Ինչպե՞ս ուտելը դարձնել ուրախ և հաճելի իրադարձություն՝ և՛ ծնողի, և՛ երեխայի համար. զրույց էրգոթերապիստի հետ

Երեխայի բնականոն զարգացման փուլերում շատ կարևոր է վերահսկել սննդային վարքը, հետևել, որ վերջինս ընդունի աճին նպաստող, առողջարար և բնական սնունդ։ Սակայն, հաճախ, շատ երեխաներ հրաժարվում են ուտելուց՝ դժվարին դրության մեջ դնելով ծնողներին և մյուս խնամակալներին։

Ինչու՞ է երեխան հրաժարվում սննդից, ինչպե՞ս բալանսավորել նրա սննդային ցանկությունները պահանջվող ռացիոնի հետ, Aysor.am-ի հետ զրույցում կօգնի հասկանալ «ՀԱՍԿ» սոցիալ-կրթական աջակցման կենտրոնի հիմնադիր, էրգոթերապիստ, էրգոթերապիայի ծրագրերի համակարգող Մերի Ավետիսյանը։

- Ի՞նչ վարք է դրսևորում երեխան, երբ խուսափում է սննդից։

- Երեխան հիմնականում ցուցադրում է զայրույթի, մերժման, հաճախ նաև փսխման շարունակական փորձեր և սա պարզապես այն պատճառով, որ նա տեսնում է սնունդ, որը չի ուզում ուտել կամ հոտ քաշել՝ կախված սննդի տեսքից:

Ընտրովի սննդային խանգարման առավել ռիսկի խմբերը մեկից տասը տարեկան աուտիզմ ունեցող երեխաներն են: 

- Իսկ ինչպե՞ս է դրսևորվում սննդի ընտրողականության խանգարումը։

- Հիմնականում սննդի ընտրողականության խանգարումը դրսևորվում է համի և հոտի թերզգայունությամբ կամ գերզգայունությամբ(երբեմն լինում են նաև զուգակցված դեպքեր)։ 

- Ինչպե՞ս տարբերակել սննդի ընտրողականության՝ համի խանգարման թերզգայունության և գերզգայունության դրսևորումները։

Համի գերզգայունության դրսևորումները հետևյալն են, երբ երեխան՝

ընտրողաբար է վերաբերվում սննդին, հաճախ ուտում է կոնկրետ մի քանի կերակուր՝ սահմանափակ թվով, հրաժարվում է փորձել նոր համեր,

երբեմն ուղղակի դժվարանում է փորձել նոր ուտելիքներ, փորձարկել նոր համեր,

որոշակի համեր՝ դառը, կծու, քաղցր, թթու, կարող են անտանելի լինել նրա համար,

կարող  է ուտել միայն փափուկ կամ խյուս վիճակում,

կարող են լինել դժվարություններ՝ ծամելու և կուլ տալու հետ կապված, խեղդվել կամ վախենալ խեղդվելուց։

Ամեն ինչ չուտող երեխաները շրջապատում ընդհանուր տերմինով կոչվում են very picky eaters։

Համի թերզգայունության դրսևորումներն են՝

երեխան կարող է համտեսել տարբեր առարկաներ և նյութեր (ալկոգել,օճառ և այլն), 

նախընտրում է ինտենսիվ համով և հոտով կերակուրը՝ շատ համեմ, քաղցր, աղի,

չի արձագանքում սննդի տարբեր հյուսվածքներին և համերին,

մեծ քանակությամբ համեմունքներ է ավելացնում սննդին,

ուտեստները չափից շատ աղի է նախընտրում,

հաճախ ծամում է մազերը, վերնաշապիկը, մատները,

սիրում է ատամի խոզանակը պտտել բերանում և այլն։ 

Թերզգայունության դեպքում անձը չի վայելում ամբողջ համային զգացողությունը:

- Ի՞նչպես կարելի է հաղթահարել այս խնդիրները։

- Այս խնդիրների հաղթահարման համար սննդային նորամուծությունների սկզբնական փուլն սկսվում է կոնկրետ սննդամթերքի ներմուծման փորձով, որն ընթանում է տևական ժամանակ։ Չուտող երեխայի համար սննդակարգում փոփոխությունը նախընտրելի է սկսել մրգերից կամ բանջարեղենից։

- Ինչպե՞ս օգնել ծնողներին խուճապի չմատնվել սննդի ընտրողականության խնդիրներից և վերահսկել դրանք։

- Բնական է, որ ծնողները հոգ են տանում իրենց երեխաների սննդի ընդունման մասին և փորձում են ապահովել, որ այս գործընթացը տեղի ունենա նրանց աճի և զարգացման համար անհրաժեշտ բոլոր սննդանյութերը, վիտամինները  ստանալուն զուգընթաց։

Փորձը ցույց է տալիս, որ շատ ծնողներ անհանգստանում են, երբ իրենց երեխան զերծ է մնում որոշակի տեսակի սնունդ համտեսելուց կամ ուտելուց (օրինակ ՝ չի ուտում բանջարեղեն, միրգ, ապուրներ կամ միս)։

- Ի՞նչ խորհուրդ կտաք ծնողներին սննդի ընտրողականությունը հաղթահարելու համար։

Մի՛ համեմեք երեխայի սնունդը ձեր զգացմունքներով: Ես գտնում եմ, որ սա կարևոր կետ է բոլոր ծնողների համար: Ձեզ համար կարևոր է հետևել ձեր սեփական էմոցիաներին, երբ ձեր երեխան ուտում է: Ես հասկանում եմ, որ երեխայի «վատ» սնունդը մեծ անհանգստություն է պատճառում: Փորձեք գիտակցաբար նվազեցնել ձեր անհանգստությունը և այլ բացասական հույզերը: Կարևոր է, որ սնունդը ասոցացվի դրական մթնոլորտի հետ։ Հավատացեք, որ ձեր երեխան կարող է նոր կերակուրներ ուտել և նշեք յուրաքանչյուր հաջողություն, անկախ նրանից, թե որքան փոքր բաժնով է կերել ձեր կողմից առաջարկված սնունդը: 

Յուրաքանչյուր իր նախընտրելի (այն ամենը՝ ինչ ուտում է տվյալ պահին, դրանք հիմնականում լինում են չիփս, կարտոֆիլ, քաղցրավենիք և այլն)  սննդի հետ առաջարկեք միրգ կամ բանջարեղեն մեկ հատ։ Կարող է թվալ, որ դա դժվար գործընթաց է, բայց երբ երեխան սննդային խնդիրներ ունի, մեզ համար կարևոր է հնարավորինս հաճախ նրան սննդի նոր տարբերակներ առաջարկել:

Առաջարկեք նրա սիրելի ուտեստները՝ սովորականից փոքր չափաբաժնով, բայց միաժամանակ առաջարկեք այլ միրգ կամ բանջարեղեն, որը դուք ցանկանում եք, որ նա սկսի համտեսել: Իսկ իրեն  ծանոթ կամ սիրելի ուտեստը փոքր չափաբաժնով ազդանշան է հանդիսանում, որ ժամանակն է սկսել ուտել: Եվ դա նաև կդրդի նրան, որ ճաշի ժամանակ ձեզ հետ սեղան նստի: 

Դարձրեք սնունդը զվարճալի: Փորձեք սննդին նայել ձեր երեխայի տեսանկյունից, եթե սնունդը դարձել է ձեր հետ տարաձայնությունների աղբյուր և նրա համար տհաճ փորձ։ Փորձեք հասկանալ, թե ինչպես կարելի է ուտելը դարձնել ուրախ և հաճելի իրադարձություն և՛ ձեր, և՛ երեխայի համար։

Խրախուսեք նրան խաղալ ձեր կողմից առաջարկվող սննդի հետ: Եթե ​​նա չի ցանկանում մատներով դիպչել սննդին, առաջարկեք նրան գդալով կամ դանակով՝ ձեր օգնությամբ, սնունդը ձևավորել, կամ դրանով ֆիգուրներ, այլ կառուցվածքներ պատրաստել: Հնարավորության դեպքում ներգրավեք երեխային խոհարարության մեջ այնքան, որքան հնարավոր է: Միևնույն ժամանակ այդ ընթացքում նա ընտելանում է սննդին՝ տեսողության և հոտի զգայարանների միջոցով։  

Հիմնական գաղափարն այստեղ այն է, որ նա սկսում է ընկալել  առաջարկվող տարբեր ճաշատեսակները կամ միրգը, բանջարեղենը՝ որպես դրական երևույթ: Իսկ ի՞նչը կարող է ավելի դրական լինել, քան խաղը…  

Մի սպասեք, մինչև սոված լինի: Աուտիզմ ունեցող երեխաների շատ ծնողներ ինձ հաճախ ասում են, որ իրենց երեխաները սովը չեն ընկալում այնպես, ինչպես մյուս երեխաները: Կարծում եմ, որ այս դիտարկումներն արժանի են առանձին ուսումնասիրությունների։ Միևնույն ժամանակ, ես խորհուրդ եմ տալիս չսպասել մինչև շատ քաղցած լինի երեխան, և պետք չէ ձեր երեխային հարցնել թե արդյո՞ք նա ուզում է ուտել, վստահ եմ նա ձեզ կասի՝ ո՛չ: Պարզապես առաջարկեք նրան ուտելիք՝ ըստ օրվա ժամանակացույցի: Յուրաքանչյուր 2,5 ժամը մեկ նոր (ձեր կողմից ընտրված) սնունդ առաջարկեք: 

Առաջարկեք ձեր երեխային սնունդ, որը կուտեն ընտանիքի մյուս անդամները, նույնիսկ եթե կարծում եք, որ նա կհրաժարվի: Թող նա պարզապես նստի սեղանի շուրջ, մինչ շրջապատի մարդիկ ուտում են:

Ինչպես նշեցի, տեսողությունը, հոտերը, սննդին մոտ լինելը կարող են օգնել նրան ապագայում նոր համեր փորձել:

Փոփոխությունները կարող են լինել միայն աստիճանաբար, և փոքր քայլերով առաջ կգնաք, սակայն չհուսահատվեք և հետ նայելով թվացող փոքր քայլերին հիշե՛ք, որ դուք կարող եք հաղթահարել սննդի ընտրողականության խնդիրները խորհրդակցելով էրգոթերապիստի հետ:

«ԿՅԱՆՔԻ ՈՐԱԿ» բաժնի գործընկեր՝ «ԴԵՐԺԱՎԱ-Ս» ընկերություն

Բաժնի բոլոր նյութերին կարող եք ծանոթանալ ԱՅՍՏԵՂ