Կակազության առաջացացման պատճառները, բուժումը, կրկնվելու հավանականությունը. ներկայացնում է լոգոպեդը

Կակազությունը խոսքի տեմպի և ռիթմի խանգարում է, համարվում է կենտրոնական նյարդային համակարգի կայուն բնույթի խանգարում։ Առաջացման պատճառները տարբեր են. երկու հիմնական գործոն է առանձնացվում՝ արտաքին և ներքին, Aysor.am-ի հետ զրույցում ասում է «Երկուսով» հոգեբանական կենտրոնի լոգոպեդ, վարքային թերապիստ Աննա Հոսեփյանը։

Ներքին գործոններից են՝ պաթոլոգիկ հղիությունը, թթվածնաքաղցը, որ երեխան կարող է ունենալ ծննդաբերության ժամանակ, գանգուղեղային և այլ տրավմաները, որ կարող են առաջանալ ծննդաբերության ժամանակ, ինչպես նաև ժառանգական գործոնը։

Արտաքին գործոններից են այն հոգեբանական տրավմաները, որ երեխան կարող է ունենալ կյանքի վաղ զարգացման շրջանում՝ ծնողների կորուստ, ավտովթար, իմպուլսիվություն գործողություններում, վախեր։ Միայն թե հանրության շրջանում թյուր պատկերացումներ կան, թե վախերը կարող են լինել ուղիղ պատճառ կակազության առաջացման, այնինչ, դրանք դրդապատճառ են. այսինքն՝ նպաստում են, որպեսզի ի հայտ գան այն խնդիրները, որոնց նախատրամադրված է երեխան։ Օրինակ, եթե ընտանիքում որևէ մեկն ունեցել է կակազություն, երեխայի մոտ կա ժառանգական տրամադրվածություն և վախը կարող  է նպաստել խնդրի ի հայտ գալուն։

Կակազության երկու հիմնական տեսակ կա՝ նևրոտիկ և նևրոզանման

Նևրոզանման կակազության հիմնական գործոններից է ժառանգականությունը, այս տեսակը ավելի բարդ է շտկելը, քան նևրոտիկը։ Կակազություն տղաների մոտ 4 անգամ ավելի շատ է դրսևորվում, քան աղջիկների. տղաների կենտրոնական նյարդային համակարգն ավելի զգայուն է։

Կակազություն ի հայտ է գալիս կյանքի երրորդ տարում, քանի որ հենց այս շրջանում երեխան զարգացման ճգնաժամային փուլում է։ Կենտրոնական նյարդային համակարգը գերլարված, խիստ ծանրաբեռնված է աշխատում և եթե այս տարիքում երեխայի մոտ լինում են կայուն բնույթի սթրեսային իրավիճակներ, ապա մեծ է հավանականությունը, որ կառաջանա կակազություն։

Կակազությունն արտահայտվում է բառերի կրկնությամբ (կարող է լինել ինչպես առաջին, այնպես էլ վերջին վանկի կրկնություն), կարող են դիտվել արտաբերական ապարատի ջղաձգումներ, որ խանգարում են լիարժեքորեն արտահայտել կապակցությունները, երեխան դժվարությամբ է ավարտում նախադասությունները, խոսքի մեջ դադարները կարող են տևել 1, 2-ից մինչև 4 րոպե։

Մասնագետն ասում է՝ կակազության ժամանակ որպես երկրորդային բարդույթներ դիտարկվում են երեխայի ներամփոփությունը, շփման բացակայությունը, տագնապայնությունը, առաջանում են որոշակի ծիկեր՝ աչքերի կամ արտաբերական ապարատի որևէ օրգանի, երեխան բավականին իմպուլսիվ է լինում գործողություններում, չի կարողանում էմոցիաները լիարժեքորեն դրևսորել, երբեմն շատ ուրախ և հակառակը՝ խիստ լարված վիճակում են դիտվում վանկերի կրկնությունները։

Հետևաբար կակազության շտկումը միայն լոգոպեդական աշխատանք չէ, շատ հաճախ կարիք կա հոգեբանական միջամտության։ Երբ կակազությունը կայուն բնույթ է կրում՝ 2 և ավելի տարիներ, այս դեպքում անելիքը միայն լոգոպեդինը չէ։ Ըստ անհրաժեշտության լոգոպեդն ուղղորդում է նյարդաբանի մոտ։

Երեք տարեկանում դիտվում է ֆիզիոլոգիական գերլարվածություն, այսինքն՝ կրկնությունները կարող են լինել խոսքային ապարատի գերլարվածության հետևանք և ոչ կակազություն։ Սահմանային փուլն է՝ եթե չարվի ժամանակին ճիշտ միջամտություն, ապա գերլարվածությունը կարող է վերածվել կակազության։

Եթե ախտորոշվում է կակազություն, ապա շտկողական աշխատանքը սկսվում է լոգոպեդական և հեգոբանական միջամտությամբ։

Կակազությունը բավական բարդ խոսքային խանգարում է, շտկման համար բավական երկար ժամանակ է պահանջվում, խոսքային այն խանգարումներից է, որ կրկնվելու հատկություն ունի։ Եթե շտկողական աշխատանքը ավարտվում է դրական արդյունքում, կարևոր է հիշել, որ հավանականություն կա որևէ սթրեսային իրավիճակում խնդրի կրկնման։

Լոգոպեդ, վարքային թերապիստ Աննա Հոսեփյանը հորդորում է՝ կակազություն ախտորոշման դեպքում պահպանել երեխայի հանգստի ռեժիմը։

Եթե երխայի օրը խիստ հագեցած է, հաճախում է խմբակների, սովորում երկու և ավելի օտար լեզու, ապա որոշակի ժամանակահատված այդ ամենը բացառել է պետք։ Չի կարելի երեխային ծանրաբեռնել ավելորդ գիտելիքներով, ինֆորմացիայով. կենտրոնական նյարդային համակարգը հանգստի կարիք ունի։

Կարևոր է նաև երեխայի հետ շփվել այլընրտանքային՝ ոչ խոսքային եղանակներով, որպեսզի խոսքային ապարատը, խոսքային օրգաններն ամբողջությամբ հանգիստ վիճակում լինեն։ 

«ԿՅԱՆՔԻ ՈՐԱԿ» բաժնի գործընկեր՝ «ԴԵՐԺԱՎԱ-Ս» ընկերություն։

Բաժնի բոլոր նյութերին կարող եք ծանոթանալ ԱՅՍՏԵՂ։