29/04/2023 18:08
Ընդդիմության նկատմամբ քննադատությունը տեղին է լինելու այնքան ժամանակ, քանի դեռ Նիկոլն ու ՔՊ-ն իշխանության են. Սարգիս Պարսամյան (մաս 1)
Aysor.am-ը զրուցել է կառավարման մասնագետ Սարգիս Պարսամյանի հետ։
- Դեռ 2018 թվականից ընդունելի չեք համարել գործող վարչապետի՝ իշխանության գալը, հեղափոխության գաղափարը չեք ողջունել։ Ձեր այդ դիրքորոշումն ինչո՞վ էր պայմանավորված և որքանո՞վ էր հեշտ հեղափոխության ալիքին չտրվելը։
- Հասարակական-քաղաքական գործընթացներին սկսել եմ հետևել 2004թ.։ Այդ ժամանակաշրջանից եմ ծանոթ եղել «դեղին մամուլի»` ՀԺ, ՉԻ և նմանատիպ այլ լրատվականների ձեռագրերին ու նրանց կողմից տիրաժավորվող հակաարցախյան և հակահայկական թեզերին: Որքան էլ առաջին նախագահը 2020թ.-ից հետո փորձում է Փաշինյանից հեռու դիրքավորվել, մեկ է՝ նույն այդ լրատվականների թեզերը տարիներ շարունակ գեներացվել են նաև առաջին նախագահի գաղափարակիցների կողմից: Ծանոթ եմ եղել նաև Փաշինյանի հոդվածին, «Մերը թողած, ուզում ենք տերը լինել ուրիշին» և զարմանում էի, որ նույնիսկ գիտակից մարդիկ չէին տեսնում այդ մարդու ստերն ու մանիպուլյացիաները սեփական հոդվածը հերքելիս:
Արդեն Ֆրանսիայի հրապարակում ակներև էր, թե ինչ ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ և ինչպիսի արժեհամակարգով մարդիկ են կանգնում Փաշինյանի կողքին. դա ևս ինձ ազդակ էր, որ այդ ամենը լավ բանի չի հանգեցնելու։ Հետագայում ականատեսը եղանք մեր ինքնությունը պայմանավորող արժեքների, ինքնության հիմնասյուների դեմ ոտնձգությունների. նկատի ունեմ Հայ Առաքելական եկեղեցու և Ամենայն Հայոց հայրապետի դեմ տարվող արշավը, Ալեն Սիմոնյանի, Սասուն Միքայելյանի ելույթները՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին պետական պահպանությունից զրկելու մասին, ինչպես նաև ՀԱԵ պատմությունը դպրոցական ծրագրից հանելուն ուղղված քայլերը:
Ի դեպ, խնդրում եմ Ձեզ՝ որպես լրագրողի, ստեղծել առիթ և հարցնել Ալեն Սիմոնյանին, թե ինչու՞ են անվտանգության աշխատակիցները պաշտպանում «ամենայն հայոց ԱԺ նախագահին» ամենայն հայոց ժողովրդից, իսկ Սասուն Միքայելյանին՝ արդյո՞ք Ալենի խնդիրը չէ այն, որ չի կարողանում շրջել ժողովրդի մեջ առանց անվտանգության աշխատակիցների։
Այսպես կոչված հեղափոխության ալիքին չտրվելը հեշտ էր, դժվարը խոսքս լռեցնելու փորձերին դիմանալն էր, որովհետև տարբեր կողմերից՝ բարեկամներ, ընկերներ, գործընկերներ, բոլորն էյֆորիայի ազդեցությամբ անարդար վերաբերմունք և գնահատականներ էին հնչեցնում, քանի որ դեմ էի «ժողովրդի «ինքնաբուխ» հեղափոխությանը»:
Պետք է խոստովանեմ, որ հասկանալով հանդերձ Փաշինյանից և մյուս հեղափոխականներից բխող հնարավոր վտանգները, այնուամենայնիվ, ամբողջությամբ չէի գիտակցում, չէի հավատում, որ կհաջողեն: Զվարճանում էի ուղիղ եթերներում մեկնաբանություններ թողնելով, որի պատճառով շատերը, լավ գիտակցելով, որ հեգնում եմ, նեղանում էին, սակայն հետահայաց այդ ամենը նույնիսկ իմ աչքին է հիմա բոլորովին այլ կերպ դիտվում:
