Հայ փորձագետներն այցելել են Կոլայի ԱԷԿ-ը

Հայ փորձագետներն այցելեցին Կոլայի ատոմակայանը (Ռուսաստան, Մուրմանսկի շրջան)՝ ВВЭР-440 էներգաբլոկների ծառայության ժամկետը կրկնակի երկարացնելու փորձին ծանոթանալու նպատակով: Այս փորձը ներկայում ուսումնասիրվում է Հայաստանում կիրառելու համար:

Հայկական ԱԷԿ-ում այս տարի վերջին կարևոր աշխատանքներն են ընթանում երկրորդ էներգաբլոկի արդիականացման ուղղությամբ` կայանի շահագործումը մինչև 2026 թվականը երկարաձգելու նպատակով: Սակայն այսօր արդեն նախնական հաշվարկներ են կատարվել, ըստ որոնց՝ կայանը կարող է շահագործվել ևս 10 տարի: Հետևաբար, Կոլայի ԱԷԿ-ի էներգաբլոկների շահագործման ժամկետի երկարաձգման փորձը օգտակար է Հայաստանի համար:

Հայկական և Կոլայի ԱԷԿ-երի համագործակցությունը պայմանավորված է ոչ միայն նույն տեսակի ռեակտորներով: Ժամանակին Հայկական ատոմակայանի կառուցումը կապված էր հենց Կոլայի ատոմակայանի հետ, որտեղ ստեղծվեց Հայաստանի համար կադրերի պատրաստման հատուկ ստորաբաժանում `փորձարկման և գործարկման արտադրամաս:

«Ի սկզբանե մեզ մոտ ձևավորվել են շատ ջերմ, բարեկամական և մասնագիտական ​​հարաբերություններ ՀԱյաստանում կառուցվող կայանի ղեկավարության հետ», - հիշում է Կոլայի ԱԷԿ -ի տնօրեն Վասիլի Օմելչուկը: - Կոլայի ԱԷԿ-ի մասնագետները ակտիվ մասնակցություն ունեցան Հայկական ԱԷԿ-ի էներգաբլոկերի գործարկմանը: Համագործակցությունը շարունակվում է մինչ օրս: Մենք պատրաստ ենք փոխգործակցել, լուծել մեր ընդհանուր խնդիրները, ներառյալ ծառայության ժամկետի երկարաձգումը և էներգաբլոկների արդիականացումը»:

Ատոմակայանների շահագործման ժամկետի երկարացումը համաշխարհային պրակտիկա է, աշխարհի ռեակտորների մեծամասնությունը 30 տարեկանից բարձր են: Կոլայի ատոմակայանը Ռուսաստանի միակ ատոմակայանն է, որը հաջողությամբ իրականացրել է երկու ВВЭР-440 էներգաբլոկերի շահագործման ժամկետի երկարացման ծրագիր: 2019 թվականին Կոլայի ԱԷԿ-ի 1-ին և 2-րդ բլոկներում կյանքի կոչվեց ծառայության ժամկետը երկարացնելու ծրագիր: Դրա շնորհիվ կայանի էներգաբլոկները էներգիա կմատակարարեն Մուրմանսկի մարզին և Կարելիային ավելի քան 10 տարի՝ համապատասխանաբար մինչև 2033 և 2034 թվականները:

Էներգաբլոկների շահագործման ժամկետի երկարաձգման ծրագրի շրջանակներում աշխատանքներ են տարվել կառավարման անվտանգության համակարգերի արդիականացման, ճառագայթման մոնիտորինգի համակարգերի և ռեակտորի կայանի ակտիվ գոտու վթարային սառեցման նոր համակարգերի ներդրման ուղղությամբ: Նաև մեծ աշխատանք է կատարվել սարքավորումների փոխարինման և կայանի սեյսմակայունության բարձրացման ուղղությամբ:

«Կոլայի ԱԷԿ-ի անվտանգության մակարդակը օրինակելի է Հայաստանի համար: Նախագծային և լրացուցիչ ժամկետներում էներգաբլոկների երկարաժամկետ շահագործումն ապացուցում են դրանց բարձր հուսալիությունը: Էներգաբլոկների արդիականացման ճիշտ ընրված մոտեցումները և անվտանգության ոլորտում ձեռք բերված արդյունքը հիմք են հանդիսացել Հայկական ԱԷԿ-ի էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի երկարացման հայեցակարգի մշակման համար», - ասաց Ատոմային էլեկտրակայանների շահագործման հայկական հետազոտական ​​ինստիտուտի ինժեներ-էներգետիկ Անդրանիկ Վարդանյանը:

Այցի շրջանակներում փորձագետներն այցելեցին էլեկտրակայանի մեքենայական դահլիճ, կառավարման վահանակներից մեկի տարածք, ռեակտորային արտադրամաս, ինչպես նաև հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնների վերամշակման եզակի համալիր (ՀՌԹ ՎՀ) ` պնդացրած ռադիոակտիվ թափոնների  պահեստավորմամբ (ՊՌԹՊ):

Հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնների վերամշակման լայնածավալ համալիր գոյություն ունի միայն Կոլայի ԱԷԿ-ում և չունի նմանատիպն աշխարհում: Համալիրը շահագործման է հանձնվել 2006 թվականին և այստեղ առաջին անգամ կիրառվել է հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնների իոնասելեկտիվ մաքրման տեխնոլոգիան: 15 տարվա ընթացքում ատոմակայանում ավելի քան 30,000 հազար խորանարդ մետր նման թափոններ են մաքրվել և բերվել անվտանգ վիճակի՝ ստանալով տարեկան 250 տոննա վերջնական մաքուր արտադրանք:

Համալիրը նախատեսված է հեղուկ ռադիոակտիվ թափոնները ռադիոնուկլիդներից մաքրելու համար: Մշակման արդյունքում ստացվում է պինդ աղի համաձուլվածք, որն այլևս չի պատկանում ռադիոակտիվ թափոններին: Այսպիսով, դա հնարավորություն է տալիս նվազեցնել թաղվելիք ռադիոակտիվ թափոնների քանակը և ապահովել թափոնների անվտանգ պահեստավորումը 300-500 տարի:

ԱԷԿ-ներում ՀՌԹՎՀ-ի ներդրումն օգնում է լուծել միջուկային էներգետիկայի արդյունաբերության ամենակարևոր խնդիրներից մեկը` միջուկային թափոնների պահեստավորումն ու մշակումը: Արդյունքում, ԱԷԿ-ներում նկատելիորեն նվազել է ռադիոակտիվ թափոններով պահեստների թիվը, ինչը հնարավորություն տվեց երկարացնել Կոլայի կայանի էներգաբլոկների ծառայության ժամկետն առանց պահեստարանների ավելացման: «Ինչպես տեսնում ենք, այսօր գիտությունն ու տեխնոլոգիան կանգնած չեն, ատոմակայաններում բոլոր համակարգերը թարմացվում են և ներդրվում են նոր տեխնոլոգիաներ: Կոլայի ԱԷԿ-ում ռադիոակտիվ թափոնների կառավարման փորձը կարող է կիրառվել նաև Հայաստանում: Հաշվի առնելով մեր երկրում միջուկային էներգիայի զարգացման օբյեկտիվ անհրաժեշտությունը՝ ռադիոակտիվ թափոնների և սպառված միջուկային վառելիքի պահպանման և մշակման արդիական հարցերի լուծումը հանդիսանում է ՀՀ էներգետիկ անվտանգության անբաժանելի մասը», - ասաց Հայաստանում ՄԱԿ -ի Զարգացման ծրագրի էներգետիկայի ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանը: