Զինծառայության ժամկետի կրճատման միջոցով հասնել բանակի մարտունակության բարձրացմանը. Մհեր Տերտերյան

Aysor.am-ի զրուցակիցն է «Միասնական Հայրենիք» կուսակցության ղեկավար Մհեր Տերտերյանը

- Պարոն Տերտերյան, եթե խոսելու լինենք Հայաստանի ապագայի մասին, կարելի է պնդել, որ հիմնական խնդիրները, որոնց բախվելու են գալիք իշխանությունները, կապված են լինելու երկրի անվտանգային հարցի, սպասվող արտագաղթի ու տնտեսության վերականգնման հայեցակարգի հետ: Այսօր ուզում եմ մանրամասնորեն խոսենք հենց անվտանգային հարցի մասին, որովհետև սա ներկա իրավիճակում մեր քաղաքացիներին առավել շատ հուզող հարցն է:

- Անվտանգային խնդիրը ես իրավամբ Ձեր նշած մյուս բոլոր խնդիրներից առաջ կդիտարկեի, որովհետև որքան էլ այն ուղիղ կերպով փոխկապակցված է երկրի տնտեսական պոտենցիալին ու դեմոգրաֆիկ վիճակին, սա կարևորագույն հարց է, որը պահանջում է առաջնահերթ լուծում:

Ցանկացած պատերազմ՝ լինի կարճաժամկետ թե երկարաժամկետ, քննություն է հակամարտող կողմերի համար, և պետք է ուղիղ նայելով իրականության աչքերին՝ խոստովանենք, որ մենք մեր վերջին քննությունը ձախողել ենք: Այս պարզ գիտակցումը, թերևս, առաջին քայլն է, իսկ դրան պետք է հետևի դասերի քաղումը, ճիշտ հետևություններն ու խնդիրների շտկումը:

Մենք ո՛չ ռազմատեխնիկական, ո՛չ էլ մարտավարական առումով պատրաստ չէինք այս որակի պատերազմ մղելուն և որքան էլ ցավալի է խոստովանել, պարտվել ենք պատերազմը դեռ չսկսած ու այն պահին, երբ հակառակորդը զինվել է 5-րդ ու 6-րդ սերնդի զինատեսակներով, իսկ մենք դրանց չեն արձագանքել նոր մարտավարությամբ, նոր ռազմավարությամբ, ճիշտ զինատեսակների գնմամբ կամ արտադրությամբ: 

Իհարկե, կարևոր է նաև որ մեր անվտանգային ներկա խնդիրը չդիտարկենք արտաքին ճիշտ քաղաքականությունից անջատ, քանի որ ինչպես ժամանակին գեղեցիկ կերպով ձևակերպել է Կառլ ֆոն Կլաուզեվիցը, պատերազմը քաղականության շարունակությունն է և արտաքին քաղաքականության գործիքներից մեկը միայն: Այնպես որ, կարևոր է բանակի հզորացումը զուգորդել ճիշտ արտաքին քաղաքականությամբ ու ճիշտ դաշնակիցների որոնման պրոցեսին զուգահեռ կառուցել մարտունակ բանակ:

- Պարոն Տերտերյան, խոսեցիք պատերազմից հետո ճիշտ հետևությունների ու խնդիրների շտկման մասին: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում դա:

- Նախևառաջ, կարծում եմ՝ պետք է իսկապես գնանք ազգ–բանակ կոնցեպտի ճանապարհով, ինչը հաջողությամբ անում են աշխարհի շատ զարգացած երկրներ, օրինակ, Շվեյցարիան և Իսրայելը: Վերջինս տարածաշրջանային խնդիրներով նման է մեզ: Կարծում եմ՝ մեր բանակը պետք է ապրի բովանդակային փոփոխություններ: Մենք բանակի ռեֆորմների երկարաժամկետ ռազմավարություն ենք մշակել, որի կարևոր կետերից է, օրինակ, այն, որ պետք է մեր Զինված ուժերում ներդնել ժամկետային ծառայության այլընտրանքային՝ կրճատված տարբերակ, երբ 2 տարին աստիճանաբար կդառնա 1 տարի: Իհարկե բարձրաստիճան շատ զինվորականներ ինձ հետ չեն համաձայնի, քանի որ հիմա կա զինծառայողների պակաս: Այդ պակասն, իմ կարծիքով, հնարավոր չէ լրացնել արդեն փորձված տարբերակով՝ զինծառայության ժամկետն ավելացնելով, ինչը եղել է նախկինում: Միայն զինծառայողների մարտական պատրաստվածության մակարդակի բարձրացման և զուգահեռ նաև զինծառայության ժամկետի աստիճանաբար կրճատման միջոցով է կարելի հասնել պաշտպանության արդյունավետության բարձրացմանը: 

Հայաստանում մենք ունենք մի իրավիճակ, երբ 44-օրյա պատերազմի պատճառով սահմանային բնագիծը երկարել է, հետևաբար այս հանգամանքը և մեր ունեցած մարդկային ռեսուրսները մեզ թույլ չեն տալիս շարունակել, այսպես կոչված, «խրամատային քաղաքականությունը»: Պաշտպանունակության բարձրացումը և անվտանգության ապահովումը հնարավոր է իրականացնել նաև նոր տիպի ռազմական մոբիլ ստորաբաժանումների ստեղծման միջոցով, որոնք կունենան բազմաֆունկցիոնալ օպերատիվ մարտավարական ներուժ, որը հիմնված կլինի գերժամանակակից բարձր տեխնոլոգիաների վրա, որտեղ ծառայող զինվորի կյանքը կլինի բարձրագույն արժեք: Արդեն երկար տարիներ սա հաջողությամբ իրականացվում է իսրայելական բանակում:

Համոզված եմ, որ ժամանակակից տեխնոլոգիական միջոցների, միջազգային փորձի ներդրմամբ, ինչպես նաև առաջատար երկրների մասնագետների ներգրավմամբ, մենք կկարողանանք ունենալ ռազմական ավելի լավ պատրաստվածություն ունեցող զինվոր, քան հիմա ունենք, երբ նրանք ծառայում են 2 տարի: Արդյունքում, խնայված միջոցները կարող են օգտագործվել հենց բանակի տեխնիկական վերազինման համար:

- Նշում եք, որ զինծառայության ժամկետի կրճատմամբ կարելի է հասնել պաշտպանության արդյունավետության բարձրացմանը: Խնդրում եմ՝ մի փոքր մանրամասնեք:

- Ասածս ավելի պատկերավոր ներկայացնելու համար բերեմ օրինակ: Դիցուք՝ պաշտպանական գիծը կազմում է 10 կմ: Այն հսկելու համար հիմա փաստացի 100 զինծառայողի փոխարեն մարտական հերթապահությունն իրականացնում է 50 զինծառայող: Մոնիտորինգի և սահմանային դրությունը հսկող ժամանակակից գործիքների (տեսախցիկներ, ավտոմատացված կրակային դիրքեր) ներդրման միջոցով մենք կարող ենք կրճատել մարտական հերթապահություն իրականացնող զինծառայողների թիվը՝ հասցնելով այն նվազագույնի: Միևնույն ժամանակ մենք պատրաստում ենք արագ արձագանքման հատուկ ստորաբաժանումներ, որոնք հագեցած են անհրաժեշտ գերժամանակակից բոլոր սարքերով, այդ թվում՝ հարվածքային տեսակի անօդաչու թռչող սարքերով, որոնք վտանգի դեպքում կարող են արդյունավետորեն հակազդել թշնամուն:

Նշեմ նաև, որ ըստ մեր հայեցակարգի, ծառայությունն ավարտելուց հետո ժամկետային զինծառայողները 20 տարվա ընթացքում տարին երկու անգամ 10 օրով պարտադիր կերպով պետք է մասնակցեն զորավարժությունների, որոնց ընթացքում կթարմացնեն իրենց գիտելիքները, կարողություններն ու հմտությունները: Նման զինվորը կիմանա՝ ով է իր հրամանատարը, որտեղ պետք է ինքը լինի թշնամու ագրեսիայի դեպքում և բավականին լավ պատկերացում կունենա տեղանքի մասին:Մեր առաջարկը հատկապես կարևոր է այն խնդրի պայմաններում, որին բախվեցինք 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, երբ հստակ երևաց, որ մոբիլիզացիոն ռեզերվը՝ իր վաղուց հնացած գիտելիքներով, պարզապես ոչ մարտունակ էր մեր դեմ կիրառվող տեխնոլոգիաների պայմաններում: Դարձյալ նշեմ, որ այս կերպ քաղաքացիները մշտապես զգոն են լինում, քանի որ վերջիններս տարբեր ժամանակահատվածներում կարող են վերապատրաստվել բանակի կողմից: Այլ խոսքով՝ այս զինվորը մշտապես պատրաստ է լինում մարտի: Արական ողջ բնակչությունը պիտանի է լինում արձագանքելու թշնամու ագրեսիային: Աստիճանաբար ձևավորվում է համընդհանուր զինապարտության գաղափարը:

Շատ կարևոր է նաև թույլ տալ կանանց կամավորական սկզբունքով ծառայել բանակում: Մեր առաջարկած ռազմավարությամբ 18-30 տարեկան կանայք կարող են կամավորության սկզբունքով որոշ ստորաբաժանումներում ոչ միայն պայմանագրային, այլև ժամկետային ժառայություն անցնել 6 ամսով: Մենք պատկերացնում ենք նաև, որ ՀՀ-ում մարտական զենք ունենալն ու կրելը պետք է լինի ազատականացված, ինչը հատկապես կարևոր է սահմանամերձ շրջաններում, որտեղ հնարավոր է պետական հատուկ ծրագրով սուբսիդավորել և այդ միջոցով խրախուսել մարտական զենք ձեռք բերել։

- Իսկ արդյո՞ք զենքի համատարած կրումը չի բերի հանցագործությունների թվի աճի:

- Ես համոզված եմ, որ մեր ազգը բավականին հասուն է զենքի ազատականացումից չվախենալու համար և այս հանգամանքը չի անդրադառնա հանցագործությունների թվի աճի վրա: Իհարկե իրավապահ համակարգը պետք է անհրաժեշտ վերահսկողություն սահմանի:

Մենք բոլորս գիտենք, որ այսօր պատերազմի հետևանքով մեծ քանակությամբ զենք ստվերային շրջանառության մեջ է: Զենք ունենալու և կրելու ազատականացումը կլուծի նաև այս խնդիրը:

Մենք, իհարկե, ամեն ինչ պետք է անենք մեր բնակիչներին պաշտպանելու համար՝ սկսած այնպիսի խորքային խնդիրներից, ինչպիսիք են սպայական կազմի որակի բարձրացումն ու վերջացրած բանակի ռազմատեխնիկական հագեցվածության ապահովումից, բայց հարկ եղած դեպքում մեր բնակիչը թշնամու դեմ անզեն կանգնելու իրավունք չունի: