«Ձեռքում քարտեզ է եղել, ծոցագրպանում՝ զինվորական գրքույկ, սնիկերս ու հեռախոս». 18-ամյա Սարգիս Ղազարյանը երազում էր Արծվաշենը վերադարձնելու մասին

Արցախյան երկրորդ պատերազմն իսկական դաս եղավ բոլորիս համար: Հանուն հայրենիքի պայքարած ու նահատակված տղաները ոչ միայն սպիներ թողեցին մեր հոգում, այլև օրինակներ դարձան՝ hերոսության, նվիրվածության ու արժանապատվության խոսուն օրինակներ:

2001 թվականի դեկտեմբերի 3-ին ծնված Սարգիս Ղազարյանը զոհվեց 2020-ի հեկտեմբերի 13-ին: 19-ը դեռ չբոլորած այդ տղան իր կարճատև, բայց բովանդակային կյանքի ընթացքում հասցրեց դառնալ լավագույնը բոլոր ասպարեզներում ու հարաբերություններում՝ ընտանիքի օրինակելի որդի, նվիրված ընկեր, արժանապատիվ քաղաքացի ու հայրենասեր զինվոր:

Ճամբարակցի Սարգիսը, էջմիածնեցի Հայկն ու սիսիանցի Սամվելը (Սամվելը ներկա պահին ծառայության մեջ է, հեղ.) ծանոթացել են 2019 թվականի սեպտեմբերին, երբ առաջին անգամ ոտք դրեցին Երևանի Մխիթար հերացու անվան բժշկական համալսարան: Նրանց անմիջական շփումը շուրջ 5 ամիս է տևել, 2020 թվականի հունվարին Սարգիսը զորակոչվել է: Բայց այդ կարճ ժամանակահատվածում ընկերություն է ձևավորվել: Նրա 18-ամյակին երեք ընկեր նույն սեղանի շուրջ բաժակ բարձրացրեցին ու միաձայն խոստովանեցին՝ երեքի մոտ էլ կյանքում առաջին դեպքն է, երբ հասկացել են՝ ամուր ընկերություն ունենալու համար ժամանակի փորձություն հաղթահարելը պարտադիր պայման չէ:

«Մենք ժամերի ընթացքում մտերմացանք ու դրանից հետո անբաժան ընկերներ ենք եղել: Կա տեղ, որտեղ սիրում էինք միասին նստել: Ու հիմա բժշկականում ամեն ինչ Սաքոյին է հիշեցնում», - Aysor.am-ի հետ զրույցում հուզմունքով զոհված ընկերոջ մասին է պատմում ապագա բժիշկ Հայկ Խաչատրյանն ու շարունակում.

«Ինքն անհամբեր էր սպասում իր բանակ գնալուն, դա իր համար ուսումից կարևոր էր։ Ու հենց Արցախ էր ուզում գնալ, այդպես էլ արեց։ Սկզբում ծառայությունն անցկացրել է Հոկտեմբերյանի զորամասում, այնուհետև, որպես կրտսեր սերժանտ, դիրքի ավագ, տեղափոխվել է Մատաղիս: Ճիշտն ասած, ես հիմա ինձ շատ մեղավոր եմ զգում, Հոկտեմբերյանն ինձ մոտ է, բայց այդ ընթացքում իրեն չեմ այցելել։ Դե մտածում էի՝ երբ Արցախ գնա, գարունը կգնամ անտեղ, կտեսնեմ։ Բայց համավարակը ծրագրերս ձախողեց։ Բացարձակ մտավախություն չունեի, որ կարող է նա այլևս չվերադառնա»։

Պատերազմի մեկնարկից օրեր անց Հայկին հաջողվեց զրուցել ընկերոջ հետ՝ Սարգիսն էր զանգել... Զրուցակցիս դեմքին մի պահ ժպիտ է գալիս, վերապրում է այդ պահի զգացողություններն ու նշում՝ շատ էր ուրախացել, երբ Սարգիսի ձայնը լսել ու հասկացել էր՝ ողջ է:

«Այդ ընթացքում իր ընտանիքի անդամների ու իմ հետ է խոսել, ուրիշ ոչ մեկի հետ կապ չի հաստատել: Երբ առաջին անգամ զանգեց, ասաց՝ «Հայկո, ПК-ն գիտե՞ս որն ա»: Ասեցի՝ «հա, ո՞նց չգիտեմ»: «Դե պատկերացրու` ախպերդ էդ զենքով ի՞նչ ա արել... Բայց մի քիչ անտրամադիր եմ, հիմա էլ գրանատամյոտ (նռնականետ) եմ վերցրել, որ տանկ խփեմ, էն էլ երկու օր ա՝ տանկ չի գալիս»», - ընկերոջ խոսքերը փոխանցեց Հայկը։ 

Վերջին անգամ զրուցել են հոկտեմբերի 9-ին: Հայկն, իմանալով ընկերոջ չնահանջող տեսակը, խորհուրդ է տվել զգույշ լինել, հերոսություն չանել: Ընկերն էլ խոստացել էր՝ չի անի, ու վստահեցրել՝ ամեն ինչ նորմալ է: Միայն օրեր առաջ Հայկը Սարգիսի զինընկերներից է իմացել, որ Սարգիսն ու տղաներից մեկը նահանջ հրաման են տվել, զինվորներին իջեցրել՝ իրենք մնալով արդեն կորցվող դիրքում:

«Նրանք երկուսով 50 զինվորի կյանք են փրկել ու հենց այդտեղ էլ «սնարյադն» ընկել է իրենց վրա... Մինչ այդ էլ՝ հոկտեմբերի 7-ին, 13 հոգու կյանք է փրկել», - հպարտությամբ ու մեկտեղ ցավով ասում է նա։

Սերժանտ Սարգիս Ղազարյանի մարմինը զոհվելուց շաբաթներ անց են գտել: Ձեռքում քարտեզ է եղել, ծոցագրպանում՝ զինվորական գրքույկ, սնիկերս ու հեռախոս: Հայկն ընկերոջ զոհվելու մասին նրա մանկության ընկերոջից է իմացել՝ «զոհվել է, բայց մարմինը չեն գտնում»», - ասել է այդ պահին նույնպես ծառայության մեջ գտնվող Սարգիսի մանկության ընկերը, ինչը մեծ հույս է առաջացրել Հայկի ու Սամվելի սրտում՝ գուցե Սարգիսը չի զոհվել, գուցե նա դեռ կվերադառնա...

«Մինչև վերջին պահը հույս ունեինք, որ սխալմունք է եղել, որ նա ողջ ու առողջ կգտնվի... Բայց պատերազմից հետո Կարմիր խաչը մարմինը գտել էր, մարմնի կառուցվածքից և իր մոտ եղած փաստաթղթից ու հեռախոսից են հասկացել, որ ինքն է», - ասաց Հայկը։

Ընտանիքի միակ որդին էր, իրենից ավագ քույրն ունի, ով արդեն իր ընտանիքն է կազմել: Սիրած աղջիկ ուներ, ում նպատակները ևս կիսատ մնացին։ Ծնողները հիմա դժվարությամբ են համակերպվում իրենց զավակի ֆիզիկապես ներկա չլինելուն... Ավելի ճիշտ՝ ընդհանրապես չեն համակերպվում։

Զրուցակիցս շեշտում է՝ Սարգիսն ուժեղ ծնողներ ունի, արծվաշենցի հայրն, ով Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակից է եղել, հոգեպես շատ ամուր, ուժեղ մարդ է։ Իր դաստիարակության արդյունքն է, որ Սարգիսը մինչև վերջին շունչը պաշտպանեց իր հայրենիքը, չընկրկեց, չնահանջեց, չխուսափեց։

«Սարգիսի հայրը ներկա պահին էլ ծառայության մեջ է, հրամանատար է։ Օգոստոսին սրտի վիրահատություն էր ունեցել, ու պատերազմի օրերին չկարողացավ գնալ Արցախ. Սարգիսն իմացել էր, որ հայրը կաթված է տարել, չէր թողնում, որ իր մոտ գնա։ Հենց հայրը պնդում էր՝ նեղանում էր։ Ու երբ հայրը որոշում է, որ պետք է չլսի նրան ու գնա՝ զինկոմիսարիատում չեն թողնում, բայց հասկանալով, որ իրենց արգելքն իզուր է, ստիպված ասում են՝ Սարգիսը զոհվել է... Դե իրենք արդեն գիտեին այդ մասին, ուղղակի փորձում էին հնարավորինս հետաձգել լուրն ասելու օրը, մինչև մարմինը կգտնեն», - մանրամասնում է Հայկ Խաչատրյանը։

Սարգիսի հայրը՝ Մասիս Ղազարյանը, Ճամբարակ տեղափոխվել է 1994 թվականին, երբ Արծվաշենը հանձնել են։ Սաքոն ընկերներին հաճախ էր ասում՝ երբ պատերազմը վերսկսվի, Արծվաշենը պիտի հետ բերի։

«Չէր տեսել, բայց արյունը կանչում էր, դա իր կյանքի գլխավոր նպատակն էր», - ձայնը ցածրացնելով՝ ընդգծում է ընկերն ու լռում։

Կբնութագրե՞ս Սարգիսին, փորձելով խախտել ճնշող լռությունը, հարցնում եմ ես։ 20-ամյա տղայի դեմքին նորից ժպիտ է հայտնվում.

«Չխոսկան էր, շա՜տ բարի։ Ընդհանրապես, խորիմաստ էր։ Անկեղծ եմ ասում, իմ կյանքում հանդիպած ամենահայրենասեր ու ամենաբարի մարդն էր։ Երբեք չեմ տեսել, որ ինչ-որ մեկից չարախոսի, որևէ մեկի նկատմամբ վատ տրամադրված լինի։ Առհասարակ, կյանքին շատ դրական, ուրախ, երիտասարդին բնորոշ աչքերով էր նայում։ Մեկ-մեկ էլ «նեռվերս ուտում էր», մեզ՝ տղաներիս, զանգում, ասում էր՝ «ո՚՞նց ես, քուրս»... Իսկ ինքը «ո՞նց ես» հարցին միշտ նույն պատասխանն ուներ՝ «արջի պես»։ Արջն իր համար կենդանիների արքան էր, շատ էր սիրում։ Մեկ էլ «Վիկինգներ» սերիալն էր սիրում: Հիմա նոր սերիաները դուրս են եկել, բայց ես էլ չեմ կարողանում նայել», - տխրությամբ նկատեց Հայկը։

19-ամյա հերոսը հուղարկավորվել է նոյեմբերի 19-ին՝ Ճամբարակի գերեզմանատանը։

20-ամյա Հայկն այս պատերազմում շատ ընկերներ է կորցրել, չէր պատկերացնում, որ այս տարիքում այդքան մոտ կզգա կորստի ցավն ու ծանրությունը ու այդքան հուժկու կլինի պատերազմի տված դասը։

«Ես ընդունում եմ, երբ ասում են՝ Աստված մեզ պատժեց։ Որովհետև ինքս գիտակցում եմ, որ մենք՝ թե՛ ես, թե՛ մյուսները, թե՛ հասարակությունը զոհված տղաների հետ շատ դեպքերում ճիշտ չենք վարվել, մեր վերաբերմունքը նրանց նկատմամբ շատ տեղերում է սխալ եղել։ Աստված մեզ իրենցով պատժեց, որ հասկանանք, թե առհասարակ ինչպես պետք է վերաբերվենք շրջապատին։ Վիրավորների, փրկված զինվորների կյանքն էլ բաշխեց, որպեսզի կարողանանք նրանց միջոցով ինքնամաքրվել ու նրանց հանդեպ վերաբերմունքով ցույց տանք մեր փոփոխությունը։ Տա Աստված, որ հայ ազգն էլ երբեք նման պատիժ, նման տեսքով պատիժ չստանա», - Aysor.am-ի հետ զրուցը եզրափակեց մերօրյա հերոսի ընկերը։