30/09/2023 21:04
ՀՀ իշխող ուժը ի՞նչ կարգավիճակ է տալու արցախահայությանը․ Գոհար Մելոյան
Ադրբեջանի գործողությունների հետևանքով արցախցիները բռնի տեղահանվել, էթնիկ զտման են ենթարկվել՝ թողելով նաև իրենց գույքը, սեփականությունը, իսկ Ադրբեջանի դեմ ՄԻԵԴ ներկայացվող դիմումով ֆինանսական փոխհատուցում ստանալու հարց բարձրացնելը դեռևս անորոշ է։ Սահմանադրագետ Գոհար Մելոյանն առաջնային է համարում ՀՀ կողմից արցախցիներին տրվող կարգավիճակի վերաբերյալ իրավական ակտի ընդունման հարցը, ինչից հետո արդեն հնարավոր կլինի եզրակացնել, թե ինչ պահանջ կարող ենք ներկայացնել միջազգային կառույցներին։
Նա «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է, որ տեղահանված արցախցիների հետագա ճակատագրի հետ կապված ակնկալում են՝ ինչ գործնական քայլեր կձեռնարկի իշխող ուժը։
«Մի կողմից ստացվում է, որ ի դեմս գործադիր իշխանության ղեկավարի՝ վարչապետի, իրենք վերջերս իրենց արտաքին վեկտորը հստակ փոխեցին, օրինակ, երբ այդ պաշտոնյան իրեն թույլ տվեց ստորագրելու փաստաթղթեր՝ արցախահայության համար բախտորոշիչ, գնաց Վերածննդի հրապարակում հայտարարեց, որ Արցախը Հայաստան է և վերջ, որին հաջորդեց 44-օրյա պատերազմը, արդյունքում կնքեց 44-օրյա պատերազմի կապիտուլյացիոն ակտը ՝ նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը։ Այն իր ձևով հայտարարություն էր, բայց բովանդակային առումով միջպետական փաստաթուղթ և մեր Սահամանադրության համաձայն՝ պետք է անցներ ներպետական վավերացման գործընթաց, ինչը պատահական չէր նախատեսված Սահմանադրությամբ, քանի որ դա զտման և հակակշռման ինստիտուտի մաս է կազմում, որ հետագայում կանխորոշեն և արգելեն իրավիճակը՝ մեկ պաշտոնյայի կողմից մի ամբողջ պետության, ազգի ճակատագիր որոշելու հնարավորությունը, ինչն իրեն թույլ տվեց այս դեպքում։
Այնուհետև Պրահայի փաստաթուղթը, որով Նիկոլ Փաշինյանը ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և ասուլիսում էլ պնդում կատարել, որ ըստ իրեն՝ Արցախը, ՀՀ սուվերեն տարածքում գտնվող, ՀՀ ինքնիշխան պետության մաս կազմող որոշ տարածքներ ճանաչում է որպես անկլավներ, իսկ դրանից հետո, երբ 10 ամիս Արցախը բլոկադայի է ենթարկված լինում, ոտնահարվում են մարդու հիմնարար բոլոր հնարավոր իրավունքները, կանգնում հայտարարում է, որ իրենք կապ չունեն Արցախի Հանրապետության հետ, ՀՀ-ն պատասխանատվություն չի կրում Արցախի իշխանությունների գործողությունների համար, այնտեղ ՀՀ-ն զորք չունի, հրաժարվում են Անկախության Հռչակագրից, Սահմանադրության նախաբանի հիմնական գաղափարախոսությունից, Արցախյան հարցի՝ ՀՀ պարտավորություններից՝ ծնկի բերելով Արցախին և թողնելով բախտի քմահաճույքին»,- նշել է Մելոյանը՝ արձանագրելով, որ այս ամենը հաշվի առնելով՝ կարող ենք հարցականի տակ դնել, թե արդյոք այդ նույն քաղաքական ուժը կօգտվի՞ միջազգային գործիքակազմերից՝ արցախահայության կարգավիճակին և հետագա ճակատագրին վերաբերող, որովհետև մարդիկ բռնի տեղահանվել են, էթնիկ զտման ենթարկվել, իրենց աշխատանքի արդյունքը թողել են Արցախում՝ բռնի կերպով տեղափոխվելով ՀՀ, առերեսվելու են լրջագույն ֆինանսական խնդիրների հետ։
Բացի այդ, սահմանադրագետը առաջ քաշեց մեկ այլ հարց ևս՝ ՄԻԵԴ-ի կողմից ՀՀ ներկայացված դիմումը բավարարելու դեպքում արդյոք Ադրբեջանը կյանքի՞ է կոչելու բռնագանձման որոշումը, հատկապես, երբ ունենք նախադեպային պրակտիկա՝ ընդդեմ Ադրբեջանի ներկայացված դիմումներով կիրառված միջանկյալ միջոցները Ադրբեջանի կողմից չկատարելու վերաբերյալ։ Ադրբեջանական իշխանություններն անգամ Լաչինի միջանցքը բացելու Միջազգային դատարանի որոշումը չեն կատարել։
«Փաստացի ունենք իրավիճակ, երբ Ադրբեջանն իրեն նեղություն չի տալիս կատարելու միջազգային հեղինակավոր կառույցների իրավական ակտերը։ Ցավոք սրտի, ի տարբերություն ներպետական ատյանների, միջազգային կառույցներում չկան իրենց ակտերն ապահովող հարկադիր մարմիններ։ Իրենց տրված հիմնական գործիքակազմը սանկցիաներն են, որոնք կիրառվում են չենթարկվող, որոշումներն ի կատար չածող պետությունների նկատմամբ, սակայն տեսնում ենք, որ այս տարիների ընթացքում Ադրբեջանի նկատմամբ որևէ սանկցիա չկիրառվեց։ Միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ տեղի ունեցավ մեր ազգի և Արցախի Հանրապետության հետ ողբերգությունը»,- նշել է Մելոյանը։
Նրա խոսքով՝ պետք է հասկանալ՝ ՀՀ ինքնին ներպետական ինչ իրավական ակտեր է ընդունելու, թե իշխող ուժը ինչ կարգավիճակ է տալու ընդհանուր առմամբ արցախահայությանը, որը բռնի տեղահանվել և էթնիկ զտման հետևանքով ՀՀ-ում է հայտնվել, այնուհետև արդեն դրա հիման վրա կարող ենք եզրակացնել, թե ինչ դիմումներ և պահանջներ հնարավոր կլինի ներկայացնել միջազգային կառույցներին կամ օգտվել միջազգային կառույցների ընձեռած հնարավորություններից, որ Ադրբեջանի գործողություններին որակում տան։
«Աշխարհին հրամցնելու և պահանջներ ներկայացնելու համար պետք է մեր պետության ներսում որոշ հարցերի հստակ պատասխաններ տալ և գործընթացներ կազմակերպել»,- նշել է Մելոյանը։
