Արցախի թատրոնը՝ եվրոպական բեմերում. «Արցախը կա և լինելու է հավերժ, որովհետև պատերազմում ամուսնուն կորցրած, Շուշիում տուն կորցրած արցախցի դերասանուհիներն ուժ են գտնում բեմ բարձրանալու»

Արցախի Վահրամ Փափազյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոնը մեկնել էր Եվրոպա՝ հյուրախաղերի։ 90-ամյա թատրոնի դերասաններն առաջին անգամ էին հյուրախաղերի մեկնում արտերկիր։ Aysor.am-ը զրուցել է նյույորքաբնակ ռեժիսոր, նախաձեռնության հեղինակ և հովանավոր Կարինե Քոչարյանի հետ։


Լուսանկարում՝ հյուրախաղերի նախաձեռնության հեղինակ, հովանավոր Կարինե Քոչարյանը և Արցախի Վահրամ Փափազյանի անվան թատրոնի տնօրեն Արմեն Հարությունյանը

- Արցախի թատրոնի համար հյուրախաղեր եք կազմակերպել եվրոպական 5 քաղաքում, դերասաններից մեկն ասաց, որ սա բացառիկ հնարավորություն էր իրենց համար. առաջին անգամ էին ՀՀ-ից ու Արցախից դուրս բեմ բարձրանում։ Ինչպե՞ս հղացավ հյուրախաղերի որոշումը ու նաև ինչպե՞ս կյանքի կոչվեց գաղափարը։

- Օտարությունը սրում է զգացումներդ. շատ ծանր էի տանում պատերազմը, հետևանքները, տեղս չէի գտնում նյույորքյան հարմարավետության մեջ։ Կորցրել էի իրականության զգացումը, երևակայությանս մեջ դեպի Արցախ էի վազում, մտածում էի՝ ինչպես կարող եմ օգտակար լինել հայրենակիցներիս։ Ես մասնագիտությամբ դերասանուհի եմ ( նախկին, Սունդուկյան թատրոնի), բեմադրիչի կրթությունը ստացել եմ Նյու Յորքում. հեղինակն եմ Նյու Յորքի «Սփյուռքի ձայնը» հեռուստահանդեսի։ Ես միայն արվեստով կարող էի օգտակար լինել: Երբ իմացա, որ Արցախի թատրոնը ծանր վիճակում է, գեղարվեստական ղեկավարը մեկնել է, ռեժիսոր չկա, վճռեցի թատրոնին օգտակար լինել, գնալ Արցախ ու բեմադրություն անել: Ընտրեցի Նարինե Աբգարյանի «Երկնքից երեք խնձոր ընկավ» ստեղծագործությունը։ Պատումը մեր իրականության, մեր այսօրվա կյանքի արտացոլանքն էր՝ սարերի մեջ կորած, դատարկվող գյուղ, վերածննդի հույս: Իմ կյանքի ամենալավ որոշումներից էր, եթե չգնայի, չէի ունենա կյանքիս ամենահրաշալի փորձառությունը, կյանքս լիարժեք չէր լինի։

2021-ի օգոստոսին Արցախում առաջնախաղերից հետո, մեկնեցինք Հայաստան. 14 օրում 11 ներկայացում խաղացինք՝ մեծ հաջողությամբ:  Ես հենց սկզբից մտադրվել էի, որ Արցախի թատրոնը պետք է տանեմ շրջագայության տարբեր երկրներ: Հոկտեմբերի վերջին Նյու Յորք վերադառնալուց հետո, անմիջապես ձեռնամուխ եղա ռուսաստանյան և  եվրոպական հյուրախաղերի կազմակերպչական աշխատանքներին:  Ռուսաստանի մի քանի քաղաքներում պետք է լիներ՝ սկսած Կրասնոդարից, բայց պատերազմի պատճառով ստիպված եղանք հետաձգել. կարծում եմ դեռ առիթը կունենանք Ռուսաստան մեկնելու:
Եվրոպական հյուրախաղերը տեղի ունեցան հունիս ամսին, չորս երկրներում Ֆրանսիա, Բելգիա, Գերմանիա, Ավստրիա:  Ամենուր ունեցանք իրական հաջողություններ, երկարատև, հոտնկայս ծափեր՝ արտասվախառն աչքերի ու հուզված հայացքների ներքո: Այս հյուրախաղերի նպատակը միայն  թատերական ներկայացմամբ հանդես գալը չէր, այլ ամենակարևորը Արցախը «տանել» երկրեերկիր, որ  իր ներկայությամբ հաստատի՝ Արցախը կա, որ ողբերգությունների ու դժվարությունների միջով անցած արցախցին ուժ է գտնում բեմ բարձրանալու և Արցախը արվեստով ներկայացնելու: Եվրոպական բեմերում Արցախն էր՝ իր ողջ ճշմարտությամբ, արցախցին, որ պատրաստ է միչև վերջ պայքարելու ու  կարևորն այն է, որ համայն հայությունը նրանց կողքին լինի այդ պայքարում:
Ժողովու՛րդ, մենք նրանց մենակ թողնելու իրավունք չունեք։

- 44-օրյա պատերազմից հետո մոտ վեց ամիս ապրել եք Արցախում, այնուամենայնիվ, Հայաստանի Հանրապետությունում կան մարդիկ, որ պատերազմից հետո խուսափում են Արցախ գնալ։ Հե՞շտ էր ԱՄՆ-ից Արցախ տեղափոխվելը։

- Շատերը հարցնում էին՝ չե՞ս վախենում Արցախ գնալուց. անկեղծ ասած չեմ հասկացել վախեցողներին. վախն իմ զգացմունքներից առաջինը չէ: Մտապատկերումս այն հազարավոր երիտասարդներն էին, որ իրենց կյանքը նվիրաբերեցին Արցախին, Արցախում ապրող մարդիկ էին ու մտածում էի, որ հենց հիմա է պետք Արցախ գնալ։ Տղաս, որ կինոռեժիսոր է Նյու Յորքում, ինձ ուղեկցեց մինչև Արցախ. ճանապարհին միակ հաղթահարելու հարցը որդուս ամերիկյան անձնագիրն էր։ Ես դժվարություն չունեցա, քանի որ նաև Հայաստանի անձնագիր ունեի:

Եկանք Արցախ, հրաշալի հարևանությամբ բնակարան վարձեցի, միանգամից մտերմացա բոլորի հետ։ Շատ արագ սկսեցի ներկայացման փորձերը, որովհետև մինչև գնալս չորս ամիս պատրաստվել էի։ Հանդիպեցի հրաշալի թատերական կոլեկտիվի, իր նվիրյալ տնօրենով՝ հանձին Արմեն Հարությունյանի, արհեստավարժ, շնորհալի դերասանների, որոնց հետ աշխատելը մեծ հաճույք էր։

- Դուք բնակվում եք ԱՄՆ-ում, ներսում ապրողի հայացքով՝ սփյուռքի մեր հայրենակիցների ներգրավվածությունը Արցախի ճակատագրին, խնդիրներին բավարա՞ր եք համարում։

- Իհարկե, սփյուռքի վերաբերմունքը բավարար չէ, սառնություն է ի հայտ եկել Արցախի հանդեպ. երևի հուսախաբությունից:  Բայց ավելի վտանգավոր սառնություն կա Հայաստանում, մի տեսակ ուղղորդվածություն է նշմարվում՝ հնարավորինս մոռացության մատնել Արցախը, կարծես թէ Արցախը Հայաստանից դուրս մի տարածք է. ախր Արցախը Սյունյաց աշխարհի մի մասն է, ընդամենը 100 տարի առաջ մեր այս դրախտային հողակտորը պոկեցին Հայաստանից ու տվեցին թշնամուն: Անհասկանալի է, թե ինչ է կատարվում մեր ժողովրդի մի զանգվածի հետ: Անգամ եղել են մարդիկ, որ ասել են՝ «էլ ինչ Արցախ, Արցախ կա՞ որ»…

Ես ասում եմ՝ Արցախը կա և լինելու է հավերժ, որովհետև պատերազմում իր կամավորական ամուսնուն կորցրած արցախցի դերասանուհին ուժ է գտել բեմ բարձրանալու, Շուշիիում տուն ու տեղ կորցրած դերասանուհին ուժ ունի խաղալու, երկու-երեք պատերազմի մասնակից դերասանները բեմում նոր կերպարներ են կերտում, որովհետև արցախցին իր հողից երես չի թեքում, իր երկիրը չի լքում:



Հիմա հուսախաբության և հիասթափությունների ժամանակը չէ. մենք չենք հիասթափվում մեր հարազատից, երբ նա վատառողջ է կամ դժբախտ,  ընդհակառակը ավելի հոգատար ենք դառնում։ Ես այս համոզմունքին եմ ու դրա համար էլ շարունակելու եմ աջակցել Արցախի թատրոնին. նախատեսում եմ նոր հյուրախաղեր կազմակերպել ԱՄՆ-ում և Կանադայում։

Մեր բոլոր հյուրախաղերի ժամանակ ես տեսնել եմ, թէ ինչպես են դերասաններն իրենց խաղով ոգևորում հանդիսատեսին՝ լինի Հայաստանում կամ եվրոպայում: Լիոնում ներկայացման ավարտին մի խումբ կանայք մոտեցան ու ասացին՝ վաղը մենք ուրիշ մարդ կարթնանանք. ես հավատում եմ, որ ներկայացումից տպավորված «վաղը ուրիշ մարդ կարթնանան» ու կարթնանան դարձյալ Արցախի հանդեպ հոգատարությամբ ու պարտավորվածությամբ լցված։

Արցախն ինչ-որ մի հողակտոր չէ, մեր հայրենիքն է, մեր ինքնությունն է, Արցախը լքելը ինքնամերժում է։ Մենք երբեք չպետք է հաշտվենք այն մտքին, թե կարող ենք Արցախը կորցնել, հենց հաշտվեցինք, կկորցնենք, ինչպես ժամանակին հաշտվեցինք Արևմտյան Հայաստանը, Նախիջևանը կորցնելու հետ ու կորցրինք։ Հազար փառք արցախցիներին, բոլոր նրանց, որ պահեցին Արցախը ու շարունակում են պահել։

Կարևոր եմ համարում զրույցի ավարտին հիշատակելու Գերմանիայի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Սերովբե եպիսկոպոս Իսախանյանի միտքը, որ Քյոլնում ասաց՝ Իսկ ով է ասել, թե Արցախը մեկ անգամ պետք է ազատագրենք։