18/04/2023 18:57
Շմոլ գազից թունավորումները նյարդային հիվանդությունների մեծ ռիսկեր են պարունակում. Բժիշկը հորդորում է խիստ զգոնություն պահպանել
Օրեր առաջ Հայաստանում շմոլ գազից երեխաների թունավորման դեպքերը ևս մեկ անգամ ստիպում են լինել առավել զգոն և ուշադրություն դարձնել անվտանգության կանոնների լիարժեք պահպանմանը։
Շմոլ գազը կամ ածխածնի մոնօքսիդը (քիմիական բանաձևը CO է) ձևավորվում է ածխածին պարունակող ցանկացած նյութերի և առարկաների այրման ժամանակ: Ածխածնի երկօքսիդը կարող է առաջացնել հիպոքսիա, բջիջների ֆունկցիայի խանգարում և մահ։ Թունավորումների մոտ 1-3%-ը ունենում է մահացու ելք։
Թունավորումը կարող է առաջանալ թերի այրման գործընթացի արդյունքում, երբ հրդեհների, մեքենայի արտանետման և շարժիչի այլ արտանետվող գազերի ծուխը ներշնչվում է վատ օդափոխվող տարածքներում, ինչպես նաև արդյունաբերական տարբեր աղբյուրներից:
Շմոլ գազը չունի համ, գույն և հոտ, այն չի գրգռում շնչուղիները և մաշկը, հեշտությամբ խառնվում է օդի հետ, մարդն այն շնչում է ու շնչահեղձ լինում։
«Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցային համալիրի բժշկուհի, բարոթերապիայի ծառայության պատասխանատու Արմինե Տերտերյանը հորդորում է անհապաղ հոսպիտալացնել թունավորում ստացած անձանց, քանի որ ժամանակին բժշկի չդիմելու դեպքում, թունավորումից կարող է տուժել անձի նյարդային համակարգը, ինչն էլ կհանգեցնի ցնցումների, սրտի ռիթմի խանգարման, անգամ սրտի կանգի։
«Երբ առաջին բուժօգնության էտապում երեխաներին կամ մեծահասակներին դուրս են բերում մաքուր օդի, այդ գանգատները նահանջում են, բայց թունավորումը հարուցող այդ մասնիկը դեռ 72 ժամ պահպանվում է արյան մեջ, և հետագայում կարող է առաջացնել նյարդաբանական մի շարք խնդիրներ»,- ասաց նա։
CO գազից թունավորվելու առաջին ախտանիշներն են գլխացավը, հոգնածությունը, հևոցը, չոր հազը, սրտխառնոցը։ Ավելի լուրջ ախտանիշներն են հավասարակշռության կորուստը, տեսողության կորուստը, հիշողության խանգարումը կամ գիտակցության կորուստը։
Բժշկի խոսքով, ծնողները հաճախ այն շփոթում են սննդային թունավորումների կամ գրիպի հետ։
Իսկ սիմպտոմներին հաջորդող ուշագնացության երևույթները հուշում են այն մասին, որ նյարդային համակարգն արդեն ախտահարվել է։
Ավելի բարձր ազդեցությունը հանգեցնում է սրտանոթային դրսևորումների զարգացմանը, ներառյալ սրտամկանի իշեմիան, սրտամկանի ինֆարկտը, սրտի դիսֆունկցիան, դիսռիթմիան և սրտի կանգը:
Նյարդաբանական ախտանիշները ներառում են սուր ինսուլտի նմանվող ախտանիշներ, փոփոխված մտավոր կարգավիճակ, շփոթություն, կոմա և սինկոպ:
Մարդկանց մինչև 40%-ը, ովքեր վերապրում են ածխածնի երկօքսիդի թունավորումը, տառապում են նյարդաճանաչողական անբավարարությունից, որը կարող է կրել մշտական բնույթ:
CO-ով թունավորման դեմ չկա հակաթույն, առաջին օգնությունը տուժածին մեծ քանակությամբ թթվածին տալն է։ Իսկ դրա համար անհրաժեշտ է մասնագիտական օգնություն։
Ախտորոշումը հիմնված է ածխածնի երկօքսիդի ազդեցության պատմության, կարբոքսիհեմոգլոբինի բարձրացման և ածխածնի երկօքսիդի թունավորման հետ համահունչ ախտանիշների կլինիկական եռյակի վրա:
«Ստուգվում է արյան մեջ կարբոքսիհեմոգլոբինի մակարդակը, որը մեզ հուշում է և հաստատում շմոլ գազով թունավորման առկայությունը»,- ասաց Արմինե Տերտերյանը։
Բարձր հոսքով թթվածնացումը, հիպերբարիկ թթվածնային թերապիան և սիմպտոմատիկ թերապիան բուժման հիմնական տարրերն են:
Հիպերբարիկ թթվածնային թերապիան կապված է մի շարք խնդիրների հետ, ներառյալ որոշ կենտրոններում ծանր հիվանդների դժվարին խնամքը, լոգիստիկ խոչընդոտները ժամանակին այն հաստատություններ տեղափոխելու համար, որտեղ իրականացվում է հիպերբարիկ թերապիա:
Թունավորման մակարդակը որոշելուց հետո բժիշկը նշանակում է բուժում, օրգանիզմին անհրաժեշտ թթվածնի մատակարարումն իրականացվում է ճնշման տակ՝ բարոխցիկում, ինչի շնորհիվ կազդուրումն ավելի արագ է ընթանում։
Ժամանակակաից այդ սարքի միջոցով հնարավոր է ժամերի ընթացքում դրական դինամիկա արձանագրել.
«Մեկ պրոցեդուրան՝ կոնկրետ շմոլ գազով թունավորման դեպքում, ապահովում է այրան մաքրումն այդ տոքսիկ մասնիկից»,- ասաց մասնագետը։
«ԿՅԱՆՔԻ ՈՐԱԿ» բաժնի գործընկեր՝ «ԴԵՐԺԱՎԱ-Ս» ընկերություն։
