Ում կամ ինչի ենք սպասում… ․Կամո Աթայան

Վերջին մի քանի ամիսներին Արցախ-Հայաստանի և հայ ազգի ապագայով մտահոգ մարդկանց մոտ նկատելի է բարոյահոգեբանական ընդգծված դիսկոմֆորտ: Բանն այն է, որ մտածող էակը յուրաքանչյուր տեղի ունեցող գործընթաց ցանկանում է վերլուծել բանականության և իրականության շրջանակներում՝ հենվելով փորձի և գիտության վրա:

Այն, ինչ մեր ազգի հետ է տեղի ունենում և հատկապես 2020թ. ողբերգական պատերազմից հետո, բոլորովին էլ չի խոսում մեր հավաքական հզոր բանականության և ազգային բարձր գիտակցության մասին։

Հայ ազգը համարյա ամբողջովին ընկղմված է վիրտուալ աշխարհ, սոցցանցեր և այնտեղ է փորձում  քննարկել, գտնել իր և ազգի երջանկությունը, բայց, ինչպես հայտնի է, իրական և վիրտուալ՝ վերացական աշխարհները տարբեր բաներ են ու իրականությունից հեռանալը, նրա հետ չառերեսվելը հատկապես մեր դեպքում կարող է կործանարար լինել ու հանգեցնել ազգային աղետի։

Մեր պատմության մեջ 2020-ի նոյեմբերի 9/10-ի եռակողմ հայտարարությունը ամենածանր, ողբերգական իրադարձություններից մեկն էր, որը կապիտուլյացիա ենք անվանում։

Թվում էր, թե դրանից հետո և մեր մտածողության, և գործողությունների, և ազգային ինքնագիտակցության, ինչու ոչ, և քաղաքական զարգացումներում տեղի կունենան էական փոփոխություններ, և ստերով, իմիտացիաներով իշխանությունը զավթած խմբակը ինքնակամ կհեռանա ու նրա տեղը կգրավի հիրավի ազգային իշխանությունը։

Այստեղ է, որ կատարվեց ամենաանտրամաբանականը, և միգուցե ժողովուրդների պատմության մեջ եզակի դեպքը՝ տառապյալ ազգին արյունալի պարտության տանելուց հետո, նրանք սատանայական հնարքներով կարողացան կրկին խաբել քաղաքականապես ոչ այնքան հասուն ժողովրդին ու դրանով կրկին 2021-ի ամռանը տիրանալ իշխանությանը։

Այդքանից հետո համազգային աղետի իրականացման ալգորիթմը սկսեց հստակորեն գործել՝ նախ թշնամին հարձակվեց ՀՀ սուվերեն տարածքի վրա ու մի քանի նման հարձակումներով օկուպացրեց համարյա Երևանի տարածքին հավասար հայկական հող, մոտ մի տարի առաջ հանձնվեց Բերձորը՝ հարակից գյուղերով ու տրամաբանորեն մյուս քայլը ի վերջո պետք է լիներ Հակարիի կամրջի վրա թուրքական անցակետի տեղադրումը՝ ասել է թե ամբողջական բլոկադան իրականություն դարձնելը։

Այստեղ մի կարևոր դետալ կա: Բանն այն է, որ ՀՀ պարտված իշխանությունները, ովքեր կրկին տիրացել էին իշխանությանը հետևողականորեն կատարում էին ու են այն, ինչ պարտադրվում էր թուրքադրբեջանական տանդեմի կողմից ու այդ բոլորը մեր հանրությանն են ներկայացնում «խաղաղություն» անորոշ ձևակերպմամբ: 2022-ի հոկտեմբերին ՀՀ իշխանությունը միանշանակ խաչ քաշեց Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման անքակտելի իրավունքի վրայով՝ ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ Արցախով հանդերձ՝ փաստորեն ասելով նաև, որ այդ ամենը ընդամենը տարածքային վեճ է եղել։

Նման հակահայ քայլի իրավունքը ոչ իրավական, ոչ բարոյական, ոչ մարդկային առումով ՀՀ-ի ոչ մի իշխանության տրված չէր ու չէ։

Ինչևիցե դեպքերը զարգանում էին վերը նշված քայլերի շրջանակում և 2022-ի դեկտեմբերի 12-ին Շուշիի ճանապարհը արգելափակվեց թուրք «էկոակտիվիստների» կողմից, և ի վերջո այն դարձավ Հակարիի անցակետ, որը կտրեց աշխարհի ու ՀՀ-ի հետ կապող միակ երակը։

Ի՞նչ ենք սպասում այսքանից հետո

Հավանաբար, մեր ժողովրդի մի մասը մտածում է, որ հարցին լուծում կտան, ասենք, ԱՄՆ-ը, ՌԴ-ն, ՄԱԿ-ը, մյուս մասը կարծում է, թե տեղի կունենա այսպես կոչված «Անջատում հանուն փրկության» գործողությունը, իսկ մի ստվար հատված գտնվում է անտարբեր, անորոշ վիճակում։

Անկասկած կա մտածող մարդկանց չկազմակերպված, չմիավորված մի տեսակ, որի կարծիքով, առանց զինված պայքարի այս հարցը չի լուծվելու, բայց արի ու տես այսպես մտածող մարդկանց դեմը իսկույն դրվում է պատրաստի պիտակը՝ դուք պատերազմ եք հրահրում։

Այստեղ մի կարևոր իրողություն պետք է անպայման հաշվի առնել. դա այն է, որ հայ-թուրքական պայքարը յուրօրինակ է, բազմաշերտ է ու, ինչպես տեսնում ենք, թուրքը միայն հանդես է գալիս պարտադրողի դիրքերից, հաշվի չի առնում ոչ մի միջազգային օրենք, պայմանավորվածություն, նույնիսկ ՄԱԿ-ի դատարանի որոշում… Ուրեմն նման իրավիճակում ոչ մի դեպքում իրական խաղաղություն լինել չի կարող, ինչքան էլ խոսես խաղաղության մասին, միևնույն է, քո դարավոր թշնամին քեզ հաղթել է ու խոսելու է պարտադրանքով։

Շրջափակումը՝ դրանից ածանցված բոլոր հակամարդկային երևույթները՝ սով, էներգիակիրների անջատում, հիվանդությունների աճ, մարդու սոցիալ-հոգեբանական նվաստացում, դեպրեսիաներ, այս բոլորը Ադրբեջանի համար քաղաքական գործիքներ են արցախահայությանը հպատակեցնելու, Արցախի Ադրբեջանին ինտեգրելու համար, և նրանք այդ ամենը բոլորովին չեն էլ թաքցնում, հավանաբար նախօրոք իմանալով միջազգային կոչվող հանրության և աշխարհի հզորների թուրքամետ կարծիքը։

Աշխարհքաղաքական նոր ճարտարապետության ստեղծման հորձանուտում մեր չափազանց խաղաղասեր կեցվածքով կարող ենք կորցնենլ ամեն ինչ` այդ թվում՝ դարերով փափագած զույգ պետականությունները: Որպեսզի այդպես չլինի, անհրաժեշտ է ուժին ուժով պատասխանել, կեղծ խաղաղություն չխաղալ, բայց միաժամանակ ակտիվ դիվանագիտությամբ, այլ ոչ թե դրա իմիտացիայով զբաղվել ու ինչքան էլ դժվար լինի գտնել բարեկամներ, համախոհներ և դաշնակիցներ։

Հետաքրքիր իրավիճակ է՝ թշնամին նույնն է, նրա գերնպատակը, հային վերացնել՝ անփոփոխ է, իսկ հայի մոտ զարմանալիորեն այլ վիճակ է, նա սպասում է խաղաղության, որը իրականում կրկին ցեղասպանություն է լինելու։

Իրավիճակը մեզ ձեռնտու ընթացքով հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ իշխանափոխությամբ կազմավորենք հիրավի ազգային արհեստավարժ իշխանություն։

Այնպես ստացվեց, որ Սարդարապատից հետո մենք վերածնվեցինք, հզորացանք ու նույնիսկ կարողացանք երկու անկախ պետականություններ ստեղծել։

Այսօր հայոց պետականությունները վտանգված են ու իրավիճակը հատկապես Արցախում օրհասական է։

Իրավիճակի վերլուծությունը հուշում է, որ անխուսափելի է նոր Սարդարապատը՝ մեր լինելիության հերթական ճակատամարտը։

Հ.Գ. Քաղաքական, դիվանագիտական ֆորս մաժորի պայմաններում, երբ ՀՀ իշխանությունները հրաժարվում են ոչ միայն Արցախի անվտանգության երաշխավորի կարգավիճակից, այլև վախենում են նույնիսկ Արցախ, ինքնորոշում և նման եզրույթներ արտաբերելուց, Արցախի համար օրհասական ժամին դրսից սպասվող օգնության երկու հնարավորություն կա, առաջին, երբ որևէ պետության կամ պետությունների կողմից ճանաչվի ինքնորոշման իրողություն, և երկրորդ ՄԱԿ-ին պետք է խնդրել որպեսզի Արցախի հանրապետությունը վերցնի իր խնամակալության տակ /United Nations trust territory, Вверяемая Территория ООН/: Նման քաղաքական, իրավական գործընթաց հատկապես ապագաղութացման ակտիվ փուլում, բազմիցս կիրառվել է տարբեր երկրների և տարածքների նկատմամբ ու որոշ ժամանակից հետո դրանք իրենց վերջնական նպատակին են հասել։

Չմոռանանք, որ ժամանակին ԽՍՀՄ-ը ստիպված էր ԼՂԻՄ-ը փաստորեն պոկել ԱդրԽՍՀ-ից՝ Արցախում ստեղծելով Կառավարման հատուկ կոմիտե՝ Ա.Վոլսկու ղեկավարությամբ։