանոց են հասել, Յուրան միայն հորն է ճանաչել:

«Իրեն որոշ ժամանակ պահեցին վերակենդանացման բաժնում: Երբ հիվանդասենյակ բերեցին, ես, կինս, աղջիկս հերթափոխով իր մոտ խնամակալ էինք մնում: Իմ տղուն ու իր նման բոլոր զինվորներին նայում էի, «սաղ» էլ իմ զինվորները, իմ էրեխեքն են եղել», - նշում է նա:

20-ամյա զինվորը գրեթե արնաքամ էր եղել, 3 լիտր արյուն են ներարկել: Ի դեպ, արյան տեղափոխության հարցը լուծելու կարևոր պարտականությունն էլ դրված էր հոր վրա, ով այդ պահին ո՛չ հոգեբանորեն էր դրան պատրաստ, ո՛չ էլ քաղաքին էր ծանոթ:

«Ինձ թուղթը գրել, տվել են, թե գնա շուտ արյուն բեր առաջին հիվանդանոցից, ժամանակ չունես, հեմոգլոբինն իջել է 50 տոկոս, կյանքը վտանգված է: Շշկռված, վազելով իջել եմ հիվանդանոցի դուռը, չէի հասկանում՝ ո՞ւր գնամ, ի՞նչ անեմ: Դրսում մի մարդու եմ մոտեցել, ասել, որ տղաս վիրավոր է, էս թուղթը տվել են ինձ: Խնդրել եմ, որ բացատրի, հասկանամ՝ ի՞նչ ա կատարվում, ո՞ւր գնամ, ի՞նչ անեմ: Հոգեկան ապրումների մեջ այ էդքան ցրված էի: Մի խոսքով՝ տաքսի ենք կանգնեցրել, մի կերպ հասել եմ, արյունը վեցրել, եկել: Նորից եմ ասում՝ հասկանում եմ, որ վիրավորները շատ են, բայց շատ դեպքերում քայլեր են անում, որոնք մարդկային խղճին ընդհանրապես մոտ չեն, ախր կյանքի հարց է», - նկատում է զրուցակիցս:

Հայրը մի քանի ժամով տուն էր գնացել, երբ զանգ ստացավ, որ Յուրային տեղափոխում են Աշտարակի հիվանդանոց: Սակայն այստեղ էլ վիրավոր հետախույզին երկար չպահեցին՝ երկու օր անց տեղափոխեցին Երևանի Մուրացան հոսպիտալ:

«Մուրացանում կորոնավիրուսի պատճառով իր մոտ տեսակցություն չէին թողնում: Անկեղծ ասեմ՝ գյուղացի մարդ եմ, մեծ հնարավորություններ էլ չունեմ, 2-3 օրը մեկ էի գնում, ինչքան ուժս պատում էր՝ «պերեդաչի» էի տանում տղուս: Մի օր հենց հիվանդանոցից տուն հասա՝ զանգեց, թե պապ, ինձ դուրս են գրում, արի տար տուն:

Նոյեմբերի 10-ից Յուրի Ոսկանյանը տանն է, հիվանդի ամբողջ խնամքը հարազատների ուսերին է: Հայրը սրտնեղում է՝ մինչ այսօր որևէ բժիշկ, որևէ պետական պաշտոնյա որդու որպիսությամբ չի հետաքրքրվել:

«Ես շփոթված եմ, չգիտեմ՝ որպես ծնո՞ղ խոսամ, որպես մա՞րդ խոսամ... Ի՞նչ ենթադրություն անեմ այս վերաբերմունքից: Իմ էրեխեն փողոցո՞ւմ ա կռիվ արել, որ մի հատ ուշադրություն չեք դարձնում: Դեռ լավ է, Յուրան ռիսկով տղա է, իր վերքերը ինքն է մշակում: Ոտքի տակ բազմաթիվ մանր «ասկոլկաներ» կան, ես, էս տարիքիս՝ չեմ կարողանում նայել, սիրտս չի դիմանում: Ինքն իր մարմնի բեկորները «պինցետով» մանր-մանր հանում է», - ընդգծում է Զորիկ Ոսկանյանը: 

Բժշկի կողմից շուրջ մեկ ամիս առաջ տրված «Արձակուրդային էպիկրիզի» անամնեզում նշված է.

«Ներկայումս հիվանդը քայլում է հենակների օգնությամբ, կատարում է վերականգնողական վարժություններ»... Սակայն, իրականում, հիվանդի մոտ բոլորովին այլ ընթացք է. հոր խոսքով՝ նույնիսկ չի կարողանում ոտքը գետնին դնի, ուր մնաց՝ հենակով քայլի: Վիրավոր ոտքն էլ օր օրի բարակում է, արդեն «կաշին ու ոսկորն» է մնացել:

Յուրայի աչքը 30 տոկոսով հաջողվեց պահել, ոտքը «շշերով է հավաքած», ամեն շարժվելուց արյուն է դուրս գալիս: Օրական մի քանի ուժեղ ցավազրկող է խմում: Չի կարողանում վրան անգամ վերմակ գցի, քանի որ ոտքին դիպչելիս՝ ցավեցնում է: Ստիպված՝ փայտի վառարանն ամբողջ գիշեր թեժ են պահում, որ վիրավոր զինվորը չմրսի:

Պատերազմը սեփական աչքերով տեսած, կողքին ընկերոջ մահը տեսած հետախույզը պարբերաբար ցնցումներ է ունենում, աչքը կպցնելուն պես մղձավանջի մեջ է հայտնվում: Հաճախ նյարդայնանում է, ֆիզիկական ու հոգեկան ցավը միախառնվում են: Հայրը նկատում է.

«Հիմա, որ Ձեզ պատմում եմ իր մասին, էլի ջղայնանում է, բայց ի՞նչ անեմ, գրեթե անզոր եմ: Գերլարված է, չհանդուրժող, նույնիսկ քնաբերները վրան չեն ազդում»:

Նրան մասնագիտական աջակցություն է պետք, սակայն բուժքույր կամ խնամող վարձակալել ընտանիքն ի վիճակի չէ, ֆինանսները չեն ներում:

«Էս էրեխեքը սրա՞ն են արժանի, էս վերաբերմունքի՞ն, էս անտարբերությա՞նն են արժանի: Ով վիրավորվեց, էլ ձեզ պետք չի հա՞: Մարդը գոնե իրեն գնահատված չզգա՞, հայրենիքի համար առողջությունը տալուց հետո հոգատարություն չզգա՞: Ես քաղաքականության հետ ոչ մի կապ չունեմ, դրանից բան էլ չեմ հասկանում, իմ խոսքն անկեղծ ու ազնիվ է: Մի քանի օր առաջ գնացել եմ զինկոմիսարիատ, հարցրել, թե ի՞նչ ուղղություն ցույց կտան ինձ՝ բժշկի կողմն են մատնացույց անում, ասում են՝ իրեն դիմիր, ինքն ինչ պետք է՝ տեղը-տեղին կանի: Բժիշկն ի՞նչ է ասելու, եթե նույնիսկ հեռախոսին չի պատասխանում: Բուժող բժշկի հեռախոսահամարը մի կերպ ենք ճարել, բայց զանգած-չզանգած մի հաշիվ է, հեռախոսին չի պատասխանում: Մեկը մյուսին պաս տալով՝ ֆուտբոլի գնդակի պես «տշե՞ն» ինձ: Նրան մասնագիտական մերսում է պետք, էն հիվանդներից չի, որ մաման ու տատին, սնղչին ոտքը մասաժ անեն, լավանա», - մանրամասնում է հայրը:

Հիվանդանոցի կողմից զինվորին հատկացված վերականգնողական արձակուրդային էպրիկիզը 30 օրով է, դեկտեմբերի 10-ին ժամկետը լրանում է, բայց որդու առողջականում դրական դինամիկա չկա, նրան նորից պետք է տանել հիվանդանոց: Ու հիմա Զորիկ Ոսկանյանը մնացել է երկու քարի արանքում: Չգիտի՝ ինչպե՞ս է տանելու, սովորական մարդատար ավտոմեքենայով նրան տեղափոխելը դժվար է. համ տեղաշարժվել չի կարողանում, մեկտեղ՝ ցավին չի դիմանում:

«Ծունկը չի ծալվում, ո՞նց տանեմ, ամբողջ ոտքը հաստ մետաղական կոնստրուկցիաներով հավաքած է: Հիվանդանոցից տուն բերելն իր համար արդեն իսկ շատ դաժան էր, հիմա ո՞նց նորից այդ դաժանության մեջով անցկացնեմ: Ոտքի վրա ընդհանրապես հալ չկա, հսկա տղայիս ոտքն էնքան է բարակել, կաշին ու ոսկորն է մնացել: Անգամ լողանալ չի կարողանում, ամեն օր մի քանի տուփ թաց անձեռոցիկ է ուզում, որ կարողանա գոնե այդկերպ որոշ չափով սեփական հիգիենային հետևել», - մանրամասնում է զրուցակիցս:

Ոսկանյաններն ապրում են Արտաշատի շրջանի Քաղցրաշեն գյուղում: Բացի Յուրան, երկու դուստր ու մեկ որդի ունեն: Կրտսեր որդին 4 տարեկան է, աղջիկներն ուսանողուհիներ են: Հայրը տարակուսած է՝ ավագ դուստրն Արտակարգ իրավիճակների ակադեմիայում է սովորում, արդեն 4-րդ կուրսի ուսանողուհի է, բայց վերջին ամիսների իրավիճակից ելնելով՝ հայտնվել են փակուղում, վարձը չեն կարողանում մուծել: Փոքր դստեր դեպքում նման մտահոգություն չունեն. ԵՊՀ-ի Փիլիսոփայության բաժնի առաջին կուրսի ուսանողուհին անվճար է ընդունվել:

Ի դեպ, Զորիկ Ոսկանյանն Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակից է, «կանտուզիա» է ստացել: Երկրորդ կարգի թոշակառու է, բայց քանի որ ժամանակին թղթաբանությամբ չի զբաղվել, զինհաշմանդամ չի կոչվում:

«Եթե Յուրան չվիրավորվեր, ես էլի էի գնալու, ես իմ հողն ու ջուրը շատ եմ սիրում, ինձ իմ ազատ երկրին ա պետք», - ասում է նա ու շարունակում.

«Հեսա նույն բանը կլինի. վաղը-մյուս օր ծանոթ-բարեկամ խաղացնելով ու մեջտեղ գցելով, Ղարաբաղի տեղը չիմանալով՝ իրանք կդառնան ազգային հերոսներ, իսկ էս էրեխեքը, որ առաջին գծում են եղել, չգիտեմ՝ ինչի կարժանանան: Դեղերով ապրող մարդ եմ, հիմա այս նույն ճակատագրին էլ իմ տղա՞ն արժանանա: Փաստորեն, հայրենիքին նվիրված մարդիկ դրա՞ն են արժանի... Մեր տան աշխատողը կինս է, ես էլ հողագործությամբ եմ զբաղվում: Բայց այս տարի ցուրտը բերքս տարավ, ի՞նչ անեմ ես: Խճճվել, մնացել եմ, չգիտեմ՝ վա՞րձ տամ, որդո՞ւս բուժեմ, թե՞ ինչ անեմ», - սրտնեղած պատմում է Զորիկ Ոսկանյանը, մտածում ու կրկին շարունակում:

«Իմ տղուն էլի մի քանի վիրահատություն է սպասվում, եթե իրանք ի վիճակի չեն իրենց վիրավոր զինվորին տեր կագնգնելու, թող ասեն: Ես էղած-չեղածս կծախեմ, սրան-նրան կխնդրեմ, բայց կտանեմ իմ էրեխուն կբուժեմ: Պետություն եք կոչվում, էսքան ժամանակ էս էրեխեն վիրավոր ա, մեկը չկա՞ հետաքրքրվի, գոնե զանգի հարցնի՝ ծանր վիրավոր տղա ա, ո՞նց ա, պետությունն ինչո՞վ օգնի: Եթե էսօր չեն հարցնում, չեն հիշում, մեկ տարի հետո իրեն հաշվի առնելո՞ւ են: Վստահ եմ, էս տղերքը «կաստիլներով» ավտոբուս են բարձրանալու, ոչ մեկը նույնիսկ նստելու տեղ չի զիջելու: Ես էդ կյանքի դպրոցն անցել եմ, գիտեմ՝ ինչ է», - Aysor.am-ի հետ զրույցը եզրափակում է Զորիկ Ոսկանյանը: