05/04/2024 12:25
Հայաստանի և Չինաստանի ժողովուրդների ընդհանուր ճակատագիրը. դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 32 տարի
Հայաստանի երրորդ նախագահ, Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության նախագահ Սերժ Սարգսյանը հոդված է գրել՝ նվիրված հայ-չինական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման տարեդարձին.
«Հայտնի փաստ է, որ վերջին տասնամյակներում ժողովրդի քրտնաջան աշխատանքի և իր ղեկավարների կողմից իրականացված՝ իրենց պետության կայուն զարգացման ռազմավարությունների շնորհիվ, Չինաստանը հասել է նախանձելի ռեկորդի և զգալի առաջընթացի՝ երկրի բարգավաճման և հզոր առաջընթացի ուղղությամբ։ Ժամանակակից Չինաստանը եզակի գերտերություն է, որը ոչ միայն առաջ է քաշում քաղաքական, տնտեսական և մշակութային հարաբերությունների բարեփոխման ներքին ծրագրեր, այլև ձգտում է այդ ոլորտներում իր ձեռքբերումները տարածել արտաքին աշխարհի հետ հարաբերությունների վրա։
Չինաստանի կարգավիճակը՝ որպես պատասխանատու գերտերություն, որը հավատարիմ է համամարդկային արժեքներին, վերջին տասնամյակում ավելի ընդգծված է դարձել, Սի Ցզինպինի կառավարման օրոք, որն առաջ է քաշել մի շարք գլոբալ նախաձեռնություններ, որոնք իրենց բնույթով և ռազմավարական տեսլականով միտված են նոր տիպի միջազգային հարաբերություններ ստեղծելուն՝ դրանք դարձնելով ավելի արդար և ներառական։ Չինաստանի այս քաղաքականությունը լավագույնս արտացոլված է «Մարդկության ընդհանուր ճակատագրի համայնք» կառուցելու հայեցակարգում։
Չինաստանի առաջնորդն առաջին անգամ հնչեցրել է «Մարդկության համար ընդհանուր ճակատագրի համայնք» ստեղծելու գաղափարը դեռևս 2013 թվականին՝ ելույթ ունենալով Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտում։ Հետագա տարիներին այս գաղափարը ձեռք բերեց հայեցակարգային բաղադրիչ՝ դառնալով Չինաստանի կառավարության քաղաքականության անբաժանելի մասը։ Եվ պատահական չէ, որ այն ժամանակ արդեն նշվել են մարդկության առջեւ ծառացած մարտահրավերները։ Այս ամենը Սառը պատերազմից հետո ի հայտ եկած աշխարհաքաղաքական, անվտանգության և տնտեսական համակարգերի դեգրադացիայի և փլուզման արդյունք էր։
Ցավոք, հայ ժողովուրդը չկարողացավ խուսափել գոյություն ունեցող աշխարհակարգի փլուզման արդյունքում աշխարհում և տարածաշրջանում ուժերի փոփոխվող հավասարակշռության կործանարար հետևանքներից։ Ուստի տրամաբանական է, որ հայ ժողովուրդը համակիր է Չինաստանի նախաձեռնությանը՝ ձևավորելու ավելի արդար, ժողովրդավարական և համամարդկային արժեքների վրա հիմնված գլոբալ կառավարման համակարգ։
ՄԱԿ-ում իր ելույթներից մեկում պարոն Սին ասաց. «Պատմությունը հայելի է։ Աշխարհը կարող է խուսափել անցյալի ողբերգությունները կրկնելուց միայն պատմության դասեր քաղելով։ Մենք պետք է դրան հարգանքով և պատասխանատվությամբ վերաբերվենք։ Անցյալը հնարավոր չէ փոխել, բայց մենք ինքներս կարող ենք ստեղծել մեր ապագան»։ Միայն այն գիտակցումը, որ մարդկությունն ամբողջ աշխարհում կիսում է ընդհանուր ճակատագիրը, և մի ժողովրդի բարեկեցությունը չի կարող ապահովվել մեկ այլ ժողովրդի տառապանքի հաշվին, թույլ կտա մեզ ազատվել փլուզվող միաբևեռ աշխարհակարգի չարորակ մետաստազներից»։
Չինաստանի կողմից քարոզվող խաղաղ գոյակցության գաղափարը սկզբունքորեն հակասում է ուժի միջոցով ցանկացած նպատակին հասնելու փորձերին։ Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնությունը հիմնված է համընդհանուր մարդկային արժեքների և ընդհանուր բարեկեցության ձգտման վրա։
Ինչպես նախագահ Սին ասաց ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 70-րդ նստաշրջանում իր ելույթի ժամանակ, «ոչ մի երկիր չի կարող հասնել բացարձակ անվտանգության միայն իր ջանքերով, և ոչ մի երկիր չի կարող կայունության հասնել այլ երկրների անկայունության միջոցով։ Ջունգլիների օրենքը թույլերին թողնում է ուժեղների ողորմածությանը: Սա չի կարող երկրների միջև հարաբերությունները բարելավելու միջոց լինել։ Նրանք, ովքեր լկտիաբար ուժ են կիրառում՝ քար բարձրացնելով թույլերի վրա, ի վերջո կտեսնեն, որ այն ընկնում է իրենց ոտքերի վրա»։
Կասկածից վեր է, որ Չինաստանը շատ լավ հասկանում է Հարավային Կովկասի աշխարհաքաղաքական իրողությունները, և պարզ է, որ Պեկինը շահագրգռված է մեր տարածաշրջանում խաղաղությանն ու զարգացմանը միտված միջազգային նախագծեր իրականացնելով, որոնք ուղղված չեն Հայաստանի մեկուսացմանը։ Այս առումով չափազանց կարևոր է Հյուսիս-Հարավ ծրագրի շրջանակներում Հայաստանի և Չինաստանի միջև համագործակցության հարուստ փորձը, որը պետք է խթան դառնա մեր տարածաշրջանում տրանսպորտային կապերի ամրապնդման` Չինաստանի ջանքերին նոր թափ հաղորդելու համար։
Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունն իր կառավարման օրոք առաջնորդվել է փոխլրացման բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականության գաղափարներով, որը լավագույնս կարող էր դրսևորվել ավելի արդար և բազմաբևեռ աշխարհակարգի ձևավորման պայմաններում։ Հայաստանը միջազգային հարաբերություններում միշտ հանդես է եկել որպես պատասխանատու, հավասարակշռված, կանխատեսելի և վստահելի երկիր։
Գլոբալիզացիայի ներկա պայմաններում, իսկապես, բոլոր երկրները փոխկապակցված են և ունեն ընդհանուր ճակատագիր։ Ե՛վ Հայաստանի, և՛ շատ այլ երկրների համար աշխարհաքաղաքական խոշոր կենտրոնների շահերի խաչմերուկում գտնվելը միաժամանակ և՛ մարտահրավեր է, և՛ հնարավորություն։ Երբ այդ կենտրոնները հակասության մեջ են, երբեմն անտեսվում են փոքր պետությունների շահերը: Ուստի մեր խնդիրը միշտ եղել է համագործակցության և շահերի համադրման միջոցով այդ մարտահրավերները հնարավորությունների վերածելը։
Գտնվելով քաղաքակրթությունների բախման խաչմերուկում՝ մեր երկիրը միշտ ձգտել է կապել Հյուսիսն ու Հարավը, կամուրջներ կառուցել Արևելքի և Արևմուտքի միջև։ Հայաստանի լեռներում կղզի դառնալը երբեք մեր ցանկությունն ու նպատակը չի եղել։ Որպես ՀԱՊԿ և ԵԱՏՄ անդամ՝ մենք միաժամանակ կարողացանք շահագրգիռ մասնակցություն ապահովել չինական «Գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնությանը, մյուս կողմից՝ առողջ հարաբերություններ կառուցել Արևմուտքի հետ՝ երբեք չհակադրելով դրանք այլ գերտերությունների շահերին։
Պատահական չէ, որ Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության կառավարման շրջանը նշանավորվեց հայ-չինական հարաբերություններում մի շարք նշանակալից իրադարձություններով։ Ի թիվս այլ բաների, պետք է նշել հայ-չինական բարեկամության դպրոցի հիմնադրումը, Կոնֆուցիուսի ինստիտուտի բացումը, Չինաստանի նոր դեսպանատան շենքի հիմքը դնելը, հումանիտար ոլորտում երկկողմ շփումների ակտիվացումը։
Հայ-չինական տնտեսական հարաբերություններում ՀՀԿ-ի կառավարման օրոք ցանված սերմերը այժմ տալիս են իրենց առաջին պտուղները։ Ուրախ ենք նշել, որ այսօր երկու երկրների միջև փոխադարձ առևտրի տարեկան շրջանառությունը գերազանցել է 2 միլիարդ դոլարը, ինչը կարող է լուրջ խթան դառնալ Չինաստանի հետ «Գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնության շրջանակներում համագործակցության զարգացման համար։
Հասունացել է Հայաստանի և Չինաստանի միջև համագործակցությունը նոր, ռազմավարական մակարդակի բարձրացնելու պահը։ Մեր երկրները նման շահեր ունեն մի շարք միջազգային հարցերում։ Մենք կիսում ենք Չինաստանի ղեկավարի կարծիքը, որ «փոքր երկրների հետ հարաբերություններում մեծ երկրները պետք է արդարությունը վեր դասեն շահերից», հետևաբար համոզված ենք, որ մարդկության համար ընդհանուր ճակատագիր ունեցող համայնքի ստեղծումը և հավասար ու կանոնավոր բազմաբևեռ աշխարհի ձևավորումը բխում է առաջին հերթին փոքր ազգերի շահերից և միտված է վերականգնելու նրանց օրինական իրավունքները։
Հայաստանի և Չինաստանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումից 32 տարի անց հայ և չին ժողովուրդը համանման մոտեցումներ ու տեսակետներ ունի մարդկային զարգացման և միջազգային հարաբերությունների նոր համակարգի ձևավորման հարցերում, ուստի կասկած չկա, որ առաջիկա տասնամյակներում մեր երկրներն ավելի սինխրոն կշարժվեն դեպի «մարդկության համար ընդհանուր ճակատագիր ունեցող համայնքներ» ձևավորելու նվիրական նպատակը»:
