Գործատու-աշխատող հարաբերությունները իրավական դաշտում. Զրույց փաստաբան Իրմա Ճաղարյանի հետ

Մեր օրերում հաճախ կարելի է ակնատես լինել գործատու-աշխատող հարաբերությունների սրման, աշխատանքային պարտականություններում աշխատակցի թերացման, աշխատավարձերի հետ կապված խնդիրների, որոնք տեղի չէին ունենա, եթե և՛ գործատուն, և՛ աշխատակիցը ունենային Աշխատանքային օրենսդրության հետ կապված մինիմալ իրավական գիտելիքներ։

Հենց այս թեմայի շուրջ է Aysor.am-ը զրուցել Էքս Լեգե փաստաբանական գրասենյակի տնօրեն, փաստաբան Իրմա Ճաղարյանի հետ՝ ստանալու մի շարք կարևոր հարցերի պատասխաններ։

Հարցին, թե ի՞նչ խնդիրներով են հաճախ գործատուներն ու աշխատակիցները դիմում փաստաբանին, մասնագետը պատասխանեց.

«Գործատու-աշխատող հարաբերություններում ամենատարածված խնդիրը երկուստեք աշխատանքային պայմանագրի լուծումն է՝ աշխատողին աշխատանքից հեռացնելը։ Աշխատողները շատ հաճախ դիմում են փաստաբանի՝ խնդրելով աջակցել կարգապահական պատասխանատվության միջոց կիրառելու կամ աշխատանքից ազատելու ապօրինի հրամանների վիճարկման հարցում»։

Մասնագետի խոսքով՝ գործատուներն էլ  իրենց հերթին  փակուղու առաջ են կանգնում աշխատողին աշխատանքից հեռացնելու հարցում, քանի որ Աշխատանքային օրենսգիրքը կազմված է մաքսիմալ ի նպաստ աշխատողի, իսկ գործատուն շատ դեպքերում պաշտպանված չէ և շատ խոցելի է։

Հարց է առաջանում՝ որո՞նք են «խոցելի խմբերը», որոնց իրավունքները կարող են խախտվել աշխատավայրում։

«Եթե խոսենք խոցելի խմբերի մասին, միանգամից պետք է հիշենք այն բոլոր աշխատանքի հայտարարությունները, որոնք տեղադրվում են գործատուների կողմից և արժանանում մեծ արձագանքի՝ աշխատանք փնտրող հանրության մոտ։ Սկսած այն պահից, որ աշխատանքի ընդունելության հարցազրույցի ընթացքում հնչում են հարցեր, որոնք չպետք է հնչեն և ընդհուպ մինչև աշխատանքային հարաբերությունների դադարեցման պատճառները»,-մանրամասնեց Ճաղարյանը՝ ավելացնելով, որ երիտասարդ աղջիկները, հղի կանայք, ամուսնության պատրաստվող կամ ամուսնացած կանայք մշտապես հայտնվում են շատ բարդ իրավիճակում. նրանց կամ չեն ընդունում աշխատանքի, կամ էլ փորձում են հեռացնել՝ ամուսնանալուց հետո։

«Այնքան հաճախ են կանայք դիմում ինձ՝ խնդրելով հուշել, թե ինչ պետք է անեն, որ գործատուի հետ հարցազրույցի ընթացքում զերծ մնան անձնական բնույթի հարցերից՝ «ամուսնացա՞ծ եք», «իսկ պատրաստվո՞ւմ եք», «ընտրյալ ունե՞ք», «հղի՞ եք», «իսկ երեխա պլանավորո՞ւմ եք», «կարո՞ղ եք երաշխավորել, որ մի հինգ տարի չեք հղիանա» և այլն։

Նման դրվագներ հիշելով՝ փաստաբանը հավելեց, որ եթե անգամ նրանց բախտ է վիճակվում ընդունվել աշխատանքի, իսկ հետագայում ամուսնանալ կամ հղիանալ, գործատուները տարբեր միջոցներով փորձում են հեռացնել աշխատանքից։

«Նման գործանուները  հիմնականում խնդրում են, որ  վերջիններս դիմում գրեն և դուրս գան, իսկ եթե չեն ենթարկվում պահանջին, հոգեբանական ճնշումների միջոցով փորձում են հասնել իրենց ուզածին։ Ուստի, իմ կարծիքով, խոցելի խմբում են ներառված կանայք և աղջիկները»,-նկատեց մասնագետը։

Զրույցի ընթացքում հետաքրքրվեցինք, թե ի՞նչ խնդիրների դեպքում աշխատակիցը կարող է տնօրենի դեմ դատարան հայց ներկայացնել, և հակառակը։

«Իրականում ամենաբազմազան իրավիճակներ են լինում. Աշխատակիցը կարող է դիմել դատարան, եթե վերջինիս ենթարկել են կարգապահական պատասխանատվության, կամ անհիմն հեռացրել են աշխատանքից, չեն իրականացրել վերջնահաշվարկ, կամ թերի են իրականացրել այն։

Գործատուն էլ  իր հերթին  կարող է դիմել այն աշխատակցի դեմ, ով իր գործողություններով վնաս է հասցրել կազմակերպությանը կամ երրորդ անձանց՝ աշխատանքային պարտականությունները կատարելու ընթացքում։

Եթե, օրինակ, որևէ անձ հայց ներկայացնի դատարան՝ ընդդեմ կազմակերպության, վերջինս էլ իր հերթին կարող է իր աշխատակցից պահանջել այդ վնասների հատուցումը՝ հաշվի առնելով աշխատակցի անփութությունը, կարգապահական կամ օրենսդրական պահանջների խախտումը»,-մանրամասնեց Իրմա Ճաղարյանը։

Աշխատանքային դաշտում հանդիպող ակնառու խնդիրներից է գրանցված և չգրանցված լինելը, որն իր հետ բերում է տարբեր հակասական հարցեր.

«Իրականում ամենատարածված իրավիճակներից է, երբ փաստաբանին դիմում է քաղաքացի, ով փաստացի գրանցված աշխատող չի հանդիսանում։ Այսպես, շատ գործատուներ կնքում են աշխատանքային պայմանագրեր ոչ բոլոր աշխատակիցների հետ։ Որոշ աշխատակիցներ աշխատում են կազմակերպությունում՝ նույն պայմաններով, բայց ծառայությունների մատուցման այլ պայմանագրի հիման վրա, իսկ որոշներն էլ՝ զուտ բանավոր պայմանավորվածությամբ»,-նշեց փաստաբանը։

Վերջինիս խոսքով՝ դժվար է օգնել այն աշխատակցին, ով չունի իր աշխատանքային հարաբերությունները հիմնավորող որևէ ապացույց։ Իսկ այն աշխատողները, ովքեր աշխատում են ծառայությունների մատուցման պայմանագրերի հիման վրա, զրկված են աշխատանքային օրենսգրքով վերապահված իրավունքներից օգտվելու հնարավորությունից։

«Իհարկե, կարելի է դատական կարգով ապացուցել, որ դրանք աշխատանքային իրավահարաբերություններ են, և պայմանագիրը փաստացի աշխատանքային պայմանագիր է, սակայն դա ավելի բարդ և երկար պրոցես է, քան պարզապես աշխատանքային հարաբերություններում որևէ հրամանի վիճարկումը»,-հավելեց նա։

Հիմնական պարտականություններ, որոնք չպետք է խախտի աշխատակիցը՝

հետևել աշխատավայրում սահմանված կարգապահական կանոններին,

պատշաճ կատարել աշխատանքային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները,

աշխատանքը կատարել բարեխիղճ և որակով,

չբացակայել աշխատավայրից՝ առանց գործատուին պատշաճ տեղեկացնելու և նրա համաձայնությունը ստանալու. հակառակ իրավիճակում դա արդեն իսկ հիմք կլինի վերջինիս աշխատանքից ազատելու համար։

Փաստաբանից հետաքրքրվեցինք՝  ի վերջո, ինչպե՞ս սկսել ձեռք բերել սեփական իրավունքների, պարտականությունների մասին գիտելիքներ։

«Սուտ կլինի, եթե ասեմ, որ պետք է կարդալ Աշխատանքային օրենսգիրքը։ Թեպետ դա շատ ցանկալի է, բայց շատ կարգավորումներ այնքան բարդ են ձևակերպված, որ անգամ իրավաբաններն են բավականին երկար խորանում դրա բովանդակության մեջ, իսկ շատ հաճախ էլ՝ ձևավորում կոորդինալ տարբեր մոտեցումներ նույն ձևակերպման մասով»,-ասաց փաստաբանը՝ խորհուրդ տալով մի քանի արդյունավետ միջոց. հետևել առցանց հարթակների, որտեղ հրապարակվում է անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, մատչելի լեզվով բացատրվում իրավական բարդ կարգավորումները, մասնակցել կազմակերպվող կլոր սեղան-քննարկումներին, թրեյնինգներին՝ թե՛ գործատուների համար, և թե՛ աշխատողների։

Զրույցի վերջում Իրմա Ճաղարյանը պատմեց մի խնդրահարույց դեպք այն մասին, թե որքան կարևոր է, որ յուրաքանչյուր կազմակերպություն ունենա որակյալ իրավաբան.

«Ինձ դիմել էր քաղաքացի, ում աշխատանքից հեռացրել էին՝ What’s App հաղորդագրության միջոցով։ Պարզապես ասել էին, որ հաջորդ օրվանից չներկայանա աշխատանքի։ Դե, բնականաբար, քաղաքացին էլ դիմում է ինձ՝ փորձելով հասկանալ, թե ինչ կարող ենք անել։

Դիմում ենք գործատուին՝ խնդրում ենք տրամադրել աշխատանքային պայմանագրի լուծման հիմքերը։ Ի պատասխան, ոչ մի փաստաթուղթ չենք ստանում, սակայն տեղեկանում ենք, որ քաղաքացուն աշխատանքից հեռացրել են սեփական դիմումի հիման վրա։ Ամենազավեշտալին այն է, որ նման դիմում գոյություն չունի. իմ վստահորդը նման դիմում չի գրել և չի ստորագրել։ Դե, հիմա դատարանում վիճարկում ենք աշխատողի՝ սեփական նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու հիմքով դադարեցված աշխատանքային հարաբերությունները։ Հայցով պահանջել ենք վերականգնել քաղաքացուն աշխատանքի և վճարել հարկադիր պարապուրդ՝ ողջ ժամանակահատվածի համար»։

«ԿՅԱՆՔԻ ՈՐԱԿ» բաժնի գործընկեր՝ «ԴԵՐԺԱՎԱ-Ս» ընկերություն

Բաժնի բոլոր նյութերին կարող եք ծանոթանալ ԱՅՍՏԵՂ