26/12/2023 15:47
Այստեղ Արցախին, Հին շենին մոտ եմ. գուցե հնար կլինի վերադառնալ, չգիտեմ...
2020 թվականի ռազմական գործողություններից հետո, երբ հանձնվեց Քաշաթաղի շրջանը, գործածության մեջ դրվեց «Լաչինի միջանցք» խոսույթը, որով նոր ճանապարհը պիտի շրջանցեր Բերձոր քաղաքը և անցներ Շուշիի շրջանի Մեծ շեն և Հին շեն բնակավայրերով։
Հին շենի համայնքի ղեկավար Սամվել Սարգսյանը MediaHub-ի հետ զրույցում ասել է, որ միայն ինքը գիտի այն դժվարությունները, որոնցով անցել են գյուղերը նոր ճանապարհը կառուցելիս, քանի որ դրա ամբողջ պատասխանատվությունը ադրբեջանական կողմի վրա էր։
«Ինչևէ, դա էլ հաղթահարեցինք, ճանապարհը գործարկվեց։ Չնայած գյուղում ռուս խաղաղապահների ներկայությանը, միևնույն է, բարձունքների վրա տեղակայված ադրբեջանական հենակետերը միշտ հիշեցնում էին մեր գլխին կախված վտանգի մասին»։
Այդպես էլ եղավ։ Սեպտեմբերի 19-ից առաջ Սամվել Սարգսյանն իր աչքով է տեսել ադրբեջանական զորքի ու տեխնիկայի շարժը, հարցրել է ռուս խաղաղապահներին, հստակ պատասխան, սակայն, չի ստացել։ «Իմանալով, որ թշնամին նախահարձակ գործողություն կսկսի, ես հավաքել եմ գյուղի տղամարդկանց, ասել, որ պիտի պատրաստ լինենք ցանկացած սցենարի, իսկ ամենից առաջ ինձ համար կարևոր էր խաղաղ բնակիչների անվտանգության ապահովման հարցը»,- ասել է Սարգսյանը։
Նրա խոսքով՝ սեպտեմբերի 19-ին սկսված ռազմական գործողությունները սպասելի էին։ Բնակիչները տեղավորվել են նկուղներում և ամեն րոպե սպասում էին կրակի դադարի հրամանին։ Համայնքի ղեկավարն այդ ընթացքում հանդիպել է Հին շենի խաղաղապահ առաքելության հենակետի հրամանատարի հետ, կապ է հաստատել Ստեփանակերտ, որ իմանա անելիքները։
«Այդ ընթացքում կրակում էին հայկական դիրքերի ուղղությամբ։ Այնպիսի խառն իրավիճակ էր ստեղծվել, որ չգիտեինք՝ ո՞ւմ մասին մտածել։ Գյուղի ամբողջ բնակիչները տեղում էին, այդ թվում՝ ծերեր ու երեխաներ, նրանցից մեկը մայրս էր։ Գիտե՞ք, մի քանի րոպեում հնարավոր չէ նկարագրել այդ օրերի ապրումները։ Ես միայն ուզում եմ հարգանք ու երախտագիտություն հայտնել մեր դիմահայաց «Սարիբաբ»-ի դիրքի տղաներին, բոլորը հերոս են։ Դա այն դիրքն էր, որ մեկ դասալիք չունեցավ, անգամ վիրավոր չտվեց, կռվեց մինչև կրակի դադարը կհաստատվեր, չնայած նրան, որ թշնամին իր զինանոցում ինչ տեսակի զենք ուներ, կիրառել է այդ դիրքի ուղղությամբ։ Նրանք են պահել գյուղը, որ թշնամին առաջխաղացում չունենա»,- մանրամասնել է Հին շեն համայնքի ղեկավարը։
Գյուղի կապն ամբողջությամբ կտրված էր թե՛ Ստեփանակերտի և թե՛ Հակարիի կամրջով՝ Գորիսի հետ։ «Այդպես կղզիացած վիճակում մենք ապրել ենք 9 ամիս։ Դա մի առանձին պատմություն է։ Կրակի դադարից հետո, քանի որ անգամ հեռախոսակապ չկար, չգիտեինք՝ ինչ անել, որտեղից սկսել։ Մի քանի օր անց, երբ եկան առաջին ավտոբուսները, հասկացանք, որ Արցախը տեղահանվում է։ Հերթը մերն էր, հարկադրված պիտի դուրս գանք»,-հիշել է Սամվել Սարգսյանը։
Գյուղում վառելիք չկար, եղածը դիզվառելիքի տեսքով էր։ Իրար օգնելով, միմյանց հասկանալով՝ սեպտեմբերի 25-ին 80-ից ավելի բնակիչ միասին դուրս եկավ՝ թողնելով տարիների ընթացքում կուտակած ունեցվածքը, գերեզմանները, հուշարձաններն ու հիշողությունները։
Սարգսյանը կազմակերպել և առաջինը մեքենաներում տեղավորել է հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց, տարեցներին, կանանց ու երեխաներին, ապա վերջում՝ տղամարդկանց։
«Ճանապարհը սարսափելի էր։ Մեկի վառելիքն էր վերջացել, մյուս մեքենայում՝ ուտելիքը, մեկը մահանում էր, մյուսը՝ ծնվում։ Ինչպես ասացի, դա բառերով նկարագրելու չէ»։
Չարենցավանում հաստատված Սամվել Սարգսյանն այսօր էլ շարունակում է կապը պահել իր գյուղի բնակիչների հետ, օգնում ինչով կարող է։ Ռուսաստանի բարեկամներից աշխատանքի և այնտեղ հարմար տեղավորվելու գայթակղիչ առաջարկ է ստացել, բայց մերժել է, ասելով. «Այստեղ Արցախին, Հին շենին մոտ եմ։ Գուցե հնար կլինի վերադառնալ, չգիտեմ»։
