09/06/2023 18:30
Արցախում երեխաների՝ նյարդաբաններին ու հոգեբաններին դիմելիության ցուցանիշը 47 տոկոսով աճել է շրջափակման պայմաններում. Գեղամ Ստեփանյան
Շրջափակված Արցախում առողջապահական խնդիրները շարունակում են օրակարգային մնալ։ Պլանային վիրահատությունները շուրջ վեց ամիս դադարեցված են, մոտ 1 300 մարդ, որոնք պետք է վիրահատվեին, զրկված են այդ հնարավորությունից։ Միայն ծայրահեղ դեպքերում է, որ մարդիկ «Կարմիր Խաչի» ուղեկցությամբ և միջնորդությամբ տեղափոխվում են Հայաստանի բուժհաստատություններ։ Բազմաթիվ են դեպքերը, երբ պլանային վիրահատությունը ժամանակին չիրականացնելու պատճառով անձի առողջական վիճակը խիստ վատացել է,- Aysor.am-ի հետ զրույցում նշեց Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը։
Մարդու իրավունքների պաշտպանը պարզաբանում է՝ պլանային վիրահատություններ իրականացնելու համար որոշակի ծավալի դեղորայք է պետք․ չլինի հանկարծ, թե վիրահատությունից հետո համապատասխան դեղորայքային բուժումն անհնար դառնա ապահովել։
Գեղամ Ստեփանյանի տվյալներով՝ Արցախում երեխաների՝ նյարդաբաններին ու հոգեբաններին դիմելիության ցուցանիշը շուրջ 47 տոկոսով աճել է շրջափակման պայմաններում, ուսուցիչներն էլ ահազանգում են՝ երեխաների ընկալունակությունը, կենտրոնացումը վատթարացել են։
Մարդու իրավունքների պաշտպանի գնահատմամբ՝ Արցախում պարենային անվտանգությունը նույնպես հրատապ հարց է․ «Եթե մինչև շրջափակումը Արցախ ներկրվում էր օրական 400 տոննա կենսական նշանակության ապրանք, ապա հիմա դրա միայն չնչին մասն է ներկրվում՝ խաղաղապահների միջնորդությամբ։ Ստեփանակերտում քայլելիս խանութների մոտ մարդկանց հերթեր կնկատեք։ Լինում է, որ մարդիկ հերթ են կանգնում, բայց այդպես էլ չի հաջողվում անհրաժեշտ ապրանք գնել։ Բուսայուղ, բրինձ, շաքար, հնդակաձավար, արագ սպառվող այս և այլ սննդամթերքների վաճառքը շարունակվում է իրականացվել կտրոնային համակարգով։ Տնտեսությանը հասցված վնասը մեծ է․ շուրջ 1 000 տնտեսվարող օբյեկտներ փակվել են, 11 000 մարդ դարձել է գործազուրկ»։
Արցախի ՄԻՊ-ն ասում է՝ օրվա ընթացքում բազմաթիվ ահազանգեր են ստանում՝ ուսանողները, որոնք պետք է քննություններ հանձնեն Հայաստանում, արտերկրում, զրկված են կրթության իրացման իրավունքից։ Օրակարգային է նաև Հայաստանում կրթություն ստացող արցախցի երիտասարդների տուն վերադառնալու հարցը՝ ուսումնական տարվա ավարտին։
Գեղամ Ստեփանյանն անթույլատրելի է համարում ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում խիստ սահմանափակ թվով մարդկանց կողմից Ադրբեջանի տեղադրած անցակետով անցնելը որպես «ինտեգրման գործընթաց» ներկայացնելն ու մեկնաբանելը։
«Ադրբեջանցիները անցակետում հատուկ տեսանկարահանում են մարդկանց, հասկանալի է՝ քարոզչական նպատակներով, ցույց տալու՝ իբրև թե շրջափակում չկա, անցակետն անխոչընդոտ աշխատում է։ Ինձ հաճախ օտարազգի պաշտոնյաներ ուղարկում են այդ տեսանյութերն ու մեկնաբանություն խնդրում։ Մեր կողմից հիմնական շեշտադրումն այն է, որ մարդիկ հումանիտար հրատապ կարիքի դեպքում երրորդ կողմի ուղեկցությամբ են տեղաշարժվում, այնպես որ դա ներկայացնել «անխոչընդոտ երթևեկություն», «տեղաշարժ», տեղին չէ։ Բացի այդ՝ մարդկանց նկարահանում են առանց նրանց թույլտվությունը հարցնելու, ինչը նույնպես կոպտագույն խախտում է»,- ասում է Արցախի ՄԻՊ-ը։
Գեղամ Ստեփանյանն ընդգծում է՝ կարծես թե դիտավորյալ են նկարում, որ այդ մարդիկ թիրախավորվեն նաև հայկական տիրույթում․
«Երկընտրանքի առջև ենք՝ մի կողմից մարդկանց հրատապ կարիքներն են, մյուս կողմից՝ հավաքական պայքարը շարունակելու և այդ պայքարի գիծն անխափան պահելու առաջնահերթությունը։ Օրինակ՝ Գորիսում վեց ամիս շարունակ հյուրանոցում ապրող տարեց կնոջն ինչպե՞ս ասել, որ չի կարող տուն վերադառնալ։
Վստահ եմ՝ մարդիկ ստիպված են անցնում անցակետով, ճարահատյալ քայլ է։ Եթե մարդիկ անցնում են ադրբեջանական անցակետով «Կարմիր խաչի» ուղեկցությամբ կամ ռուս խաղաղապահների ուղեկցությամբ, դա ցուցիչն է այն բանի, որ նրանք ունեն հոգեբանական և ֆիզիկական սպառնալիքների լուրջ մտահոգություն, և այդ պայմաններում խոսել ինտեգրացիայի կամ ազատ տեղաշարժի մասին, անթույլատրելի է։ Պետք է ամեն կերպ հակազդել ադրբեջանական քարոզչությանը»։
Գեղամ Ստեփանյանը վստահեցնում է՝ Արցախում նշաձող իջեցնելու մասին խոսք չկա. անորոշության, հոգեբանական ահաբեկչության, ֆիզիկական սպառնալիքների, միջազգային անտեսվածության պայմաններում էլ ինքնորոշման իրավունքի, անկախության, ազատության համար պայքարը շարունակվում է։
«Ստեղծված պայմաններում արցախցիներիս ձեռքում խաղաքարտ է Արցախում ապրելու մեր վճռականությունը։ Հանրության ստվար զանգվածը գիտակցում է՝ այստեղ մեր ներկայությամբ մենք շատ հարցերի պատասխաններ ենք տալիս։ Մեր ներկայությունը որոշիչ պետք է լինի, պետք է դիմակայել՝ Արցախը հայկական պահելու համար»։