- Մարդիկ, որ աջակցել են 2018թ.-ի գործընթացները, պոստֆակտում արձանագրում են՝ ոչ թե Փաշինյանի՝ իշխանության գալուն են կողմ եղել, այլ գործող բարքերի դեմ պայքարն ու փոփոխությունն են անխուսափելի համարել. այդպիսի մեկնաբանությունը գոյություն ունենալու իրավունք ունի՞։
- Ասվածի մեջ մասամբ ճիշտ և մասամբ սուտ կա. մարդկանց մի խումբ էլ այլ բան է ասում՝ «Սերժ Սարգսյանին էինք դեմ, քանի որ խոստացել էր «երրորդ ժամկետ» չգնալ, բայց գնաց»: Այս միտքը շատ էր շեշտադրվում, և սրա վրա էր կառուցված մարդկանց ցասումը: Ապրիլի 23-ին Սերժ Սարգսյանը հրաժարական տվեց, բայց չեմ հիշում, որ դրանից հետո փողոցներն ու հրապարակները սակավաթիվ դառնային: Ճիշտ հակառակը՝ հանրության մի մասը հրաժարականի փաստից ավելի «դուխավորվեց» և պարալիզացված պահեց պետությունը մինչև մայիսի 8-ը: Հանրապետական պատգամավորներին ուղղված սպառնալիքներով, սև ժապավեններով, ծաղկեպսակներով և դագաղներով ուղեկցվող «վամպիրների դիմակահանդեսը» շարունակվում էր հրաժարականից հետո ևս երկու շաբաթ: Ստացվում է, այն ժամանակվա իշխող Հանրապետական և այլ կուսակցությունների պատգամավորներին փաստացի պարտադրեցին իրենց խղճին և կամքին հակառակ քվեարկություն կատարել և ընտրել Փաշինյանին (հարգանքներս Աղվան Վարդանյանին): Հետևաբար 2018թ.-ի իրադարձություններն իշխանազավթման տրամաբանությամբ էին:
Բարքերը, որոնք 2018թ.-ին մերժեցին ազնիվ մղումներով մարդիկ, այս իշխանության օրոք կատարելագործվեցին, բայց այդ նույն մարդիկ հիմա, կարծեք թե, հաշտ են այդ իրողություններին և նաև իրենք իրենց հարց չեն տալիս՝ ինչու հիմա չեն պայքարում այդ նույն բարքերի դեմ։
Այս և այլ փաստերի համադրամբ ինքս էլ կարծում եմ, որ եթե չլիներ աշխարհաքաղաքական կոնսենսուս Սերժ Սարգսյանի հեռանալու վերաբերյալ, փողոցներում մարդկանց թիվը կտրուկ չէր ավելանա՝ այսինքն միայն բարքերի դեմ պայքարը այդպես էլ չէր հաջողի:
- Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հավաքական էլիտան ոչ միայն որևէ մտահոգություն չարտահայտնեց 18թ.-ին կատարվողի հետ կապված՝ այսինքն չկանխազգաց հնարավոր վտանգները, աղետը, այլ մի բան էլ սեփական մասնակցությամբ թեժացրեց այսպես կոչված հեղափոխության գործընթացը։
- Վստահ եմ՝ արտահայտվողներ եղել են, պարզապես այս պահին ինքս էլ չեմ մտաբերում: Հավաքական էլիտա գոյություն չուներ: Եթե մարդը մշակույթի, արվեստի, սպորտի կամ այլ բնագավառում աչքի է ընկել հաջողություններով, դարձել է հայտնի, դեռ չի նշանակում, որ նա անպայմանորեն էլիտա է: Քննադատական մտածողություն չցուցաբերած, արհավիրքը չկանխատեսած, ժողովրդին նոր՝ ավելի բարձր մակարդակի չբարձրացրած մարդիկ, որ հավատացել են տարիներով գեներացված ստերին և դարձել դրանց տարածողը, չեն կարող համարվել էլիտա՝ անկախ հայտնի լինելու փաստից: Մարտի 1-ին իբրև թե հղի կնոջ ծեծվելու փաստի մասին աղաղակող, երեխայի կոշիկ ծածանող անձը չի կարող համարվել էլիտա: «Խաղատուն-ղումարբազ» թեզերին հավատացած և առայսօր այդ մասին մերկապարանոց հայտարարություններ անող անձը չի կարող համարվել էլիտա: Իրենք կա՛մ գիտակցաբար են այդ ստերը տարածել, որպեսզի բորբոքեն մարդկանց սրտերը, կա՛մ էլ քարոզչության կույր գործիք են դարձել, ինչը նույնպես էլիտա լինելու մասին չի խոսում: Օրինակ՝ Լալա Մնացականյանը ի՞նչ էլիտա, եթե երկնել և արտաբերել է այնպիսի լկտի սուտ, ինչպիսին է «նախկինների ժամանակ Շուշին բոմժանոց էր, իսկ նիկոլի ժամանակ ծաղկում է» արտահայտությունը:
- Տևական ժամանակ սաստկացել է հանրային դժգոհությունը խորհրդարանական ընդդիմության նկատմամբ։ Դուք էլ չեք հերքում, որ եթե էական փոփոխություններ չլինեն, արդարացված կլինի ընդդիմության հանդեպ հրապարակային քննադատության ուժգնացումը. Ի՞նչ սպասելիքներ ունեիք ընդդիմությունից, Ձեր գնահատմամբ ինչու՞ չի հաջողում խորհրդարանական ընդդիմությունը։
- Ընդդիմության չհաջողելու պատճառները տարբեր են: Թերացումներն ու սխալներն, ըստ իս, բխում են երկու կարևոր գործոններից՝ կաշկանդվածությունը. կաշկանդված են Սահմանադրության և օրինականության հանդեպ հարգանքով, արարողակարգագիտությամբ, պետականամետությամբ, ինստիտուցիոնալիզմով, իրենց լիդերների հեղինակությունը հարվածի տակ չդնելու մտավախությամբ, միջազգային գործընկերների ենթադրյալ կարծիքներով և արձագանքներով, ինչպես նաև բարոյականությամբ և կարմիր գծեր ունենալով, ինչն օրինակ, չի ունեցել և չունի Փաշինյանը:
Ընդդիմության չհաջողելու գործոն եմ համարում նաև դանդաղ արդիականացումը. կստեմ, եթե ասեմ, որ ընդդիմադիր ուժերը չեն երիտասարդանում, չեն արդիականանում ընդհանրապես, սակայն այդ գործընթացը տեղի է ունենում շատ դանդաղ և կրկին խիստ ինստիտուցիոնալ կերպով: Տեխնոլոգիաներից, հաղորդակցության և քարոզչության գործիքակազմից, այդ թվում՝ սոցիալական ցանցերի ամենատարբեր հարթակներից եթե անգամ օգտվում են, օգտվում են «հնաոճ» մեթոդներով և հարիր նշաձողով: Ընդդիմության նկատմամբ դժգոհությունը և քննադատությունը տեղին է լինելու այնքան ժամանակ, քանի դեռ Փաշինյանն ու ՔՊ-ն իշխանության են: Դժգոհությունից և օբյեկտիվ քննադատությունից խուսափելու համար պետք է ձերբազատվել նիկոլենց իշխանությունից: Սա անելու ելքը պետք է գտնի ընդդիմությունը: Այս պահին դրա առաջամարտիկը խորհրդարանական ընդդիմությունն է, քանի որ նա է ստացել ժողովրդի առավելագույն քվեն և նա պետք է այդ գործն իրականանցնի։
Հանրային դժգոհության մասին խոսելիս մի բան էլ կուզեի ավելացնել. այդ դժգոհության մի մասը բնական, ինքնաբուխ և օբյեկտիվ բնույթ ունի, մյուս մասը, որում նաև օբյեկտիվության տարրեր կան, ունի ուղղորդող, սնուցող աղբյուրներ ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող այլ շրջանակներից: Ընդդիմությունը, սակայն, չպետք է կենտրոնանա սնուցող աղբյուրների վրա, այլ պետք է կենտրոնանա բովանդակության մեջ և եթե առկա է օբյեկտիվ քննադատություն, պետք է մտածի և աշխատի այդ ուղղությամբ:
Չեմ բացառում, որ դժգոհություն գեներացնող մարդկանցից մի մասն էլ, կարող են լինել Փաշինյանի անվտանգության ծառայությունից՝ ընդդիմադիրի դիմակ հագած, որպեսզի հանրության մոտ անվստահության մթնոլորտ սերմանեն ընդիմադիր ուժերի և գործիչների նկատմամբ: Այդ ամենն, իհարկե, մտահոգ դեմքով և ճշմարտանման թեզերով։
- Պարբերաբար քննադատում եք ուժային կառույցների ներկայացուցիչներին՝ ակնարկելով, որ դրժել են երդումը։ Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք ուժային կառույցներից։
- Քննադատում եմ, որովհետև ունեցել և ունեմ ակնկալիք, որ գոնե նրանք կփրկեն մեր պետականությունը (որի անբաժան մասն է Արցախը) այս կործանարար ընթացքից: Գուցե երազկոտ և չարդարացված ակնկալիք է, գուցե գերագնահատել եմ deep state-ի (խորքային պետության) գոյությունը և դրա հնարավորությունը հայկական/հայաստանյան իրականությունում: Բա հո ուսուցչից կամ բժշկից չպե՞տք է ակնկալեմ: 25 տարի մեր պետությունն ուսուցչին քիչ է վճարել, դասախոսին քիչ է վճարել, այլ պետական ծառայողների քիչ է վճարել, որպեսզի խնայված միջոցներն առաջնահերթորեն ուղղի բանակի, անվտանգության մարմինների հզորացմանը և այդ բնագավառի աշխատակիցների կարիքներին: Սա նորմալ է, այդպես էլ պետք է լիներ: Այդ մարմինները առաջնահերթորեն են օգտվել պետության առավելություններից, սոցիալական երաշխիքներից, բնակարանամուտներից և այլ առավելություններից, սակայն երբ եկել է պահը, որպեսզի իբրև ինստիտուտներ կանխարգելեն սպառնալիքները, փաստացի չեն կանխարգելել. չեն կանխել, որ իշխանության չգա Փաշինյանը, չեն կանխել Արցախը հանձնելը, նպաստել են, որ Արցախը հանձնելուց հետո Փաշինյանը մնա իշխանության։ Կարդացեք Ազգային անվտանգության մարմինների մասին ՀՀ օրենքի առաջին հոդվածը, կարդացեք և ազնիվ գնահատական տվեք՝ արդյո՞ք խախտված չէ այդ հոդվածը, արդյո՞ք համապատասխան մարմինները դե ֆակտո ապահովել են մեր պետության ու ժողովրդի անվտանգությունը՝ արտաքին ու ներքին սպառնալիքներից: Ինձ համար պատասխանը աներկբա է՝ ոչ: Ավելին, փաստացի այդ մարմիններն են ապահովում նիկոլի՝ ասել է թե՝ անվտանգության սպառնալիքի անվտանգությունը: Գուցե այդ մարմինների ներսում էլ են հայհոյում նիկոլին, բայց դրանից նիկոլենց իշխանության մնալը չի փոխվում, նրանց սպասարկած օրակարգերը և որպես հետևանք՝ այս կործանանար ընթացքը, որում մենք ենք գտնվում չի հաղթահարվում:
Քննադատում եմ ուժայիններին, որովհետև Սահմանադրությամբ, օրենքներով այդ մարմինների վրա է դրված մեր պետության ու ժողովրդի անվտանգությունը ապահովելու պարտականությունը և նրանք կամովին են ընտրել իրենց մասնագիտությունը: Չեմ կարծում, թե իրենց մասնագիտությանը վատ են տիրապետում: Վստահ եմ, որ այլ մասնագիտություն ունեցող քաղաքացիներից ավելի և գործնականում են սիրում հայրենիքը՝ հանուն որի երդվել են զոհել և զոհել են այդքան կյանքեր: Համոզված եմ, որ անհրաժեշտության դեպքում պատրաստ են կրկին զոհել իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի. Է, ես էլ ասում եմ, տղերք, իսկ կարո՞ղ է ամեն դեպքում ձեր կյանքը չզոհեք հանուն հայրենիքի, այլ՝ թիվ մեկ թշնամու. չէ՞ որ դուք հատուկ ծառայություն եք: